عمده مشکلات شعر جوان در کمبود مطالعه آثار غیر ادبی است

به گزارش حلقه وصل، اردوی سوم آقایان از پنجمین دوره اردوی شعر جوان انقلاب اسلامی موسسه شهرستان ادب موسوم به آفتابگردان‌ها در شهر شیراز برگزار شد. از جمله کلاس های آموزشی این اردو ها کلاسی با موضوع «گفتگو پیرامون شعر» با تدریس محمد کاظم کاظمی بودکه به شیوه پرسش و پاسخ برگزار شد.

اولین سوال مطرح شده در این کلاس  از سوی هنرجویان درباره این مساله بود که چرا تعداد کمی از شاعران در حوزه نثر فعال هستند؟

کاظمی در پاسخ این سوال گفت: از نظر تعداد، کم هستند شاعرانی که به سراغ نثر رفته‌اند.

به عقیده این شاعر، نثر می‌تواند در دو حوزه مورد بررسی قرار بگیرد، نثر به منظور اثری ادبی یا نثر با هدف پژوهش. اگر حتی هر دوی این منظور ها مد نظر باشد، حقیقت این است که حتی در گذشته هم شاعران بسیار کمی هم در حوزه شعر و هم در حوزه نثر فعال و موفق بوده‌اند.

این شاعر معاصر اضافه کرد: در مورد اینکه چرا در عصر حاضر، تعدا شاعرانی که در دو حوزه نثر و شعر فعال اند، کم هستند، نباید خیلی نگران یا ناراحت شد ولی قلم زنی در حوزه نقد، نظر و پژوهش، از مسائلی است که بسیار ضروری و مهم است.

کاظمی در اینجا از شاعرانی که در حوزه نقد هم قلم زنی کرده و موفق هم بوده اند، سخن به میان آورد و شاعرانی چون ملک الشعرای بهار، دکتر شفیعی کدکنی، یوسفعلی میرشکاک و مرحوم قیصر امین پور را شاهد مثال آورد.

سوال دیگر در این نشست این بود که به نظر کاظمی، چه قدم‌های ابتدائی برای نوشتن باید برداشته شود؟ در پاسخ به سوال، کاظمی به دامنه مطالعاتی خود اشاره کرد و گفت: دامنه مطالعاتی من در چند حوزه خلاصه می شد، اوایل بیشتر رمان می‌خواندم، بعدها بیشتر کتاب شعر می‌خواندم و بعدها، مطالعه کتابهایی درباره شعر که فکر میکنم ضروری است.

این منتقد در ادامه اضافه کرد، آگاهی هایی که بر اساس کتابهای نقد و نظریه های ادبی به دست می آیند، در قلم به دست شدن ما بسیار موثر است و مطالعات ما  در حوزه شعر باید معطوف باشد به خواندنِ خودِ شعر، خصوصا شعر هم نسلان خود.

سوال دیگر در این نشست درباره مطالعه کتاب‌های مناسب در این زمینه و پیشنهاد وی برای آنها بود. این شاعر در جواب گفت: خواندن شعر کهن برای ما بسیار ضروری ست و ما می توانیم عناصر شعری خود مانند اندیشه و ساختار را با خواندن این آثار تقویت کنیم.

به عقیده کاظمی، همه متون را نمی شود یکجا خواند و دو راهکار به نظر می رسد که کارگشا باشد، اول اینکه شاعران کلیدی شعر کهن را تشخیص بدهیم و بعد آثار این شاعران – حتی گزیده – را بخوانیم.

این شاعر معاصر در ادامه مثال هائی ارائه داد: سنائی در برخی حوزه های اجتماعی، انتقادی و معرفتی شاعری کلیدی ست. نظامی در داستان سرایی و توصیف، منوچهری در خیال و تصویر گرائی، مولوی در تغزل، انوری و سعدی در حوزه ی مهارت های بیانی و زبان، و خاقانی در قصیده در استفاده از منابع فکری شاعری کلیدی ست.

کاظمی در ادامه به معرفی چند کتاب پرداخت و گفت: گزیده هائی از شاعران کلیدی را می توان مطالعه کرد و از جمله این کتابها می شود به مفلس کیمیا فروش و تازیانه های سلوک از دکتر شفیعی کدکنی، گزیده اشعار خاقانی از دکتر ضیاالدین سجادی، پیش آهنگان شعر فارسی از دکتر محمد دبیری سیاقی، گزیده  سبک هندی از استاد مرحوم محمد قهرمان، اشاره کرد.

سوال دیگری که در این کلاس مطرح شد، به این موضوع می‌پرداخت که شاعر باید به خوراک ادبی خودش توجه داشته باشد و اشعار خوب را بخواند، معیار انتخاب درست چیست؟ آیا سلیقه مخاطب در این انتخاب اثرگذار است؟

کاظمی در جواب این سوال گفت: در انتخاب شعر خوب، برای خواندن یا باید به معیارها توجه کرد یا به افراد متخصص و مطلع تر از خودمان مراجعه کنیم.

یکی از شاعران حاضر در کلاس نیز از کاظمی پرسید: گاهی اشکالات و غلط نویسی هائی در شعر شاعران دیده می شوند، پیشنهاد شما برای رفع این اشکالات و درست نوشتن چیست؟

محمد کاظم کاظمی، درجواب این سوال گفت: یکی از مهم ترین عواملی که به درست نویسی بسیار کمک میکند، خواندن آثار کهن فارسی و متون سالم ادبی ست. از این نوع متن ها، می توان مهارتهای زبانی و فصاحت زبانی یاد گرفت. علاوه بر اینها برخی کتابهای آئین نگارش مانند «غلط ننویسیم» مرحوم ابولحسن نجفی میتوانند کارگر باشند.

کاظمی در جواب به این سوال که مهم ترین مشکل در شعر جوان امروز چیست، بیان داشت: رشد تکنیکی در شعر یکی از نقاط قوت شعر جوان است و نشانگر این است که شاعران مسلط به ابزارهای بیان هستند. به نظر این شاعر و منتقد معاصر، ضعف در چه گفتن هاست. از دیگر مشکلات شعر جوان، می توان به کمبود مطالعات غیر شعری در حوزه های تاریخ فلسفه کلام، مسائل فکری و اعتقادی نیز اشاره کرد.

کاظمی در جواب اینکه علت کم کاری ادبی چیست، گفت: یکی از عامل های این مسئله، روان نبود طبع خود شاعر می تواند باشد که این موضوع را می توان با بیشتر کردن ارتباط با شعر، تقویت کرد. عامل دیگر، نبود یا کمبود اتفاق هائی است که منجر به خلق و تولید شعر می شود.