تهران: فیلمساز باید زمان‌شناس باشد/ رسول ملاقلی‌پور و ابراهیم حاتمی‌کیا مصادیق بارز فیلمسازان مولف

به گزارش حلقه وصل، نشست «سینمای مولف» ظهر امروز، سه‌شنبه با حضور عبدالحسین لاله، نصرت‌الله تابش و جواد طوسی در فرهنگستان هنر برگزار شد. 

در ابتدای این نشست ویدیویی درباره «سینمای مولف» به نمایش درآمد. 

سپس عبدالحسین لاله نویسنده و کارگردان سینمای ایران در این نشست گفت: «سینمای مؤلف» درست مقابل سینمای تجاری و فیلم‌هایی است که در استودیوها ساخته می‌شود. بخشی دیگر از سینمای مؤلف به جوانگرایی تاکید می‌کند. دیگر ویژگی سینمای مولف این است که ما بیشتر با یک اندیشه رو به رو هستیم تا یک تصویر و به همین علت هم طرفداران این جریان، در فیلمهایشان دنبال نوعی از اندیشه بوده و هستند. کارگردانان جریان «سینمای مؤلف» معمولاً به گونه‌ای فیلم می‌سازند که مخاطب به محض مشاهده آن متوجه می‌شود که کارگردان آن چه کسی است. 

وی ادامه داد: ما اگر بخواهیم به سینماگرانی که در ایران درون جریان «سینمای مؤلف» اثر تولید می‌کردند، اشاره کنیم، باید نام عباس کیارستمی، داریوش مهرجویی و چند نفر دیگر را به میان آوریم. اگر با یک تصمیم بندی به سینمای ایران نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که سینمای ایران یا از زندگی شخصی سینماگر نشات گرفته است یا از دانش و معلوماتش. متاسفانه فیلم که بتواند تلخی و شیرینی را در کنار هم به مخاطب ارائه کند در سینمای ایران وجود ندارد،  فیلمهای ایران یا تلخ هستند که محکوم می‌شوند به سیاه نمایی و یا شیرین هستند که محکوم می‌شوند به سازشگری.

در ادامه این نشست نصرت الله تابش درباره «معمای فرم و تالیف در سینمای دینی» خاطر نشان کرد: متاسفانه برخی از افراد قائل به وجود سینمای دینی و اسلامی نیستند. من هنر را خلق و تاثیرگذاری موقعیت معنادار می‌دانم. هنر پنجره است به سمت دنیای موجود. وقتی دین به حد ولای خود می‌رسد جز هنر نمی‌تواند سخن خود را مطرح کند. اگر کسی عارف نباشد قادر به بیان هنر نخواهد بود و به لحاظ دینی عناصر شکل دهنده زیبایی جز با تحقق فرم معنا پیدا نمی‌کند. فرم در اثر نمایشی یعنی ترکیب عادلانه در هنر. 

جواد طوسی نیز با موضوع «جابه جایی تاریخی، اجتماعی، سیاسی و افول ناگزیر فیلمساز  مولف» سخنرانی کرد و گفت: یک از مهمترین نیازمندی‌های یک فیلمساز «میزانسن» است که در هر فیلمساز متفاوت است. وجه تمایز فیلمساز مؤلف با غیر مؤلف هویت‌مندی است، یعنی فیلمساز مؤلف به گونه‌ای فیلم می‌سازند که همگان ردپای او را در فیلم می‌بینند درست مانند هیچکاک.

رئیس انجمن منتقدان سینمایی ادامه داد: شاخص‌ترین فیلمساز مؤلف «جان فورد» است. در فیلم جویندگان، قهرمان به این مفهوم رسیده است که دوره‌اش در حال اتمام است و حال او باید برود و برادر‌زاده‌هایش را نجات بدهد. ولی دوربین آقای جان فورد به گونه‌ای نماهای این فیلم را به کار می‌برد که عشق خانوادگی به تصویر کشیده می‌شود. به نظرم گونه وسترن با آثار جان فورد به پایان می‌رسد.

وی افزود: در سینمای ایران نیز چند نفر این سیر تطور را پشت سر گذاشته‌اند. یکی از این فیلمسازان مسعود کیمیایی است. در بسیاری از آثار این فیلمساز مانند قیصر، سفر سنگ و دندان مار ما می‌توانیم این سیر تطور را مشاهده کنیم. بعضی از این کارنامه‌ها در دنیایی کابوس‌گونه رخ می‌نماید مثل فیلم رئیس.

طوسی اظهار داشت: یکی دیگر از فیلمسازان ایران در این عرصه ابراهیم حاتمی‌کیا است، شما از فیلم دیدبان نگاه کنید تا می‌آید و به آژانس شیشه‌ای می‌رسد.  فیلمسازی مثل حاتمی‌کیا در برخی از فیلم‌هایش به سمت یک اسطوره می‌رود تا نتیجه لازم را از خروجی کار بگیرد. رسول ملاقلی‌پور نیز یک فیلمساز مولف بود و این موضوع در فیلمهایش کاملاً مشهود بود. با توجه به فضای سیاسی و اجتماعی، فیلمساز باید کمی زمان‌شناس باشد. فیلمساز نمی‌تواند نسخه‌ای قطعی برای جامعه‌ای که هر روز در حال تغییر است بپیچد. فیلمساز مؤلف باید، مفهوم، ساختار و تم را به خدمت بگیرد تا بتواند خروجی لازم را از یک اثر هنری دریافت کند.