خواب طولانی و رؤیای برجامی حسن روحانی

به گزازش حلقه وصل: شاید نیازی نبود تا به اظهارات اخیر آقای روحانی در دیدار با وزیران و معاونین خود (۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲) درباره اینکه احیای برجام در فروردین ۱۴۰۰ به نهایت رسیده بود پاسخ داده شود چرا که اساسا ایشان هنوز از خواب موفقیت برجام علی‌رغم طلوع آفتاب شواهد بی‌شماری که هر یک کافی است آن خواب خوش را بر هم بزند بیدار نشده است.

مهمترین اظهارات خیال‌پردازانه روحانی در مورد برجام در ۲۳ تیرماه سال ۱۳۹۴ بود که پیروزمندانه در مقابل ملت ایران ادعا کرد: «امروز به ملت شریف ایران اعلام می‌کنم که طبق توافق برجام، در روز اجرای توافق (دی ماه ۹۴ ) تمامی تحریم‌ها، حتی تحریم‌های تسلیحاتی، موشکی هم به‌صورتی که در قطعنامه بوده، لغو خواهد شد. تمام تحریم‌ های اقتصادی شامل مالی، بانکی، بیمه، حمل‌ونقل، پتروشیمی و فلزات گرانبها بالمره (یکباره) لغو خواهد شد و نه تعلیق».

همین تکرار ادعای ناصواب کافی است تا کسی به ادعاهای جدید وی توجه نکند اما بیایید مروری بر آنچه ایشان هفته پیش گفته و آنچه در واقعیت رخ داده بیندازیم تا شاید آمال و آروزها ، واقعیت تلقی نشوند و آنقدر حرف غلط (یا آرزو) تکرار نشود تا برای گوینده هم به یک باور تبدیل شود.

آقای روحانی در جلسه دوره‌ای خود با وزیران و معاونان رئیس‌جمهور دولت‌های یازدهم و دوازدهم که روز چهارشنبه ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ برگزار شد، گفت: « من امیدوار بودم که مسأله برجام در اسفند ۹۹ یا فروردین ۱۴۰۰ حل شود تا دولتی که بر سر کار می‌آید، دچار این مشکل بزرگ نباشد. برای احیای برجام همه چیز تمام شده و آماده بود. حتی موفق شدیم از طرف‌های مذاکره امتیاز خروج سپاه پاسداران از فهرست گروه‌های تروریستی و لغو تحریم دفتر رهبری و نهادهای مربوط به ایشان را بگیریم که وقتی آن را به مقام معظم رهبری گزارش دادم، ایشان خیلی خوشحال شدند. اما متاسفانه این امکان فراهم نشد.»

اظهارات آقای روحانی به گونه‌ای بیان شده که گویا همه مسائل برجام در آخر دولت ایشان حل شده بوده و عواملی در این راه مانع تراشی کرده‌اند در حالیکه به استناد اظهارات و مدارک همکاران آقای روحانی واقعیت چیز دیگری است و علی‌رغم خروج ترامپ از برجام و مذاکرات جدید ۴+۱ برای بازگشت به برجام (معروف به مذاکرات شش مرحله ای وین) هیچ چیز نهایی نشده بود.

آقای عباس عراقچی که در دوران مذاکرات وین، مذاکره‌کننده ارشد دولت روحانی بود در مصاحبه با الجزیره (چند روز قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ایران - ۲۷ خرداد ۱۴۰۰) بر نهایی نشدن مذاکرات بدین صورت اشاره می‌کند: «علی‌رغم پیشرفت‌های خوب و ملموسی که در مذاکرات احیای برجام در وین حاصل شده است، همچنان برخی مسائل مهم باقی مانده است که مذاکرات برای حل‌وفصل آنها همچنان ادامه دارد.»

در همان روزهای آغازین دولت سیزدهم نیز و برای تحت فشار قرار دادن تیم جدید مذاکرات (آقای باقری و همراهانش) جنگ روانی غربی‌ها و عوامل داخلی آنها علیه مذاکرات شدت گرفت. یکی از جوسازی ها هم خبرسازی درباره روند مذاکرات وین۶ بود در حالی که آمریکا تا آخرین دور مذاکرات با دولت روحانی حاضر نشده بود با برداشتن عمده تحریم‌ها که البته اکثرا به بعد از برجام مربوط بود، موافقت کند. تحریم تسلیحاتی هم که از سوی آمریکایی‌ها دنبال می‌شد ، مغایر با برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ بود اما همچنان در ۶ دوره از مذاکرات وین، این نکته برطرف نشده بود. تحریم‌های خارج از برجام هم بعد از خروج آمریکا از برجام اعمال شده بود و حاضر به لغو آن نبودند.

حتی مطرح شد که طرف آمریکایی مدعی بود که افراد تحریم شده را به قبل از زمان برجام بازنمی‌گردانیم. نکته مهم دیگر از مسائل حل نشده در مذاکرات وین6، مساله تضمین بود . موضوعی که یکبار ایران از همین سوراخ گزیده شده بود و علی‌رغم تذکرات رهبر انقلاب مبنی بر اخذ تضمین از طرف امریکایی دولت روحانی به امضای کری اکتفا کرد و با روی کار آمدن ترامپ، برجامی که هنوز هیچ خروجی نداشت، منتفی شد و ایران بدون هیچ آورده ای به تعهدات خود عمل کرد.با این حال در مذاکرات وین نیز بار دیگر امریکایی ها زیر بار تضمین نرفته بودند و تضمینی برای پیشگیری از بدعهدی مجدد آمریکا وجود نداشت.

رادیو فردا به نقل از عباس عراقچی، مذاکره‌کننده ارشد ایران در مذاکرات هسته‌ای، روز شنبه ۱۲ ژوئن ۲۰۲۱ (خرداد۱۴۰۰- روزهای پایانی دولت روحانی) نوشت: فکر نمی‌کند طرف‌های مذاکرات هسته‌ای ظرف هفته جاری بتوانند به جمع بندی نهایی برسند.

عراقچی به «خبرگزاری صدا و سیمای ایران» گفت: «با وضعیت پیچیده‌ای مواجه هستیم به این دلیل که هم بازگشت آمریکا به برجام یکسری مسائل فنی، حقوقی و سیاسی دارد و هم راستی آزمایی اقدامات آمریکا، از پیچیدگی‌هایی برخوردار است و باید برای آن برنامه ریزی شود و در آن خصوص دقت شود و برای آن شاخص تعیین شود.» او توضیح داد: « ما به دنبال دستیابی به یک توافق مطلوب و خوب برای جمهوری اسلامی ایران هستیم و در این مسیر، نه عجله داریم و نه وقت را تلف می‌کنیم. مهم این است که در هرگونه توافق، اصول و شاخص‌های جمهوری اسلامی ایران در آن رعایت شده باشد.»

میخائیل اولیانوف، سفیر روسیه در آژانس نیز در همان ایام گفت: «در مسیر درست پیش می‌رویم، اما نه با سرعتی که می‌خواهیم. به چند هفته‌ دیگر نیاز داریم روی موضوعات جانبی توافق کرده و به موضوعات اصلی برسیم. در حال حاضر موضوع اصلی این است که توافقی که حاصل می‌شود، چگونه اجرا شود و چه کسی چه کاری انجام دهد. این موضوع هنوز حل نشده است».

علاوه بر آنچه ذکر شد سند مهم دیگری وجود دارد که اثبات می‌کند ادعای آقای روحانی مبنی بر این که همه چیز در آستانه حل شدن بود، کاملا غلط است و آن سند گزارشی است که محمد جواد ظریف (وزیر خارجه آقای روحانی در اواخر دولت او به مجلس ارسال کرد و در آنجا تأکید می‌کند: «با توجه به اینکه مذاکرات به اتمام نرسیده است، باید به این نکته توجه داشت که هیچ یک از توافقاتی که در اینجا ذکر می شود نهایی نیست و در حقیقت تا زمانی که در مورد همه چیز توافق نشود، در مورد هیچ چیز توافق نشده است».

در نامه مورخ ۲۲ فروردین ۱۴۰۰، وزیر امور خارجه به هماهنگ‌کننده کمیسیون مشترک قبل از دور دوم مذاکرات، با توجه به امتناع آمریکا از ارائه فهرست تحریم‌ها، مطالبات منطقی و مستدل جمهوری اسلامی ایران همراه با مستندات قاطع و فهرست احصایی و نه حصری تحریم هایی که باید رفع شوند ارسال شد».

کاش می‌شد آقای روحانی بر «جام» دیگری برای نوشیدن و خنک شدن و سرمست شدن از پندار موفقیت امید می‌بست تا بیش از این  عطش و تشنگی عدم تحقق برجام او را نیازارد.

نویسنده: علی شعبانی