دیپلمات سابق آمریکایی: تحریم‌های آمریکا علیه روسیه نتیجه عکس خواهد داد +فیلم

سرویس جهان حلقه وصل - سال‌های سال است که تحریم‌های اقتصادی به اسلحه‌ی موردعلاقه‌ی آمریکا برای «جنگ غیرنظامی» با دشمنانش تبدیل شده‌اند. اما تحریم‌های اخیر علیه روسیه به خاطر حمله‌ی این کشور به اوکراین یک واقعیت را نشان دادند: تیغِ تحریم‌های آمریکا دیگر کُند شده است. سیل تحریم‌های واشینگتن علیه مسکو، نه‌تنها تغییری در سیاست‌های پوتین درباره‌ی اوکراین ایجاد نخواهد کرد، بلکه معادلات سایر رقبا و دشمنان آمریکا و حتی برخی از متحدان این کشور را تغییر خواهد داد. چین، روسیه و ایران، پیشاپیش مصمم به ترک وابستگی به دلار و دور زدن تحریم‌های آمریکا با مبادله‌ی ارز هستند و کشورهای تأثیرگذار دیگری مانند هند و عربستان نیز کم‌کم به همین کارزار ملحق می‌شوند.

  شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، سید ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه؛ همزمان با کُندتر شدن تیغِ تحریم‌های آمریکا، بسیاری از کشورهای جهان، به‌ویژه رقبا و دشمنان این کشور، به رهبری ایران، روسیه و چین، به دنبال استفاده از ارزهای ملی با هدف دور زدن تحریم‌های واشینگتن هستند (+)

بسیاری از کارشناسان هشدار داده بودند که تحریم‌های یک‌جانبه‌ی ترامپ علیه ایران پس از خروج آمریکا از برجام می‌تواند آغازِ پایانِ رژیم تحریم‌های واشینگتن باشد (جزئیات بیش‌تر). با این حال، بایدن نیز با وضع تحریم‌های عجولانه علیه روسیه اکنون گرفتار همان «اعتیاد به تحریم» شده و عملاً در جهت نابودی دلار و سلطه‌ی اقتصادی آمریکا بر جهان گام برداشته است.

پایگاه اینترنتی نشریه‌ی آمریکایی «امریکن کانسروتیو» طی گزارشی تحت عنوان «تحریم‌های بایدن نتیجه‌ی معکوس خواهند داشت[۱]» به قلم «پیتر ون بیورن[۲]» عضو سابق سرویس خارجی وزارت خارجه‌ی آمریکا، بر همین واقعیت صحه گذاشته است. «ون بیورن» که ۲۴ سال سابقه‌ی فعالیت دیپلماتیک در دولت فدرال آمریکا را دارد، معتقد است تلاش‌های بایدن برای شکست دادن پوتین در اوکراین به هر قیمتی، ممکن است منجر به جایگزین شدن نظام مالی تحت سلطه‌ی دلار با یک نظام مالی به رهبریت چین شود. آن‌چه در ادامه می‌آید ترجمه‌ی گزارش امریکن کانسروتیو است.

بایدن نیز با تحریم روسیه به خاطر حمله به اوکراین نشان داد مانند رؤسای‌جمهور دیگر آمریکا به تحریم دشمنان این کشور معتاد است؛ اما این‌بار ممکن است نتیجه، چیزی فراتر از ناتوانی در تغییر سیاست‌های پوتین باشد: سوق دادن دوستان و دشمنان آمریکا به سوی مبادله‌ی ارزهای ملی به جای استفاده از دلار (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› چرا روسیه و چین، ایران را تقویت می‌کنند؟

›› توافق محرمانه ایران با روسیه برای صادرات نفت؟

لازم به ذکر است که حلقه وصل صرفاً جهت اطلاع نخبگان و تصمیم‌گیران عرصه سیاسی کشور از رویکردها و دیدگاه‌های محافل رسانه‌ای-اندیشکده‌ای بین‌المللی این گزارش را منتشر می‌کند و دیدگاه‌ها، ادعاها و القائات این گزارش‌ لزوماً مورد تأیید حلقه وصل نیست.

آیا کسی می‌داند جو بایدن در اوکراین چه می‌کند؟ حسِ آمریکایی‌ها الآن حتماً مثل حس یک معلمِ جایگزین در دبیرستان است. پنج دقیقه روی‌شان را آن‌طرف کردند؛ و جو بایدن دوباره جنگ سرد را شروع کرد. بدون آن‌که برای ملت سخنرانی [و تصمیمش را تشریح و توجیه] کند؛ بدون هیچ سند توضیحی‌ای؛ فقط [با طرح این ادعا که] «دموکراسی در خطر است.» مگر آمریکایی‌ها قبلاً حق نداشتند درباره‌ی این مسائل رأی بدهند؟

پیمان ناتو (که اعضای آن با رنگ سبز نشان داده شده‌اند)، به‌رغم وعده‌ها درباره‌ی این‌که به سمت شرق پیشروی نخواهد کرد، عملاً تا مرزهای روسیه (که با رنگ نارنجی مشخص شده) عضوگیری کرده است (+)

درگیری نظامی عملاً امری مسلم تلقی می‌شود. اما نقطه‌ی پایان از نظر جو [بایدن] کجاست؟ تعریف پیروزی چیست؟ در مورد اوکراین، هیچ‌کس نمی‌داند. بایدن این مداخله را با وعده‌ی عدم اعزام نیروهای ناتو به جنگ آغاز کرد؛ که این پیام واضح را به پوتین مخابره نمود که اگر حاضر باشد تلاش کند و برتری چشم‌گیر نظامی‌اش [نسبت به اوکراین] را به کار ببندد، پیروز خواهد شد. هدف پوتین ایجاد یک کشور حائل میان روسیه و ناتو است. چه کی‌یف مقاومت کند، چه سقوط، پوتین می‌تواند برنده شود. این در حالی است که «برد» برای طرف آمریکایی مستلزم آن است که پوتین با شرمندگی عقب‌نشینی کند. طبیعتاً [مسیر پوتین تا پیروزی راحت‌تر از مسیر بایدن است، چراکه] خراب کردن [و ادامه‌ی جنگ] همیشه راحت‌تر از وادار کردن یک نفر به اعتراف به اشتباهش است.

جان مرشایمر پاسخ می‌دهد:

›› چرا بحران اوکراین تقصیر غرب است؟

›› آیا پوتین به دنبال ایجاد «روسیه بزرگ» است؟

بایدن دو سلاح برای استفاده دارد: تفنگ و تحریم. اما آیا استفاده از هرکدام از این دو می‌توانند منجر به پیروزی شود؟ اگر پیروزی از نظر پوتین، شامل تخریب «ماریوپل» [در اوکراین] و تبدیل آن به «دیترویت» باشد [که زمانی قلب صنعتی و خودروسازی آمریکا بود و بعد به قهقرا رفت]، سلاح‌هایی که آمریکا به اوکراین می‌فرستد چه اهمیتی خواهد داشت؟ جنگ زمینی نیابتی در سطح پیاده‌نظام می‌تواند شکست اوکراین را به تعویق بیندازد، اما جلوی آن را نمی‌گیرد[۳]. دقت کرده‌اید که هر وقت زلنسکی [رئیس‌جمهور اوکراین] عکس بچه‌های مسلح اوکراینی[۴] و پیرزن‌هایی را به نمایش می‌گذارد که دارند کوکتل مولوتف می‌سازند، روس‌ها «غیرنظامیان» را در یک مجتمع آپارتمانی هدف قرار می‌دهند؟ ظاهراً راهبرد بایدن این است که اوکراینی‌ها در خانه‌هایشان بمانند و بمباران شوند تا وقتی بمب‌های روس‌ها تمام شود و به خانه‌یشان برگردند.

یکی از تصاویری که «اولکسی کریچنکو» عکاس اهل کی‌یف و پدر دختربچه‌ی درون عکس، تحت عنوان «دختربچه‌ای با آب‌نبات» منتشر کرده و می‌گوید هدفش جلب توجه جهان به جنگ اوکراین است (+)

یکی از تصاویری که «اولکسی کریچنکو» عکاس اهل کی‌یف از دختربچه‌اش همراه با سلاح در شبکه‌های اجتماعی منتشر  کرده تا توجه جامعه‌ی بین‌المللی را به جنگ اوکراین معطوف کند (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› بندر ماریوپل در آستانه پاکسازی کامل

دلایل زیادی برای تردید درباره‌ی ادعاها مبنی بر کشته شدن ۱۵۰۰۰ سرباز روس در اوکراین وجود دارد[۵]. این رقم، دو برابرِ کشته‌های آمریکا در «نبرد ایووجیما[۶]» [در ژاپن در جریان جنگ جهانی دوم] یا تلفات دو طرف جنگ [داخلی آمریکا] در شهر «گتیسبورگ[۷]» است؛ یا معادل ده سال تلفات روسیه [شوروی] در افغانستان[۸] و تقریباً چهار برابر کل تلفات آمریکا در عراق[۹]. اوکراین همچنین مدعی است که شش ژنرال روس را هم کشته است؛ یعنی شش ژنرال بیش‌تر از ژنرال‌های کشته‌شده‌ی آمریکا در تمام جنگ‌هایش از جنگ جهانی دوم تا کنون.

یک تانک روس به طور کامل تخریب شده (جلوی تصویر) و دو تانک دیگر متعلق به این کشور (پشت تصویر) توسط نیروهای اوکراینی به غنیمت گرفته شده‌اند؛ قطعاً روند حمله به اوکراین با آن‌چه که پوتین امیدوار بود، تفاوت زیادی دارد و انتقادات زیادی به عملکرد ارتش روسیه وارد است، اما برخی آمارهای بزرگ‌نمایی‌شده در این‌باره نیز حقیقتاً قابل‌باور نیستند (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› افول واشینگتن از ایووجیما تا افغانستان

›› رزمناو سرفرماندهی روسیه در دریای سیاه نابود شد

نظریه‌ی پشت تحریم‌ها این است که فشار تحریم بر الیگارش‌های روسیه، باعث می‌شود آن‌ها پوتین را مجبور به خروج از اوکراین کنند. پوتین، که در زمینه‌های دیگر، دیکتاتوری معرفی می‌شود که به هیچ‌کس پاسخ‌گو نیست، ظاهراً قرار است این‌بار به شکایت الیگارش‌ها درباره‌ی کشتی‌های تفریحی‌شان گوش بدهد و سیاست خارجی‌ای را رها کند که به عقیده‌ی خودش در درازمدت به نفع روسیه خواهد بود.

این در حالی است که آمریکا چندین دهه است، هر بار که پوتین در گرجستان و «گروزنی» [پایتخت چچن] و کریمه اقدامی می‌کند، همین الیگارش‌ها را زیر تیغ تحریم می‌برد؛ بدون این‌که هیچ‌کدام از این تحریم‌ها پوتین را مجبور به عقب‌نشینی کنند یا مثلاً جلوی اقدام بعدی او علیه اوکراین را بگیرند. البته این تحریم‌ها اگرچه «مؤثر» نیستند، اما جایزه‌ی «خلاقیت» را می‌گیرند: یک پیشنهاد این است که مدال‌های المپیکی [«آلینا کابایوا[۱۰]»] «اوا براونِ[۱۱]» [معشوقه‌ی] پوتین را از او بگیرند[۱۲] (باورتان می‌شود!)، به این امید که مانند «لایسیستراتا[۱۳]» تا وقتی پوتین از جنگ عقب‌نشینی نکرده، از برقراری رابطه با او خودداری کند.

ولادیمیر پوتین  رئیس‌جمهور روسیه، یک دسته‌گل به «آلینا کابایوا» ژیمناست روس تقدیم می‌کند؛ برخی رسانه‌های ضدپوتین ادعا می‌کنند کابایوا، که یکی از مدال‌آورترین ورزش‌کاران جهان در رشته‌ی ژیمناستیک ریتمیک است، معشوقه‌ی پنهان پوتین و حتی مادر شماری از فرزندان اوست (+)

یکی دیگر از مشکلات تحریم‌ها این است که به هیچ وجه آن‌قدر قوی نیستند که نتیجه‌ی واقعی داشته باشند. صرف‌نظر از جنگ مسخره بر سر قایق‌های تفریحی، تحریم بایدن علیه نفت روسیه تنها حدود یک درصد از تولید این کشور را شامل می‌شود[۱۴]. ضمن این‌که متحدان آمریکا در ناتو نیز نمی‌توانند در این تحریم‌ها مشارکت کنند، چون اقتصاد خودشان فلج می‌شود. اما خلأهای موجود در کارزارهای نصفه‌ونیمه‌ی تحریمی، تنها بخشی از مشکل است. بایدن که به اِعمال تحریم‌های غیرمستقیم علیه کشورهای بی‌دفاع مانند کره‌ی شمالی عادت کرده، درک زیادی از تأثیرات تحریمِ یک اقتصادِ متصل به نظام جهانی ندارد. چنین تحریم‌هایی می‌توانند پیامدهای شدیدی داشته باشند، چون، بر خلافِ مثلاً کوبا، روسیه می‌تواند با تحریم‌ها بجنگد.

دیدار نفتالی بنت (راست)، نخست‌وزیر جدید رژیم صهیونیستی، با جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا؛ با توجه به عقب‌نشینی آمریکا از خاورمیانه و ورود روسیه برای پر کردن جای خالی آمریکایی‌ها، اسرائیل رفته‌رفته نقش مسکو در خاورمیانه را پررنگ‌تر از واشینگتن می‌بیند و در نتیجه، ترجیح می‌دهد در مسئله‌ی اوکراین بیش‌تر بی‌طرف باشد تا این‌که از موضع آمریکا حمایت همه‌جانبه کند (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› متحدان آمریکا در بحران اوکراین طرف روسیه هستند

اگرچه هدف تحریم‌ها مجازات شماری از شهروندان خاص روس است، که مشخصاتشان به طور کامل معلوم است و روی تصمیم‌گیری‌های پوتین نفوذ دارند، اما نگرانی بازارهای جهانی باعث افزایش قیمت نفت خام، گاز طبیعی، گندم، مس، نیکل، آلومینیوم، کود و طلا شده است. از همین الآن سایه‌ی کمبود غلات و فلزات سنگینی می‌کند؛ در حالی که بایدن ظاهراً نمی‌داند جهان به هم مرتبط است و اگر ریشه‌ی صادرات غلات خشک شود، میلیون‌ها نفر در آفریقا در معرض خطر گرسنگی خواهند بود[۱۵].

یک تانکر توزیع آب آماده می‌شود تا آب آشامیدنی را میان مردم منطقه‌ای در سومالی توزیع کند؛ تحریم روسیه بعید است بتواند الیگارش‌ها یا دولتمردان این کشور را تحت فشار بگذارد، اما به احتمال قوی می‌تواند مردم آفریقا را در معرض گرسنگی قرار دهد (+)

اگرچه هزینه‌ی این تحریم‌ها برای الیگارش‌های روس مشخص نیست، اما تأثیرشان بر اقتصادهایی واضح است که آمریکا باید به جای تخریب، آن‌ها را جذبِ خود کند. اقتصادهای آسیای مرکزی اکنون گرفتار شوک تحریم‌ها شده‌اند[۱۶]. این کشورهای عضو شوروی سابق به‌شدت در زمینه‌ی تجارت و مهاجرت نیروی کار به اقتصاد روسیه وابسته هستند[۱۷] و احتمالاً همان اندازه که روسیه را مقصرِ مشکلات خود می‌دانند و آمریکا را هم مقصر خواهند دانست؛ که متحدان واشینگتن را به دشمن تبدیل می‌کند. به علاوه، هنوز نمی‌دانیم روسیه چه اقدامات متقابلی علیه غرب انجام خواهد داد؛ از جمله مثلاً ملی‌سازی سرمایه‌های غربی در این کشور. محدودیت صادرات کود توسط روسیه[۱۸] پیشاپیش تولید غذای جهان را تحت تأثیر قرار داده است[۱۹]. ضمناً مسکو می‌تواند صادرات نیکل، پالادیوم و یاقوت صنعتی را نیز که برای ساخت باتری، مبدل کاتالیست و ریزتراشه لازم هستند، محدود کند. بایدن کم‌کم دارد متوجه می‌شود که تیغِ تحریم‌ها کُند است؛ و بعید است بتواند چالش دیپلماتیکِ منتهی شدنِ پیامدهای اقتصادی تحریم‌ها به نارضایتی سیاسی در سراسر اروپا را حل‌وفصل کند؛ اروپایی که پیشاپیش بلاتکلیف است که چه موضعی باید درباره‌ی تحریم‌های «سخت‌گیرانه» علیه روسیه اتخاذ نماید.

در این منطقه از سومالی، که حدود ۶۰ درصد از جمعیتش برای تأمین درآمد و غذا به دام‌هایشان وابسته هستند، تا جایی که چشم کار می‌کند، گاو، شتر، الاغ و بزهای متعلق به مردم محلی دیده می‌شود که در اثر کمبود آب و غذا به شکل دسته‌جمعی تلف شده‌اند؛ یکی از پیامدهای غیرمستقیم اعتیاد دولت آمریکا به تحریم کشورهای مختلف، گسترش قحطی در کشورهای کم‌تربرخوردار است (+)

اگرچه این‌ها به خودی خود به اندازه‌ی کافی بد هستند، اما بخشی از بدترین پیامدهای سیاست‌های بایدن در اوکراین دارد در چین ظهور پیدا می‌کند. طی تنها سال‌هایی از جنگ سرد که ظاهراً بایدن آن‌ها را به خاطر دارد، چین عمدتاً یک بازیگر فرعی بود و مطمئناً جایی در رقابت بر سر تبدیل به بزرگ‌ترین اقتصاد جهان نداشت. بایدن با عدم درک این واقعیت که جهان دیگر دوقطبی (ناتو [و بلوک غرب] در مقابل پیمان [ورشو و بلوک شرق]) نیست، چه‌بسا حتی بیش‌تر از آن‌چه که خودش در حال حاضر می‌فهمد، دارد به جهان آسیب می‌زند.

روسیه کشور بزرگی است که تنها بخش کوچکی از ارتشش را به جنگ در اوکراین اختصاص داده است؛ و بر خلاف ادعای بایدن، برای جنگیدن در اوکراین مطلقاً نیازی به کمک چین ندارد. بایدن بی‌جهت دارد از چین دشمن می‌تراشد[۲۰]؛ چینی که باید در این موضوع کم‌وبیش بی‌طرف باشد، اما بایدن دارد آن را دشمن آمریکا و متحد روسیه معرفی می‌کند. درست است که پکن از مسکو نفت می‌خرد، اما این به معنای حمایت همه‌جانبه‌ی چین از سیاست خارجی روسیه، مانند سال ۱۹۷۵، نیست.

با این حال، بایدن (با تهدید چین به تحریم، پیوند زدن اوکراین به تایوان، و اساساً گذاشتن پکن بر سر دوراهیِ «با ما یا علیه ما») چه‌بسا چین را به سمت مسیر اشتباه سوق بدهد. پکن پیشاپیش از سعودی‌ها خواسته نفت را به جای دلار در ازای یوان به چین بفروشند[۲۱]. پیامدهای اقتصادی تحریم روسیه یک مسئله است، اما اخلال در یکی از بزرگ‌ترین روابط تجاری جهان، مسئله‌ی دیگری است.

گزارش‌ها حاکی از آن است که چین قصد دارد نفت عربستان را به جای دلار، با یوان خریداری کند؛ اگر این اتفاق بیفتد، بخش مهمی از واردات نفت چین در مقابل تحریم‌های آمریکا مقاوم خواهد شد (+)

همان‌طور که وال‌استریت‌ژورنال اشاره می‌کند، رویکرد چین در عدم حمایت از عملیات مسکو و در عین حال مقاومت در برابر اقدامات غرب در جهت مجازات روسیه، از حمایت جهانی برخوردار شده است[۲۲]. در میان ده کشور پرجمعیت جهان، تنها آمریکا از تحریم‌های گسترده‌ی اقتصادی علیه روسیه حمایت می‌کند[۲۳]؛ اندونزی، نیجریه، هند و برزیل همگی تهاجم روسیه را محکوم کرده‌اند، اما به نظر نمی‌رسد تمایلی به اجرای اقدامات تنبیهی مدنظر غرب داشته باشند. اتفاقاً به‌عکس، هند و روسیه به‌زودی اقدام به مبادله‌ی ارز برای تأمین مالی تجارت دوجانبه‌یشان با روپیه و روبل می‌کنند که رژیم تحریم‌های آمریکا علیه روسیه را دور می‌زند[۲۴]. اما به نظر می‌رسد بایدن از این شکاف‌ها در سیاست آمریکا مطلقاً غافل است.

کشورهای متعددی که هدف تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند اکنون به دنبال حذف دلار از روابط تجاری میان خود و دور زدن این تحریم‌ها هستند؛ اتفاقی که خودبه‌خود به سلطه‌ی آمریکا بر اقتصاد بخشی از جهان پایان خواهد داد (+)

در همین‌باره بخوانید:

›› کدام کشورها به دنبال حذف دلار از تبادلات بین‌المللی هستند و چرا؟

›› تحریم ایران دلار را نابود خواهد کرد

خود من، طی سال‌هایی که دیپلمات بودم، اغلب از نمایندگان کشورهای کوچک‌تر درباره‌ی «مالیات آمریکا» می‌شنیدم: نظریه‌ای که می‌گوید هوسرانی‌های غیرقابل‌پیش‌بینی آمریکا در سیاست خارجی، بالأخره روی دست هر کسی یک هزینه‌ای می‌گذارد. وقتی آمریکا دست‌به‌کار می‌شود، هیچ‌کس نمی‌تواند قِسِر در برود؛ یا باید به جنگ در عراق کمک کند، یا کشتیرانی را مختل نماید، یا... پرداخت این هزینه‌ها در سیاست خارجی کشورهای کوچک‌تر نهادینه شده است. با این وجود، وقتی «سگِ کورِ بزرگ» (توصیف یک دیپلمات کانادایی از آمریکا) شروع به وضع تحریم‌هایی کرد که بر تمام جهان تأثیر می‌گذارند، معادلات تغییر می‌کند[۲۵]. کشورهای کوچک‌تر دیگر صرفاً آهی آگاهانه نمی‌کشند که «آمریکایی‌ها دوباره شروع کردند!» بلکه واقعاً احساس ترس می‌کنند.

بسیاری از کشورهایی که آمریکا در اتحادهایش به آن‌ها نیاز دارند، به توانایی ما برای مدیریت پیامدهای اقتصادی [تحریم‌هایمان] یا محافظت از آن‌ها در برابر این پیامدها اعتماد ندارند؛ تازه اگر آمریکا اصلاً از این پیامدها خبر داشته باشد. کشورهای دیگر وقتی تلاش‌های آمریکا برای استفاده از نظام اقتصادی جهانی به عنوان یک سلاح را مشاهده می‌کنند، نگران می‌شوند که اقدامات واشینگتن علیه بانک مرکزی روسیه ممکن است روزی علیه آن‌ها هم صورت بگیرد. مسکو می‌تواند این طوفان شدید را از سر بگذراند، اما یک اقتصاد کوچک‌تر، فلج خواهد شد. از سوی دیگر، تبلیغات چین درباره‌ی نیاز به فراهم کردن ترتیبات اقتصادی جایگزین با هدف محدود کردن قدرت آمریکا، اکنون نسبت به یک ماه قبل، تأثیرگذارتر هستند.

در همین‌باره بخوانید:

›› زمان صحبت از جهان پساواشینگتن است

نهایتاً در این‌جا با دو سؤال مواجه هستیم: مداخله‌ی بایدن در اوکراین کدام منفعت اساسی آمریکا را تأمین می‌کند؟ و به چه قیمتی؟ یک پاسخ، همان استدلال‌های مضحکی هستند که واشینگتن معمولاً به سراغ آن‌ها می‌رود: جمله‌های کلیشه‌ای درباره «دفاع از حق[۲۶]» یا «برخورد تمدن‌ها»؛ همان چارچوب ملی‌گرایانه‌ی افراطی‌ای که انسان‌ها را بیهوده به کام مرگ می‌کشد.

بایدن در دام جنگ سرد افتاده است. نمی‌تواند بپذیرد که هیچ کاری درباره‌ی اوکراین از دست ما برنمی‌آید. حل همه‌ی مشکلات جهان به عهده‌ی آمریکا نیست؛ و اصلاً آمریکا نمی‌تواند همه‌ی مشکلات جهان را حل کند. اگر بایدن روی تلاش آرمان‌گرایانه‌اش برای شکست پوتین پافشاری کند، چه‌بسا مقدمات ظهور یک نظام اقتصادی با محوریت چین را به جای نظام غربی کنونی فراهم نماید. همان‌طور که ایران برنده‌ی واقعی جنگ‌های آمریکا و عراق بود، چین نیز ممکن است برنده‌ی مبارزه‌ی فعلی [میان آمریکا و روسیه] باشد. پیامدهای منفی، حتی اگر ناخواسته هم باشند، باز هم پیامد منفی هستند.

در همین‌باره بخوانید:

›› کشتار غیرنظامیان «وحشیانه» است؛ مگر توسط آمریکایی‌ها

›› جنگ اوکراین محکوم است؛ اما جنگ‌ها و جنایات آمریکا چه‌طور؟