تهران: امینی: در حین جنگ کلمه همانند شهید معنا و تاثیرگذار دیگری دارد/ صفردوست: شعر دفاع مقدس به سمت جشنواره ای شدن و سفارش های اداری رفته است

به گزارش حلقه وصل، نشست تخصصی «شعری برای جنگ» با موضوع نقد و بررسی شعر دفاع مقدس، عصر دیروز 3 مهر به مناسبت هفته دفاع مقدس با حضور شاعران و منتقدان ادبی، اسماعیل امینی، بهمن بنی هاشمی و پیمان صفردوست توسط کانون ادبی قاف در فرهنگسرای رسانه و شبکه های اجتماعی برگزار شد.

امینی در این نشست با اشاره به ویژگی حضور پررنگ مردم در جنگ به عنوان یکی از ویژگی های مهم و اصلی دفاع مقدس گفت: هر حادثه ای موجب می شود افراد درونیات خود را نشان دهند و شاعران نیز که شاهد اتفاق ها و رخدادهای جنگ بودند این حوادث به زبان شعر و عاطفه روایت می کردند. البته روایتی که هم شامل جوانمردی ها، رشادت ها، ایثارگری ها و شجاعت ها بود و هم راوی تلخی ها، خیانت ها و ناجوانمردی ها که در این زمینه می توان به شعرهای سلمان هراتی اشاره کرد.

این شاعر و استاد دانشگاه، تاکید کرد: نمی توان از شعر که محصولی عاطفی است، انتظار روایتی تاریخی یا تحلیلی سیاسی و نظامی داشت و حد و حدود آن را براساس نظرهای خاصی تعریف کرد. شاعر با نگاهی انسانی به موضوع جنگ می نگرد و این گونه درآمیخته کردن مسائل سیاسی با حوزه هنر و شعر، موجب تقدسی می شود که مانع از پرداختن و صحبت درباره آن موضوع است.

امینی در بخش دیگر از صحبت های خود به نقد شعر دفاع مقدس پرداخت و گفت: شعردفاع مقدس در روزگار جنگ آفریده شده است و نمی توان فقط با معیار ادبی آن را سنجید و ارزیابی کرد. چرا که این گونه شعری، کارکردهای دیگری هم از جمله روحیه دادن و ایجاد شور و حماسه و مجاهدت، دلداری و تسلیت و نوید پیروزی داشته است.شعر دفاع مقدس واکنش آنی بود که نمی شود از همه شعرهای آن انتظار شعری خلاقانه و قوی داشت گرچه شعرهای خلاقانه و خوبی همانند «شعری برای جنگ» قیصرامین پور هم داشته ایم.

بنی هاشمی هم در این نشست ادبی به بیان تعاریف و پیش فرض هایی در رابطه با شعر در دنیای معاصر پرداخت و اظهارداشت: یکی از مضامین شعر جنگ، مواجه با مرگ است که این امر آنقدر حساس و عاطفی است که می تواند عواطف و احساس های بسیاری را در وجود فرد برمی انگیزد.در رخداد بزرگ 8 سال دفاع مقدس ما با حوادث ناگواری مواجه بودیم که در این موقعیت این مشبه ها هستند که در جواب عواطف برانگیخته شده برمی آیند و اشتغال به لفظ در این موقعیت نه موردپسند مخاطب و نه شاعر است.

وی افزود: شعرها در زمان جنگ بیان مستقیم دارند و کمتر از استعاره ها استفاده می شود و شعرهایی سروده می شود که در آن بافت و موقعیت معنا پیدا می کنند.اما پس از جنگ وقتی موقعیت ها و بافت ها تغییر پیدا می کنند، کلمات و معنای آنها هم تغییر پیدا می کند. در حین جنگ کلمه همانند شهید معنا و تاثیرگذار دیگری دارد و این واژه در پس از جنگ معنا و تاثیرگذاری دیگری دارد.

این منتقد ادبی تصریح کرد: از سویی دیگر تکرار زیاد برخی کلمات موجب کاهش صدق آن کلمه می شود و آن واژه از معنای اصلی تهی می شود که این اتفاق را هم در شعر دفاع مقدس شاهد بوده ایم.

پیمان صفردوست هم در نشست تخصصی «شعری برای جنگ» اظهارداشت: جنگ و 8 سال دفاع مقدس در تاریخ ایران یک موضوع و مقوله خاص است که بعد از انقلاب و پیش از آنکه ریشه های فرهنگی آن به وجود آید، شروع می شود و در این شرایط، فرهنگ ها و خرده فرهنگ های جامعه تحت تاثیر جنگ قرار می گیرند و این خود به خود ادبیات خاصی را ایجاد می کند. بدون شک دور از ذهن نیست فضای هنرمندان هم تحت تاثیر ادبیات جنگ قرار بگیرد و بخشی از تربیت شاعران و بلوغ آنها در این دوره صورت می گیرد.

وی تاکید کرد: شعردفاع مقدس ما نیز تفاوت ها و ویژگی های منحصربه فردی دارد که در این زمینه ها آن را با ادبیات جنگ جهان یکی دانست و مورد مقایسه قرار داد. دفاع مقدس به دلیل مدت زمان 8 ساله آن یک اتفاق نیست، بلکه این مدت زمان زیاد یک دوره و برهه از تاریخ این سرزمین را شکل داده است. دومین ویژگی این جنگ آن است که در منطقه ای صورت می گیرد که این اتفاق با اعتقادات مردم گره به گره است و بنابراین شعر دفاع مقدس با ریشه های اعتقادی و شعر آیینی پیوندی پیدا می کند که این پیوند، ادبیاتی تلفیفی و گونه جدیدی ارائه می دهد.

این شاعر و منقد ادبی افزود: علاوه بر این ما وارد جنگ با کشوری می شویم که هم دین و هم مذهب ما است و بیشترین مرز مشترک را با ما دارند و خاک سرزمین شان برای ما مقدس است. این شرایط تناقضی ایجاد می کند که باعث می شود، حس دراماتیک و خیال انگیزی را در ذهن شاعر متبلور کند و برهمین اساس شاهد شعرهایی باشیم که فقط حماسی و دارای نگرش های تک بعدی نیستند.

صفردوست در ادامه در رابط با وضعیت شعر در زمان جنگ و پس از آن گفت: به نظر می رسد در زمان جنگ، احساسات بر شعرها تسلط بیشتری دارد و کمتر جنبه های فنی و کلاسیک را می توان در این شعرها را دید و پس از جنگ هنرمندی و ذوق شاعر را بیشتر وجود دارد.

وی گفت: شعر پس از جنگ، به گونه ای فرانقد و تقدس زایی شده است و شعر دفاع مقدس به سمت جشنواره ای شدن و سفارش های اداری رفته است و کمتر ذوق و نگرش شاعری وجود دارد.

امینی هم با تاکید براین موضوع گفت: این اتفاق را درهمه گونه های شعری شاهد هستیم و همه فقط می خواهد بگویند من هم در زمینه شعری دارم در حالی که این وضعیت موجب شده شعرها بسیار شبیه هم شود و تجربه منحصر به فرد انسانی را در شعرها نداشته باشیم.البته در این زمینه مساله مهم این است که شعرهای تقلیدی و دست چندم به جای شعرهای دست اول قرار نگیرد که جلوگیری از این اتفاق وظیفه منتقدان ادبی است.

این استاد دانشگاه در پایان اظهارداشت: یکی از دیگر آسیب ها در این حوزه، بی تفاوتی و چشم پوشی برخی شاعران از موضوع جنگ و دفاع مقدس است. جنگ و 8 سال دفاع مقدس بخشی از فرهنگ و زندگی این جامعه بوده است و من نمی توانم درک کنم که چونه می شود برخی بخواهند از این موضوع که دارای جنبه های مهم انسانی است چشم پوشی کنند و چیزی درباره آن نگویند. درهیچ جای دنیای این گونه نیست که درباره بخشی از فرهنگ و زندگی جامعه خود حرفی نزنند و آن را نادیده بگیرند.اما متاسفانه این نگاه در برخی از جریان های روشنفکری مان وجود دارد.