تهران: با انقلاب اسلامی، ایمان همراه با عقلانیت و آزادی اندیشه مطرح می شود

به گزارش حلقه وصل، وجه اصلی علوم انسانی اسلامی را باید در باور واقعی به آزاداندیشی پیدا کرد. در واقع آزاداندیشی در علوم انسانی اسلامی صرفا شعار نیست بلکه پایه و اساس علوم انسانی اسلامی با آزاداندیشی ریخته شده و همواره از آن دفاع می کند. پیوند آزاداندیشی و علوم انسانی اسلامی قابل کتمان نیست و باید گفت ابتنای علوم انسانی اسلامی بر عقل گرایی و تنفس تام و تمام فلسفه اسلامی در فضای علوم انسانی اسلامی است. با اشاره به این موضوع، گفتگوی ما را با آیت الله سید محمدقائم مقامی می توانید بخوانید.

آیت الله سیدمحمد قائم مقامی استاد حوزه و دانشگاه درباره این مساله که علوم انسانی اسلامی در جستجوی حقیقت است یا یقین گفت: علوم انسانی اسلامی و اسلام هم به دنبال حقیقت و هم به دنبال یقین است. ارتباط با حقیقت و ارتباط معرفتی و ادراکی با حقیقت را یقین می گویند.

وی افزود: یقین به محض اینکه با حقیقت اصیل و نه پنداری تماس پیدا کند، آن رابطه یقینی خواهد بود. از فرمایشات حضرت علی(ع) است که «یقین به باطل تعلق نمی گیرد.» غیرممکن است انسان به باطل و خلاف واقع یقین داشته باشد، زیرا در این صورت همیشه دچار تزلزل و شک خواهد بود.

قائم مقامی ادامه داد: علوم انسانی اسلامی به دنبال یقین و حقیقت است. اسلام در وهله اول توصیه می کند حقیقت را درک کنید همان طور که هست. یکی از مشهوراتی که متاسفانه در علوم انسانی جدید در عالم غرب پدید آمده که البته مقداری از آن منشأ درستی داشته اما بعدها در آن زیاده روی شده این است که گفته می شود ما به حقیقت و یا به اشیا فی نفسه دسترسی نداریم بلکه همواره ما با تفسیر و برداشت و تصوری از شی‌ء سروکار داریم.

این استاد حوزه اظهار کرد: این مساله که نمی توان به حقیقت اشیاء دست یافت تا حدودی در عالم واقعیت درست است اما قاعده و اصل نیست و این گونه نیست که انسان هرگز نتواند با حقیقت آن طور که هست تماس داشته باشد. آنچه که در علوم انسانی باید بازنگری شود این است که آیا این موضوع قاعده قطعی است؛ این که گفته می شود نمی توان با خدا سروکار داشت و دسترسی به او وجود ندارد و فقط تفسیری از خدا است.

قائم مقامی تصریح کرد: اینکه ما با تفسیری از خدا روبرو هستیم، درست است اما با این توضیح که تفسیرها الزاما متفاوت با آنچه که تفسیر شده می توانند نباشند.

وی که با سایت علوم انسانی طلیعه گفتگو می‌کرد، با اشاره به تغییرات مختلف در پی وقوع انقلاب اسلامی گفت: اصلی ترین پیام انقلاب اسلامی که در حوزه های فرهنگی و فکری اعلام شد این است که انسان این امکان را دارد که اگر قابلیت داشته باشد دسترسی به خداوند پیدا کند البته به ذات خدا هیچ کس حتی پیامبر(ص) هم نمی تواند دسترسی داشته باشد اما انسان این امکان را دارد آن طور که خدا می خواهد او را ببیند و بشناسد.

این استاد تمام حوزه اضافه کرد: در دین پژوهی غربی بیان می شود که اصلا نمی توان به خدا دسترسی پیدا کرد و فقط تفسیر و برداشت از خدا می توان داشت و حتی بدتر از آن که برداشت ها و تفسیرها همه یکسان است و عارف و عالم و دیگران تفسیر یکسانی دارند. باید بر این موضوع بازنگری شود و ثابت شود که انسان می تواند به حقیقت برسد اما توفیق می خواهد.

وی درباره تفاوت میان علوم انسانی سکولار و علوم انسانی اسلامی گفت: فرق اصلی و اساسی میان این دو علوم نگاه کردن با یک چشم و نگاه کردن با دو چشم است. با علوم انسانی سکولار که محصول تفکر مدرن و غربی است با یک چشم به جهان نگاه می کنیم و نمی توانیم با دو چشم ببینیم و در یک زمان جنبه هایی که به لحاظ ظاهر متضادند ولی در واقع متضاد نیستند را ببینیم. یکی از آموزه های علوم انسانی این است که در برابر پدیده هایی که به لحاظ ظاهر با هم متضادند ولی در واقع از جنس هم هستند مانند عقل و ایمان همراهی به وجود آید.

قائم مقامی تصریح کرد: تفکر غرب زمینه قبلی در دنیای قدیم داشته است و به دلیل نداشتن دو چشم نمی خواست تبعیت از وحی و عالمان وحی و پیامبر و ائمه داشته باشد. عقل و ایمان که ظاهرا با هم متفاوتند در اوج اتحاد هستند و شکل «این همانی» پیدا می کنند.

وی اظهار کرد: در علوم انسانی باید تبیین شود که عده ای فقط عقل گرا و یا فقط ایمان گرا نباشند. این پدیده در دنیای قدیم وجود داشت و بیشتر ایمان گرایی غلبه داشت و عقل مطرح نبود اما در دنیای مدرن عقل گرایی مطرح شد و ایمان گرایی کم شد اما با انقلاب اسلامی، ایمان همراه با عقلانیت و آزادی اندیشه مطرح می شود.

قائم مقامی در پایان گفت: یکی از ویژگی های علوم انسانی اسلامی با علوم انسانی معمول را می توان آزادی و عدم آزادی مطرح کرد. در علوم انسانی اسلامی عالم و اندیشمند آزاد است و اسیر خرافه و تحجر و مشهورات نیست که اگر مساله ای مشهور شود همه  تحت تاثیر آن قرار گیرند. وقتی از همه این مساله ها آزاد شویم آمادگی پیدا می کنیم که حقیقت را آن طور که هست درک کنیم