لباس هویت‌خواهی یا تجزیه‌طلبی؟

حلقه وصل: در پایین این تصویر، یک نقشه بسیار کوچک ایران قرار دارد و تصویر استان‌های مختلف کشور (که برخی از آن‌ها از نقشه اصلی ایران بزرگ‌تر است) به طور مجزا و پراکنده به رنگ طوسی بر زمینه سفید نقش بسته است!

هر بیننده‌ای با تماشای این ترکیب و با تداعی اغتشاشات تجزیه‌طلبانه معنی آن را دریافت می‌کند، اما سیدمجید امامی، رئیس کارگروه ساماندهی مد و لباس و دبیر شورای فرهنگ عمومی در مراسم رونمایی از این لباس گفته: «در رابطه با لباس رسمی تیم ملی فوتبال، کاراکتر یوز و «پیروز» و چیزی که منتسب به ایران باشد، نداشتیم! از این رو، با الزام ستاد فرهنگی - رسانه‌ای جام جهانی به کارگروه مد و لباس، این طرح از میان ایده‌های برگزیده رویداد «لباس طرفدار ایرانم» برای لباس طرفداری تیم ملی انتخاب شد»!

این دومین بار است که روی لباس مرتبط با تیم ملی فوتبال نقشی غیر از پرچم کشور نقش بسته است، چیزی در که در مورد کشور‌های دیگر تقریبا رویت نشده است. این‌که چرا طراحان لباس برای هواداران تیم ملی فوتبال روندی خلاف روند رایج و معمول دیگر کشور‌ها در پیش می‌گیرند؟ سوال مهمی است. اینکه هر طرح و نقشی بر هر تولیدی اعم از پوشاکی و خوراکی و تزیینی و... نشان از هدف طراح دارد که خواسته معنایی را پیش فرم و نقش ظاهری پنهان کند یکی از مهمترین بدیهی‌ترین نکات طراحی است و از آن به نمادپردازی یاد می‌شود. هنرمند گرافیست در قواره طراحی لباس طرفداران تیم ملی قطعا هنرمندی است که به معنای ضمنی نمایه‌ها، نماد‌ها و شمایل‌ها آگاه است و به معناسازی و معناپردازی آن‌ها وقوف کامل‌دارد.

سوال اینجاست که رئیس کارگروه ساماندهی مد و لباس و دبیر شورای عمومی کشور و هیات انتخاب طرح پیشنهادی، آیا معنای یوز دهان گشوده ایرانی آن هم رو به روی هم را نمی‌داند، یعنی نمی‌داند این خشم و عصبیت و رودرو روی قرار گرفتن نشانه چیست؟

آیا ابن جماعت نمی‌دانند استان‌های مجزا و پراکنده کشور نشانه تجزیه طلبی است؟ آیا نمی‌دانند امروز باید اتحاد و اقتدار یک ملت را به نمایش گذاشت؟ آیا تصویر ایران مظلوم در گوشه‌ای به رنگ طوسی غمگین افتاده و فرزندانش (استان‌ها) هر کدام در جایی پراکنده شده‌اند تصویر درستی از ایران است که بخواهیم به جهان نشان دهیم؟

آیا مسوولان واقعا معنای ضمنی این فرم و رنگ را درنیافته‌اند که به تولید انبوه آن در فرم‌های مختلف تی شرت و مچ بند و ... مجوز داده‌اند؟ رئیس کارگروه ساماندهی مد و لباس گفته است: «طراح این لباس توانسته است، تصویرمایه‌ای از یوز ایرانی را به بهانه استان‌های ایران در این لباس بیاورد و جوانان ایرانی با پوشیدن این لباس در ایام بازی‌های تیم ملی ایران می‌توانند یک فضای انسجام، هویت‌خواهی و حمایت از تیم ملی را با شعار «تا پای جان برای ایران» که شعار رسمی تیم ملی فوتبال ایران است، منتقل کنند».

در جامعه‌شناسی هنر یک جمله کلیدی وجود دارد که می‌گوید «هر اثر هنری به تعداد مخاطبانش خوانش می‌شود» و این یعنی هر کس بر اساس تجربه زیسته خود و نگاه و جهان‌بینی و ایدئولوژی‌اش آثار هنری را معنا می‌کند و هیچ اثری نیست که هنرمندش یا دست‌اندرکاران خلقش به آن الصاق شوند تا معنایی را که در ذهن آن‌ها بوده، به مخاطبان بگوید.

در شرایطی که اتفاقات ایران امروز سرتیتر خبر همه کشور‌های جهان شده است و تقریبا همه کشور‌ها از این آب گل‌آلود ماهی خود را صید می‌کنندو اتفاقا سردمداران اغتشاشات تجزیه طلبان هستند، نباید در همه امور دقت مضاعف داشته باشیم؟ این همان دیپلماسی فرهنگی است. در روز‌های آینده که مسابقات فوتبال شروع و قطر سرتیتر خبر‌ها شود، همه جهان چشم‌شان به این گوشه دنیا و اتفاقات آن خواهد بود. حضور ما در این اتفاقات باید آبی بر آتش دشمن باشد، باید نشانه اتحاد باشد، باید نشانه همبستگی باشد، نه آن‌که هواداران فوتبال لباسی بر تن کنند که نشان از تجزیه‌طلبی و عصبیت دارد./جام جم