منافقان به دنبال شایعه‌پراکنی و ناامیدی خودی‌ها هستند

به گزارش حلقه وصل، نفاق و دورویی یکی از بدترین خصلت‌هایی است که جان انسان‌ها را در بر می‌گیرد و بسترساز بسیاری از معضلات فردی و اجتماعی می‌شود. این خصلت از چند جهت قابل توجه و بررسی است؛ اول اینکه آیات متعددی از قرآن و نیز روایات بسیاری از اهل‌بیت(ع) در معرفی و مذمت و آثار مخرب این خصلت ناپسند وارده شده است. .دروغ گفتن، پلید بودن در قول دادن به کسی، خلاف وعده عمل کردن، طعنه زدن به مسلمانان، قسم دروغ، سر به زیر کردن مسلمانان و کوچک شمردن آنان، عذر تراشی به دروغ و ... از جمله ویژگی‌های قرآنی منافقین است؛ همان گونه که  امام على(ع) در نکوهش نفاق آن را در کنار دروغ به عنوان بدترین اخلاقیات یاد می‌کند و می‌فرماید:« شر الأخلاق الکذب والنفاق؛ بدترین خوى‏‌ها ، دروغگویى و دورویى است».

در لغت عرب ماده «نفق» براى دو معناى اصلى و چند معناى فرعى به کار رفته است. دو معناى اصلى آن، یکى «تمام و فنا شدن» و دیگرى «پوشیده و پنهان داشتن» است. از معناى نخست ، استعمال‏‌هاى «نفقت الدابة» به معناى تمام شدن عمر چهارپا و «نفق نفقة القوم» به معناى تمام شدن زاد و توشه است. 

در معناى دوم، واژه‏‌هاى «نفق» به معناى تونل و راه زیرزمینى و «نافقاء» در برابر «قاصعاء» به معناى یکى از دو سوراخ لانه موش صحرایى به کار رفته‌‏اند. برخى نیز احتمال داده‏‌اند که این دو معنا، به یک دیگر بازگشته، یک ریشه دارند. به گفته ابن منظور در لسان العرب و فیروز آبادى در تاج العروس، عرب ماده و هیئت‏‌هاى گوناگون «نفق» را براى انسان به کار نمى‏‌برد و تنها پس از کاربرد قرآنى آن ، معناى این واژه در زبان عرب توسعه یافت. 

با توجه به این مقدمات گذری بر آیات ابتدایی سوره احزاب خواهیم داشت؛ زیرا این آیات به بهانه جنگ احزاب یا خندق، تصویری از چهره نفاق و منافقان در جامعه اسلامی را ترسیم کرده است. خداوند در آیه9 ماجرای این جنگ را با امدادهای غیبی خویش بر اهل ایمان آغاز می‌کند و تا آیه11 به دنبال آن است چندین معرفت را به اهل ایمان انتقال دهد که یکی از آنان ابتلای مؤمنان در صحنه‌های سخت نبرد مقابل جبهه باطل است؛ خداوند در آیه نهم این سوره پس از آنکه از امدادهای غیبی خویش بر اهل ایمان در جنگ احزاب صحبت به میان می‌آورد، در ادامه از شدت صحنه‌ این نبرد سخن می‌گوید.

در ادامه همین آیات از منافقانی صحبت می‌کند که قصد ایجاد ناامیدی، رعب و وحشت در سپاه مسلمانان در برخورد با دشمنان را داشتند. خداوند در آیه12 می‌فرماید: وَ إِذْ یَقُولُ الْمُنافِقُونَ وَ الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ ما وَعَدَنَا اللّهُ وَ رَسُولُهُ إِلاّ غُرُوراً«12»؛‌ و آن گاه که منافقان و کسانی که در روحشان بیماری(شکّ و تردید)بود، گفتند:خدا و پیامبرش جز وعده‌های فریبنده به ما ندادند.

تضعیف روحیه رزمندگان نشان نفاق است

از مفاد این آیه برداشت می‌شود «نفاق» یک بیماری قلبی و روحی است؛ زیرا گفته می‌شود «الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ» همان منافقان و عطف صفت بر موصوف است. بر اساس فراز «یَقُولُ الْمُنافِقُونَ»،  تلاش‌های تبلیغاتی منافقان دائمی است؛ زیرا فعل مضارع دلالت بر تداوم دارد. دیگر اینکه مأیوس کردن رزمندگان و تضعیف روحیه آنان، نشانه انحراف و نفاق است؛ زیرا مدام در گوش مسلمانان می‌خواندند ما وَعَدَنَا اللّهُ وَ رَسُولُهُ إِلاّ غُرُوراً؛ خدا و پیامبرش جز وعده‌های فریبنده به ما ندادند. 

خداوند در آیه بعد می‌فرماید: وَ إِذْ قالَتْ طائِفَهٌ مِنْهُمْ یا أَهْلَ یَثْرِبَ لا مُقامَ لَکُمْ فَارْجِعُوا وَ یَسْتَأْذِنُ فَرِیقٌ مِنْهُمُ النَّبِیَّ یَقُولُونَ إِنَّ بُیُوتَنا عَوْرَهٌ وَ ما هِیَ بِعَوْرَهٍ إِنْ یُرِیدُونَ إِلاّ فِراراً«13»؛ و آن گاه که گروهی از آنان(منافقان) گفتند:ای مردم مدینه!(در صحنه جنگ)برای شما جای ماندن نیست، پس برگردید. و گروهی از آنان از پیامبر اجازه (بازگشت)می‌خواستند (و) می گفتند:همانا خانه‌های ما بی حفاظ است.در حالی که بی حفاظ نبود و آنان جز فرار(از جنگ)قصد دیگری نداشتند.

منافقان به دنبال شایعه‌پراکنی و ناامیدی مسلمانان هستند

بر اساس این دو فراز از آیه که می‌فرماید «قالَتْ طائِفَهٌ ... لا مُقامَ لَکُمْ» و «یَسْتَأْذِنُ فَرِیقٌ مِنْهُمُ؛ گروهی از آنان از پیامبر اجازه (بازگشت)می خواستند»می‌توان نتیجه گرفت گروهی از منافقان با شایعه پراکنی و گروهی با فرار از جبهه، در صدد تضعیف روحیه مؤمنان بودند. همچنین می‌توان نتیجه گرفت از تبلیغات منافقان برای دلسرد کردن رزمندگان نباید غافل بود آنجا که می‌فرماید: لا مُقامَ لَکُمْ؛ برای شما جای ماندن نیست. از دیگر سو می‌توان گفت منافقان مدام در حال بهانه‌گیری هستند و این بهانه‌گیری به دلیل ترس نهانی آنان(به جای موضع‌گیری صریح) آنان است.

منابع استفاده‌شده:

تفسیر نور حجت‌الاسلام قرائتی