تهران: عدالت بدون عقلانیت، منجر به نمایشی بودن و جایگزینی منیت به جای عدالت خواهد شد

به گزارش حلقه وصل، همایش عدالت‌خواهی و عدالت‌پژوهی پیش از ظهر امروز با سخنرانی حسن رحیم‌پور ازغدی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.

رحیم‌پور ازغدی در این همایش گفت: برخی می‌گویند امام قبل از انقلاب وعده‌هایی برای انجام برخی امور می‌داد اما پس از انقلاب آن کارها را انجام نداد بنا بر این آن حرف‌ها دروغ بود اما در پاسخ باید گفت امام تا آخر عمر برای تحقق وعده‌هایش تلاش کرد اما موانع عملی شرایط دیگری رقم زد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به معضلات مختلف گفت: تا در کشور ما انقلاب شد جنگ، گروه‌های تجزیه‌طلب، گروهک منافقین و سایر مسائل سر برآورد و طبیعی است که با وجود ان موانع بسیاری از وعده‌ها محقق نشود.

وی با بیان این که لازمه عدالتخواهی، عدالت‌پژوهی است گفت: اگر قبل از اینکه عدالت‌خواه بشویم عدالت‌پژوه باشیم می‌بینیم که خیلی از مسائل آنگونه که ما می‌بینیم نیست و زوایای مغفول مختلفی دارد و دوم این که آنچه در عمل رخ می‌دهد با طرح‌های نظری تفاوت زیادی دارد.

ازغدی با بیان این که در حرف می‌توان عدالت را به راحتی پیاده کرد اما در عمل ماجرا بسیار متفاوت است بیان کرد: در عرصه اجرای سیاست‌های مختلف در جامعه هر حرکتی که کنیم مزایایی دارد و در کنار این مزایایی صدماتی متوجه جامعه می‌شود.

وی بحث عدالت آموزشی را به عنوان مثالی از این موضوع مطرح کرد و گفت: ما بعد از انقلاب به سمت عدالت آموزشی حرکت کردیم، تعداد دانشجویان ما طی 40 سال گذشته 50 برابر شده است که تعداد زیادی از این دانشجویان دختران هستند. این مساله باعث شد که زنان جامعه ما که پیش از انقلاب تحصیلات پایینی داشتند پس از انقلاب دارای تحصیلات عالیه شوند اما از سوی دیگر ما با این مساله مواجهیم که میزان طلاق و فروپاشی خانواده‌ها در کشور ما به سرعت در حال نزدیک شدن به استانداردهای طلاق در غرب است و برخی جامعه‌شناسان این اعتقاد را دارند که افزایش سطح تحصیلات زنان و مواردی مانند سخت‌گزینی در انتخاب همسر و بالا رفتن سطح توقعات باعث فروپاشی بیشتر خانواده‌ها شده است.

ازغدی با بیان اینکه البته خودم شخصا این موضوع را تنها عامل دخیل در گسترش طلاق‌ها نمی‌دانم گفت: این نمونه‌‌ای از پیاده کردن یک سیاست در جامعه است که علیرغم گسترش عدالت در یک بُعد باعث مضراتی در بعد دیگر جامعه شد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عدول از شعارهای اولیه انقلاب به ویژه عدالت را مورد نقد قرار داده و گفت: در دهه 60 شعار اصلی ما عدالت، مستضعفین و دفاع از اصل نظام بود اما بعد از امام، سیاست دولت وقت عوض شد و بحث توسعه اقتصادی به میان آمد. مسائلی مانند استقلال اقتصادی و سیاسی در برابر توسعه اقتصادی تقریبا به کنار گذاشته شد، وام‌های سنگینی در این دوره از بانک جهانی دریافت شد اما با اینکه فیتیله همه آرمان‌های انقلابی را پایین کشیدیم دیدیم که اقتصاد ما هم پیشرفتی نکرد و اتفاقا در همان زمان که هاشمی رفسنجانی، سیاست فضای باز فرهنگی سیاسی و اقتصادی را در پیش گرفت تا بتواند از غرب برای توسعه اقتصادی کمک بگیرد، در دادگاه‌های اروپایی و آمریکایی محکوم و حکم جلب او صادر شد و تحریم‌های ما هم افزایش یافت.

رحیم‌پور ازغدی با اشاره به دولت اصلاحات گفت: نیمه دوم دهه هفتاد اولویت‌ها به سمت توسعه سیاسی سوق پیدا کرد و از درون کشور این پیام مخابره شد که ما ایدئولوژی سیاسی‌مان را کنار می‌گذاریم و به جای بحث صدور انقلاب، توسعه سیاسی و گفتگوی تمدن‌ها مطرح شد.

وی افزود: آقای خاتمی با cnn مصاحبه کرد و در آن مصاحبه گفت ملت ایران در برابر ملت آمریکا یک کودک سیاسی و به لحاظ سیاسی عقب افتاده است، آبراهام لینکلن فاسد و برده‌دار را شهید آزادی نامید. در همان دوران حتی به آمریکا قول کمک در زمینه اشغال افغانستان داده شد اما نتیجه این بود که جرج بوش، ایران را یکی از سه کشور محور شرارت نامید.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در دوره‌ای هم شعار عدالت مطرح شد اما عدالت با عقلانیت و معنویت ملازمه دارند و اگر هر کدام بدون دیگری باشد، تبعات و مضرات دارد و جامعه یک‌بُعدی به وجود می‌آید.

ازغدی گفت: عدالت بدون عقلانیت، منجر به نمایشی بودن و جایگزینی منیت به جای عدالت خواهد شد.

وی با بیان اینکه برخی می‌خواهند عدالت را پیاده کنند اما این کار را بلد نیستند و تخصصی ندارند، با انتقاد از قوانین متضاد در کشورمان گفت: در نظام پارلمانی ما قوانینی تصویب می‌شود که در ظاهر با یکدیگر تعارض ندارند اما در عرصه اجرا با یکدیگر تزاحم دارند و یکدیگر را خنثی می‌کنند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کر: این حرف‌ها بهانه نیست. خود من خیلی از عدم عملکردها در زمینه عدالت را ناشی از تنبلی و بی‌عرضگی در میان مسئولین می‌دانم اما باید مشکلات و موانع را نیز لحاظ کرد و در مسیر عدالت‌خواهی مدنظر داشت.

ازغدی، عدم ثبات در اجرای سیاست‌های کلان را نیز از دیگر آفات موجود در نظام دانست و گفت: رقابت‌های انتخاباتی این خوبی را دارد که مانع تمرکز قدرت و مفاسد به دنبال آن می‌شود اما یکی از مضراتش این است که نبود ثبات و افق دراز مدت سبب صورت نگرفتن اقدامات اساسی در کشور است.

او با اشاره به انتخابات سال گذشته ریاست‌جمهوری در کشورمان گفت: در انتخابات‌های دنیا، رقابت و مباحث بر سر روش‌های اجرای سیاست‌های کلان است اما در کشور ما انتخابات به گونه‌ای است که گویا بناست تمام ریل‌ها و حتی نظام دگرگون شود.

ازغدی گفت: در انتخابات اخیر، فرزند خود من که رای اولی است پرسید با این وضعیت که نامزدهای انتخابات یکدیگر را به انواع مفاسد متهم می‌کنند من باید به چه کسی رای دهم؟ بعد از انتخابات هم که هیچ دادگاهی برای رسیدگی به اتهامات طرح شده افراد علیه یکدیگر برگزار نمی‌شود.

عضور شورای عالی انقلاب فرهنگی با تاکید بر اینکه انتظار تشکیل جامعه ایده‌آل و آرمانی با مقتضیات فعلی و در شرایط عادی، نادرست است گفت: مظهر نهایی جامعه مدنی لیبرال دموکراسی، ایالات متحده آمریکاست که امروز وضع این کشور را در زمینه امنیت داخلی، فقر و مسائل اخلاقی می‌بینیم. دو کشور سوئد و ژاپن نیز که از لحاظ سطح رفاه در عالی‌ترین سطوح جهان هستند دارای بیشترین آمار خودکشی‌اند و این نشان می‌دهد که لزوما ارتقای سطح یک جامعه در زمینه‌ای، باعث ارتقای آن در سایر شاخص‌ها نخواهد شد.

وی بیان کرد: مهندسی عدالت و توسعه، معندسی یک جامعه و مولفه‌های مختلف یک جامعه است که به فاکتورهای مختلف بستگی دارد. ما در جامعه با ارزش‌های مختلفی مواجهیم که باید با دقت و طرح‌ریزی عالمانه آنها را بررسی کنیم و در همین جاست که اولویت‌بندی‌ها شکل می‌گیرد و ما باید از خودمان بپرسیم در میان مسائل مختلفی که با آن مواجهیم کدام یک برایمان مهم‌تر است؟

ازغدی بار دیگر با اشاره به سیستم آموزشی کشور گفت: ما چند میلیون فارغ‌التحصیل رشته‌های مختلف علوم انسانی داریم اما سیستم ما برای آنها برنامه‌ای نداشته و هر نهاد مشغول کار خود بوده است و در نتیجه با سیل بیکاران تحصیل‌کرده مواجهیم.

او در ادامه با بیان اینکه در زمینه عدالت نباید مایوس شد و دیگران را نیز نباید مایوس کرد گفت: ما در زمینه عدالت صد نیستیم اما صفر هم نیستیم؛ افزود: در زمینه عدالتخواهی باید جدی، واقع‌بین و آرمانگرا باشیم و توانمندی‌های بالقوه خود را بالفعل کنیم.

ازغدی در ادامه با اشاره به افرادی که از عدالت و آرمان عدالتخواهی کوتاه آمده‌اند گفت: متحجرین می‌گویند تا امام معصوم نیاید ما به عدالت کامل نخواهیم رسید پس هیچ کاری را هم نباید کنیم و به زندگی شخصی خود بپردازیم، امام خمینی(ره) این افکار را زاییده روحانیون دنیاطلب و ترسویی دانسته‌اند که جرات مبارزه را ندارند و برای همین چنین نظریاتی را طرح می‌کنند.

وی افزود: از سوی دیگر روشنفکران قرار دارند که اساسا منکر وجود هیچ راهی برای توسعه جز راه‌های طی شده غرب هستند و می‌گویند برای توسعه ناچاریم راه غرب را طی کنیم. البته این را هم بگویم که ما هر کاری کنیم در نهایت به ما خواهند گفت کشور در حال توسعه و هیچ گاه توسعه یافته قلمداد نمی‌شویم.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در منطق سرمایه‌داری، توسعه ولو با قتل و غارت همه دنیا هدف است اما در منطق ما چنین چیزی پذیرفته نیست. ممکن است در تعریف توسعه ما و غرب اشتراکاتی داشته باشیم اما افتراقات جدی مانند اخلاق نیز داریم.

ازغدی افزود: حوزه‌های علمیه ما باید ارزش‌ها در زمینه عدالت و سایر مسائل را به الگوهای مدیریتی تبدیل و دانشگاه‌ها هم این الگوها را به روش اجرا تبدیل کنند. نهادهای علمی ما در تبدیل ارزش به روش است که کم می‌آورند و ما باید در چارچوب باورها و اعتقاداتمان به این سوال پاسخ دهیم که برای به دست آوردن کدام مزایا و به چه میزان، کدام مزایا و به چه میزان را باید فدا کنیم.

وی با بیان اینکه هر نظریه‌ای درباره مفاهیمی مانند توسعه، عدالت،‌آزادی و ... با مفاهیم اخلاقی در آمیخته است گفت: کسی که می‌گوید ارزش از دانش جداست دروغ می‌گوید و پیش‌فرض‌های شخصی‌اش را حتی در همین گزاره نیز دخیل می‌کند، ما چیزی به نام علم اقتصاد، علم حقوق و ... بدون در نظر گرفتن ارزش‌های پیشینی نداریم.

رحیم‌پور ازغدی، عدالتخواهی را امر به معروف و نهی از منکر دانست و با انتقاد از سکوت در مسائل مختلف گفت: حرف نزدن‌ها باعث می‌شود در افکار عمومی جای ظالم و مظلوم و طلبکار و بدهکار عوض شود و این خیلی خطرناک است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: در بحث عدالت خواهی اولا نباید برخورد ابزاری و جناحی کرد و ثانیا باید در این موضوع استمرار داشته باشیم. عدالت‌خواهی رسالتی دینی و انقلابی است و تا پایان عمر باید عدالت‌خواه بود.

وی با بیان اینکه عدالتخواهان باید مسئولین سه قوه را مورد سوال در انظار عموم قرار دهند تاکید کرد: باید در زمینه عدالت، کاملا دقیق بود و با اطلاع کامل مطالبه را مطرح و از سوالات اشتباه یا کلی پرهیز کرد. باید از مسئولین مطالبه کرد که چرا بر طبق آمار، حدود 70 درصد قاچاق کشور ما از مبادی قانونی وارد می‌شود و مقصرین در این زمینه چه کسانی‌اند و چرا با آنان برخورد نمی‌شود؟

رحیم‌پور ازغدی در انتها طرح سوال پیرامون «تقدم عدالت بر ولایت» را اشتباه دانست و گفت: اگر منظور از ولایت یعنی اطاعت از رهبری و منظور از عدالت یعنی اجاری عدالت اجتماعی در ساختار باید گفت شرط مشروعیت ولایت، عدالت است و در این معنا عدالت بر ولایت تقدم دارد اما در مصادیق و موضوعات مختلف این مساله را باید در نظر گرفت که تعاریف از عدالت در مسائل گوناگون متفاوت است و دقیقا با یک خط‌کش نمی‌توان اندازه‌گیری کرد ضمن اینکه در ساختار نظام رهبری، سهمی دارد و همه چیز به گردن او نیست و طبیعتا نباید و نمی‌تواند در همه امور دخالت کند.