تهران: شاعر «دستور زبان عشق» در یک نگاه+فیلم

به گزارش حلقه وصل، روز دو اردیبهشت سالروز میلاد یکی از پایه‌ها و ارکان شعر انقلاب، قیصر امین‌پور است؛ امین‌پور به‌نظر بسیاری از کارشناسان و اساتید نقد ادبی و شعر، یکی از تأثیرگذارترین شاعران در این وادی است. به گمان این افراد شعر انقلاب بدون قیصر بخشی از هستی خود را از دست داده است؛ هر چند عده‌ای دیگر سعی در رنگ باختن این نظریه دارند.

قیصر به زعم بسیاری از دوستان و هم‌قطارانش از دغدغه‌مندان شعر انقلاب بود، به‌گونه‌ای که نه‌تنها نباید او را در شعر معاصر خلاصه کرد، بلکه می‌توان در دیدی وسیع‌تر او را یکی از جریان‌سازان ادبیات در این برهه دانست؛ نامی که شاید سال‌ها بعد بیشتر به آن پرداخته شود و تأثیرش را بر این وادی پررنگ‌تر بررسی کنند. او امروز 58 ساله شده است.

شاعر «دستور زبان عشق» در یک نگاه

قیصر امین‌پور در دوم‌ اردیبهشت‌ ماه‌ 1338 در گُتوند از توابع‌ شهرستان‌ دزفول‌ به‌ دنیا آمد. دوران‌ کودکی‌ و تحصیلات‌ ابتدایی‌ را در زادگاهش‌ گذراند و برای‌ ادامه‌ تحصیل‌ به‌ دزفول‌ رفت. امین‌پور در سال‌ 1357 دیپلم‌ تجربی‌ گرفت‌ و سپس‌ تحصیلات‌ دانشگاهی‌ خود را در رشته‌ دامپزشکی‌ دردانشگاه‌ تهران‌آغاز کرد. وی‌ در سال‌ 1358 با انصراف‌ از رشته‌ دامپزشکی، به‌ جمع‌ دانشجویان‌ علوم‌ اجتماعی‌ پیوست.

قیصر امین‌پور مجدداً در سال‌ 1363 تغییررشته‌ داد و تحصیلات‌ خود را در رشته‌ زبان‌ و ادبیات‌ فارسی‌ دانشگاه‌ تهران‌ دنبال‌ کرد و در سال‌ 1366 به‌ دریافت‌ مدرک‌ کارشناسی‌ نائل‌ آمد. وی‌ در همان‌ سال‌ به‌ ادامه‌ تحصیل‌ پرداخت‌ و در سال‌ 1369 مدرک‌ کارشناسی‌ ارشد زبان‌ و ادبیات‌ فارسی‌ را کسب‌ کرد و در ادامه‌ این‌ راه‌ در بهمن‌ ماه‌ سال‌ 1376 با دریافت‌ مدرک‌ دکترای‌ زبان و ادبیات‌ فارسی‌ از دانشگاه‌ تهران‌ فارغ‌التحصیل‌ شد.

امین‌پور در زمرهِ‌ شاعرانی‌ بود‌ که‌ از همان‌ آغاز فعالیت‌های‌حوزه‌ هنری‌به‌ جمع‌ گروه‌ شعر آنجا پیوست‌ و همگام‌ با سایر شاعران‌ فعال‌ حوزه‌ هنری‌ در بسیاری‌ از شب‌های‌ شعر برگزار شده‌ در جبهه‌های‌دفاع‌ مقدس‌شرکت‌ کرد و در مناطق‌ مختلف‌ عملیاتی‌ به‌ شعرخوانی‌ پرداخت. وی‌ عضو شورای‌ شعر و ادبیات‌ حوزه‌ بود و در تشکیل‌ جلسات‌ شعرخوانی‌ و نقد و بررسی‌ شعر و تشویق‌ و ترغیب‌ شاعران‌ جوان‌ انقلاب‌ نقش‌ مؤ‌ثر و ارزنده‌ای‌ داشت. فعالیت‌های‌ امین‌پور در حوزه‌ اندیشه‌ و هنر تا اواخر سال‌ 1366 ادامه‌ یافت. او در سال‌ 1367 از مؤ‌سسه‌ گسترش‌ هنر، جایزه‌ ویژه‌ نیما یوشیج‌ را دریافت‌ کرد. همچنین در سال‌ 1378 از سوی‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی‌ به‌ عنوان‌ یکی‌ از شاعران‌ برتر دفاع‌ مقدس‌ در دهه‌های‌ 60 و 70 برگزیده‌ شد. سرانجام در 8 آبان ماه 1386 این خبر منتشر شد؛ قیصر امین‌پور درگذشت.

نزدیک‌ترین شعر، نزدیک‌ترین شاعر؛ قیصر به روایت سیدحسن حسینی

درباره تأثیر و نقش قیصر امین‌پور در شعر انقلاب افراد مختلفی سخن گفته‌اند، به ویژگی‌های شعری او بارها اشاره شده، اما حقیقت این است که محدود کردن قیصر به یک بعد، ظلمی است در حق توانایی‌ها و قریحه ادبی او. سیدحسن حسینی، دوست صمیمی و همراه همیشگی قیصر، درباره نثرهای او می‌گوید: او تنها شاعری است که با طیب خاطر در موردش صحبت کرده‌ام. تنها کسی که هم شعرش و هم شخصیتش را دوست دارم قیصر است. یک نکته را هم همیشه گفته‌ام؛ فاصله بین شعر و شخصیت قیصر به حداقل رسیده و هرچه فاصله بین شعر و شخصیت شاعر به‌نظر من کمتر باشد، آن شاعر را مردم بیشتر باور می‌کنند.

قیصر مهربانی‌اش و لطف و صمیمیت و آن لبخند معروفش در واقع در شعرش هم دیده می‌شود. آن ظرافت‌هایی که در محاوره و در پذیرایی هنگام چای آوردن از او سر می‌زند در نثر پرکرشمه و زیبایش هم دیده می‌شود. به «توفان در پرانتز» نگاه کنید، به صنعت‌گری‌های ملیح و زیبا در نثر قیصر نگاه کنید.

یک نکته را هم تذکر بدهم که نباید شاعر بودن قیصر، ستمی به نثرش بکند. او در نثر هم شاعر است، یعنی وقتی مقاله‌ای می‌نویسد، یا در همین مقدمه‌ای که به برگزیده اشعارش نوشته، نثر زیبای قیصر را می‌توان دید، وقتی نثر هم می‌نویسد نگاه شعری و جوهره شعری و شم شعری او در نگاه و نحوه بررسی موضوع به‌خوبی دیده می‌شود. از نثر قیصر و شاعرانه بودن و تمثیلی بودن و دلنشین بودن نثر و در عین حال تپش و طراوت داشتن آن نباید غافل شد. قیصر شخصیت جامع‌الاطرافی است.

قیصر مرد و زندگی کرد

مرتضی امیری اسفندقه نیز رمز ماندگاری امین‌پور را در کتاب‌های ماندگار از او می‌داند که به باروری شعر پارسی افزوده است: همه زندگی کردند و مردند، اما قیصر مرد و زندگی کرد و نام خودش را برای همیشه در تاریخ شعر پارسی ثبت کرد. «هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق/ ثبت است بر جریده عالم دوام ما» در باب قیصر صادق است.

«گل‌ها همه آفتابگردانند» و «دستور زبان عشق» برگه‌های ارجمند افزوده به درخت بارور و تنومند شعر پارسی است که تا هستی هست، دی‌اکسید کربن فضا را می‌‌گیرند و اکسیژن تحویل می‌دهند. قیصر زنده است، زنده‌تر از پیش، زنده‌تر از همیشه. زندگی قیصر را پاس بداریم.

می‌خواهمت چنان که شب خسته خواب را...

یکی از موضوعاتی که از طریق برخی مطرح شد، جدا شدن قیصر امین‌پور از صف شاعران انقلاب بود. این موضوع از سوی نزدیک‌ترین دوستان و همراهان شاعر بارها تکذیب شده است. فیلم ذیل جلسه شعرخوانی قیصر امین‌پور در محضر رهبر معظم انقلاب است که در آن، شاعر غزلی با مطلع «می‌خواهمت چنان که شب خسته خواب را/ می‌جویمت چنان که لب تشنه آب را» می‌خواند. در این فیلم، شاعران دیگری مانند زنده‌یاد سیدحسن حسینی، مشفق کاشانی و حمید سبزواری نیز دیده می‌شوند: