مهم‌ترین آسیب‌های تجمل‌گرایی مسئولان

به گزارش حلقه وصل، یکی از ویژگی‌های لازم و ضروری متولیان جامعه اسلامی، روحیه ساده‌زیستی و عدم روی آوردن به مظاهر دنیاپرستی است؛ زیرا مسئولی که در رفاه زندگی کند، هیچ گاه درکی از طبقات ضعیف جامعه نخواهد داشت؛ این مسأله به خصوص در شرایطی که جامعه اسلامی درگیر معضلات اقتصادی و اجتماعی است، بسیار ناخرسند و نامبارک خواهد بود.

با بررسی سیره رفتاری حکومت پیامبر گرامی اسلام(ص) و نیز امیرالمؤمنین(ع) به عنوان حاکمان جامعه اسلامی در می‌یابیم بهترین حالت برای کارگزاران نظام اسلامی پایین آوردن امکانات زندگی در حد مردم متوسط یا ضعیف جامعه است. نقل است پیامبر گرامی اسلام(ص) به قدری ساده‌زیست بودند که اگر یک فرد غریبه برای اولین بار با حضرت مواجه می‌شد، جایگاه ایشان را به عنوان والی مسلمین تشخیص نمی‌داد. بروز این روحیه در کنار تواضع و سایر اخلاق حسنه باعث شد بسیاری افراد به دین اسلام مشرف شوند که این افراد عمدتاً از قشر ضعیف جامعه بودند.  

امیرالمؤمنین(ع) در یک روایت در توصیف سیره زندگانی پیامبر گرامی اسلام(ص) فرمود: 

«پیامبر(ص) دنیا را حقیر و کوچک شمرد و پستش دانست و نزد دیگران خوار کرد. مى‌دانست که خداوند با اختیار خود دنیا را از او دور کرد و مى‌دانست که خداوند براى احترام وگرامى داشت او، دنیا را از وى گرفته و به خاطر حقارتش آن را براى دیگران گسترده ساخته است. پس او با قلبش از دنیا روى گرداند، و یادش را از باطن خود میراند، و عاشق غایب شدن زینتش از مقابل خود بود، تا از آن لباس آرایشى برنگیرد، یا اقامت در آن را هوس نکند. در رساندن احکام از جانب خدا براى قطع عذر مردم کوشید، و براى مردم با ترساندن از عذاب خیر خواهى کرد و با مژده‌هایى که داد به بهشت دعوت کرد و با تهدیدهایى که کرد از آتش ترساند.» (خطبه109 نهج‌البلاغه)

متن روایت: قَدْ حَقَّرَ الدُّنْیَا وَ صَغَّرَهَا وَ أَهْوَنَ بِهَا وَ هَوَّنَهَا وَ عَلِمَ أَنَّ اللَّهَ زَوَاهَا عَنْهُ اخْتِیَاراً وَ بَسَطَهَا لِغَیْرِهِ احْتِقَاراً فَأَعْرَضَ عَنِ الدُّنْیَا بِقَلْبِهِ وَ أَمَاتَ ذِکْرَهَا عَنْ نَفْسِهِ وَ أَحَبَّ أَنْ تَغِیبَ زِینَتُهَا عَنْ عَیْنِهِ لِکَیْلَا یَتَّخِذَ مِنْهَا رِیَاشاً أَوْ یَرْجُوَ فِیهَا مَقَاماً بَلَّغَ عَنْ رَبِّهِ مُعْذِراً وَ نَصَحَ لِأُمَّتِهِ مُنْذِراً وَ دَعَا إِلَى الْجَنَّةِ مُبَشِّراً وَ خَوَّفَ مِنَ النَّارِ مُحَذِّراً ...

از دیگر سو وصف ساده‌زیستی امیر مؤمنان(ع) در زمانی که حاکم مسلمین بودند، زبانزد خاص و عام بود طوری که با وجود تحریفات فراوان منابع روایی و تاریخی، حتی یک گزارش که ناشی از دنیاگرایی حضرت باشد، وجود ندارد. امیرالمؤمنین(ع) نه تنها خود ساده‌زیست بود بلکه فرمانداران خویش را دعوت به ساده‌زیستی و عدم تجمل‌گرایی می‌کردند؛ جای جای نهج‌البلاغه توصیه‌های متعدد امام علی(ع) خطاب به فرمانداران خویش درباره ساده‌زیستی و در مذمت تجمل‌گرایی دیده می‌شود.

با بررسی فلسفه ساده‌زیستی متولیان جامعه پی می‌بریم این کار باعث جلب اعتماد افراد جامعه به نظام و مسئولان نظام می‌شود؛ اگر عموم مردم مسئولان خویش را در رفاه و تجملات ببینند، در شرایطی که جامعه با مشکلات اقتصادی مواجه است، اعتمادشان را به نظام از دست می‌دهند؛ زیرا حسّ دوگانگی بین مردم و مسئولان ایجاد می‌شود؛ حسی که به افراد القا می‌کند متولیان جامعه درد مردم را احساس نمی‌کنند؛ در این شرایط جامعه با التهابات روحی و روانی مواجه می‌شود. از این رو امام علی(ع) فلسفه ساده‌زیستی متولیان امور مسلمین اینگونه بیان فرمودند: «خدا بر امامان و پیشروان عادل لازم کرده‏ خود را با مردم مستمند و ناتوان اندازه گیرند تا فقر بر درویش بى‏نوا چیره نشود.»

سخت‌ترین حالت برای مردم خروج متولیان جامعه از عدل است

برعکس این موضوع نیز صادق است. اگر مردم جامعه مسئولان خویش را در ساده‌زیستی و یا حتی در حد زندگی متوسط مشاهده کنند، نظام را در مشکلات اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی همراهی خواهند کرد همچنان که تاکنون با وجود معضل تجمل‌گرایی برخی مسئولان ایستادگی به خرج داده‌اند. سخت‌ترین حالت برای مردم جامعه خروج متولیان جامعه از عدل است.

مسئول تجمل‌گرا درکی از چالش‌های جامعه ندارد

آسیب دیگری که در روحیه تجمل‌گرایی متولیان جامعه نهفته است، عدم درک قشر متوسط و فقیر جامعه از سوی آنهاست. به طور طبیعی اگر یک مسئول در رفاه کامل و به دور از دغدغه‌های عموم مردم زندگی کند، درک مناسبی از اوضاع جامعه نخواهد داشت لذا در شرایط بحرانی و التهابات اقتصادی و اجتماعی نمی‌تواند تصمیمات مناسب را اتخاذ کند.

مسئول رفاه‌طلب بزرگ‌ترین آفت نظامات اجتماعی است

بنابراین حس بیگانگی مردم نسبت به نظام و عدم درک متولیان جامعه نسبت به دردهای اجتماعی و اقتصادی مردم که هر دو به دنبال رفاه‌طلبی متولیان جامعه حاصل می‌شود، نتیجه‌ای جز اعتراضات عمومی را در پی ندارد. در این بین دشمنان و منافقان به طور قطع از این اعتراضات سوءاستفاده خواهند کرد اما بهترین راهکار، عدم رفاه‌طلبی متولیان جامعه است؛ آفتی که همواره تمام حکومت‌ها را مورد تهدید قرار داده است. می‌توان گفت مسئول رفاه‌طلب نه تنها برای نظام اسلامی بلکه برای تمام نظامات اجتماعی آفت‌زا هستند.

تهدید دیگری که در تجمل‌گرایی و روحیه دنیاپرستی مسئولان نظام اسلامی وجود دارد، حس سهم‌خواهی آنان از حکومت اسلامی و بیت‌المال مسلمین است. این اشتباه از آنجا حاصل می‌شود که متولیان امر تمام مردم را وامدار خدمت آنها به جامعه بدانند؛ لذا همواره در پی فرصتی برای دستیابی به آرزوهای دنیایی و رفاه‌طلبی خویش هستند تا جایی که اگر از آنان سلب موقعیت شود، حتی حاضرند مقابل نظام و مردم تیغ دشمنی در آورند.  با بررسی تاریخ صدر اسلام و تاریخ پس از پیروزی انقلاب اسلامی به این دست نمونه‌ها بسیار برخورد می‌کنیم.