تهران: ویژگی‌های سینمای ایران شناور بودن فیلمسازهاست

به گزارش حلقه وصل، کارگاه آموزشی «کارگردانی» ظهر یکشنبه دوم اردیبهشت با حضور ابراهیم حاتمی‌کیا نویسنده و کارگردان ایرانی در پردیس چارسو محل برگزاری سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر برپا شد. سهیل دانش اشراقی طراح کانسپت‌های فیلم‌های اخیر حاتمی‌کیا نیز در این نشست حضور داشت.

ابراهیم حاتمی‌کیا در این جلسه با اشاره به استفاده از طراحی کانسپت در سه فیلم اخیرش گفت: اگر فرض ما بر این باشد که فیلمنامه آماده است و با پروداکشن بزرگی روبه رو هستیم، لازم است که حتما قبل از شروع تولید به این فیلمنامه عینیت بخشیده شود و کارگردان تصوراتش را رو کاغذ بیاورد، البته می‌دانم که ما عادت داریم عینیت در حین فیلمبرداری ایجاد شود.

وی در ادامه صحبت‌های خودش در مورد نحوه عینیت بخشی در سینمای ایران عنوان کرد: فکر می‌کنم یکی از ویژگی‌های سینمای ایران شناور بودن فیلمسازهاست. فیلمساز ایرانی به شکل شهودی و درونی با شرایطی که رخ می‌دهد، تطبیق پیدا می‌کند. این پدیده ویژگی سینمای رئالیستی است و سینمای ایران هم در این زمینه موفق بوده. با این حال وقتی قرار است یک فیلم با نگاه صنعتی تولید شود گروه باید به شکل دقیق توجیه باشد. در این شرایط حتما باید تصورات کارگردان تصویر شده باشد و وجود مرحله کانسپت بسیار ضروری است؛البته این بخش هنوز در سینمای ایران جا نیفتاده اما بسیار مهم است.

حاتمی‌کیا توضیح داد: کارگردان برای طراحی یک کانسپت خوب باید مانند یک متهم تمام تصاویری را که در ذهنش وجود دارد به طراح کانسپت بگوید تا او بتواند آنها را نقاشی کند. متاسفانه در سینمای ایران معتقد هستند این کار لوکس و بدردنخور است، اما من در سه پروژه اخیرم بسیار از این کار بهره بردم. حتی معتقدم این کار به لحاظ اقتصادی هم بسیار اثرگذار است. علاوه بر این اگر طراح کانسپت به‌روز نباشد و فهم سینمایی نداشته باشد، ممکن است تصاویر بسیار زیبایی خلق کند، اما در ساخت اثر نهایی که یک فیلم بزرگ است به کار نیاید. به همین دلیل طراحی کانسپت کار هر کسی نیست و باید توسط هنرمندی اجرا شود که علاوه بر نقاشی و طراحی در حوزه سینما هم باسواد باشد.

کارگردان فیلم «روبان قرمز» در مورد تاثیرات زیاد طراحی کانسپت در آخرین اثرش گفت: در فیلم «به وقت شام» در صحنه‌ای می‌خواستیم آذوقه‌های کمکی را که از آسمان به سمت زمین فرستاده می‌شوند تجسم کنیم و برای اینکه به خروجی نهایی برسیم فیلم‌ها و تصاویر بسیار زیادی متعلق به همان منطقه را دیدیم. سپس طراح کانسپت همه‌ این‌ها را روی کاغذ آورد. با این شکل عوامل فیلمبرداری، طراح صحنه و... تا حدود زیادی متوجه می‌شوند که باید چگونه کار کنند. این کمک می‌کند که همه عوامل تصور یکسانی از یک پلان داشته باشند. یکی از گرفتاری‌های همیشگی کارگردان، طراح صحنه و… برای اجرای یک پلان نداشتن تصور یکسان از فضاست، اما با این کار دیگر چنین مشکلاتی پیش نمی‌آید.

وی افزود: در واقع کانسپت به ما می‌گوید که چه چیز را می‌خواهیم و چه چیز را نمی‌خواهیم. وقتی ما از خواسته‌های خود به عنوان کارگردان آگاه باشیم، می‌توانیم آنها را به باقی تیم انتقال دهیم. البته بعضی اوقات کانسپت بخشی از بی‌سوادی ما را به رخ می‌کشد و ممکن است به ما بگوید که هنوزآماده زایش هنری نیستیم.

این فیلمساز دفاع مقدسی درباره نقش طراحی کانسپت در اثر نهایی بیان کرد: طراحی کانسپت آن چیزی است که کارگردان می‌خواهد عوامل اجرا کنند. این جمله بسیار ساده است، اما در اجرا بسیار سخت است. مساله کانسپت باعث می‌شود که ذهنیت کارگردان به شکل مشخص منتقل و فیلم به بهترین حالت اجرا شود. اگر این ذهنیت اجرا نشود، فیلمبردار کار خودش را انجام می‌دهد و نماهای خوبی می‌گیرد، اما این‌ها نماهایی نیست که مدنظر کارگردان است.

او در پایان به تفاوت طراحی کانسپت و استوری‌برد اشاره کرد و گفت: طراحی کانسپت با استوری برد کاملا متفاوت است. طراحی کانسپت فضای کلی را نشان می‌دهد و رنگ‌ها، ویژگی‌های صحنه و… را به ما می‌گوید، اما استوری برد یک بحث فنی است و با مونتاژ ارتباط دارد. ممکن است یک طراحی کانسپت تبدیل ۲۰ پلان شود و ممکن است از ساختش پشیمان شوید، اما در استوری برد به شکل دقیق تقطیع پلان‌ها تصویر شده است.

سی و ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر ۳۰ فروردین تا ۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ به دبیری سیدرضا میرکریمی در تهران در حال برگزاری است.