تهران: حمیدرضا آذرنگ و سهم او از چهره سال هنر انقلاب

به گزارش حلقه وصل، برای چهارمین سال متوالی حوزه هنری در حرکتی با عنوان «هفته هنر انقلاب» به مناسبت شهادت مرتضی آوینی، در فرایندی هنرمندی را انتخاب می‌کند تا از او بابت فعالیتش در حوزه‌های مربوط به انقلاب تقدیر شود. مرتضی سرهنگی، مجید مجیدی و مسعود شجاعی طباطبایی شخصیت‌هایی بودند که در سه دوره این جشنواره حوزه هنری موفق به دریافت جایزه شده و از آنان با عنوان هنرمند معیار نام برده شده است. البته هر سه هنرمند مطرح شده از دل حوزه هنری برآمده‌اند و چهره‌هایی چون سرهنگی و شجاعی در ابعاد مختلفی با حوزه هنری همکاری می‌کنند.

امسال نیز اسامی حمید حسام، محمدرضا دوست محمدی، حسن روح‌الامین، محمد حسین مهدویان و مهدی نقویان به عنوان هنرمندان مطرح برای دریافت جایزه هنرمند سال انقلاب مطرح شده است که به انحا مختلف با حوزه هنری همکاری داشته‌اند. نکته قابل توجه در برگزاری چهار دوره این مراسم فقدان و عدم حضور اسامی هنرمندان عرصه تئاتر است. اگرچه در سه جایزه، سهم سه رشته گرافیک، سینما و کتاب یک جایزه بوده است؛ اما با نگاهی به نامزدهای امسال می‌توان دریافت که حوزه هنری چندان توجهی به شخصیت‌های تئاتری نداشته است و اصولاً کسی را در رده شخصیتی چون محمدحسین مهدویان ندیده است.

طبق بررسی‌ها متوجه شده‌ایم دفتر هنرهای نمایشی نام حسین فدایی حسین، نویسنده نمایشنامه‌های مذهبی و داوود فتحعلی بیگی، نویسنده، بازیگر و کارگردان نمایش‌های ایرانی را برای دریافت نامزدی این جایزه به دفتر هفته هنر انقلاب معرفی کرده‌اند و بدون اعلام دلایلی، نام این هنرمندان در فهرست نهایی درج نمی‌شود. البته درباره انتخاب این دو چهره جای بحث بسیار است. با این حال نکته روشن آن است ملاک انتخاب هنرمند این هفته برای عموم مشخص نیست. همه چیز می‌تواند به تصور ما از هنرمند انقلابی بازگردد و البته کارنامه هنری او.

در این وانفسا به نظر می‌رسد شخصیت‌ها و چهره‌های تصمیم‌گیرنده چندان از تاریخچه و فعالیت‌های دیگر هنرمندان آگاه نیستند. به عبارت دیگر، دایره تصمیمات حوزه هنری برای هفته هنر انقلاب از محدوده خیابان سمیه فراتر نمی‌رود. مثال خوبش تئاتر است. شاید برای برخی از آگاهان تاریخ هنر انقلاب مشهود باشد که دو هنر موسیقی و تئاتر، نخستین گام‌های عمده هنری در بسط و توسعه مفاهیم انقلابی بوده است. حتی در دوران جنگ هشت ساله، فارغ از فیلم‌های روی پرده، این تئاتر بود که در جبهه‌ها به بخشی از برنامه فرهنگی جنگ بدل می‌شود. به عبارت دیگر، تئاتر هنری بود که همواره در دل ماجرای انقلاب حضور داشته است. حتی در بزنگاه‌های دوران کنونی، پیش از سینما یا موسیقی، این تئاتر بوده موضوع مطرح شده را دستمایه قرار داده است. یافته شدن پیکر شهدای غواص یا فاجعه منا، نمونه‌های مشخصی از رویکرد انقلابی هنرمندان به مسائل روز بوده است، مسائلی که هنوز توسط سینما خرج نشده است.

با چنین مقدمه‌ای شاید بد نباشد نگاهی به چهره‌ای کمتر مطرح شد در حوزه هنر انقلاب داشته باشیم. شخصیتی تئاتری که همواره آثارش با موضوع جنگ بوده و در سال‌های اخیر، با جذب مخاطب حداکثری روبه‌رو بوده است. او نمایش‌هایش را در بیشتر مواقع در بخش خصوصی کلید زده است و در سال‌های اخیر حتی در دیگر مدیوم‌های هنری نیز با همان تصویری تئاتری خود ظاهر شده است.

حمیدرضا آذرنگ بازیگر، نویسنده و کارگردان تئاتر است که در سال‌های اخیر چهره او را در میان بازیگران سینما نیز می‌بینیم، بازیگری که تصویرش برای عموم با فیلم دفاع مقدسی «ملکه» جا افتاد و امسال نیز در «تنگه ابوغریب» تصویری دیگر از خود به جای گذاشت. با این حال آذرنگ برای جامعه تئاتری تصویری فراتر از چندفیلم اخیر او ساخته است. حمیدرضا آذرنگ برخلاف بخشی از جامعه هنری درگیر دفاع مقدس، لمس مستقیمی از این مقوله داشته است. او اگرچه زاده خوزستان نیست؛ اما رشد و تربیتش با سرزمین آتش گره خورده است.

با نگاهی به پرونده هنری آذرنگ در حوزه تئاتر که شامل آثاری چون «خیال روی خطوط موازی»، «آخرین مروارید»، «این کدام پنجشنبه است»، «روزی روزگاری آبادان»، «مادر مانده»،دو متر در دو متر جنگ»، «در قاب ماه»، «خنکای ختم خاطره»،‌«دو لیتر در دو لیتر صلح»، «ترن» و «هتلی‌ها» می‌شود، به خوبی می‌توان دریافت او تمرکز نگاهش بر آثاری با موضوع جنگ بوده است. او برای بازی در دو نمایش «خون رقصه» و «چهار حکایت از چندین حکایت رحمان» از جشنواره تئاتر فجر جایزه بهترین بازیگری مرد را دریافت خط سیر هنری آذرنگ به چه نحوی بوده است.

در دو سال گذشته آذرنگ در تئاتر دو نمایش «هتلی‌ها» و «ترن» را روی صحنه برده که نمایش نخست درباره رفتار نامناسب با جنگ‌زدگان مهاجر در تهران است و «ترن» درباره تبعات و رفتار نادرست مسئولان با مفهوم شهید و شهادت است که منجر به نادیده گرفته شدن هدف شهدا و البته خانواده آنان شده است. هر دو نمایش با استقبال عمومی روبه‌رو می‌شود و حتی زمزمه‌هایی مبنی بر اجرای مجددشان شنیده می‌شود. چندی پیش نیز نمایشنامه «دولیتر در دو لیتر جنگ» آذرنگ منتشر می‌شود تا سهم او از آثارش در بخش خصوصی ادا شود.

با اینکه آثار حمیدرضا آذرنگ با محوریت دفاع مقدس پیش رفته است، در سال‌های اخیر ناشران و تهیه‌کنندگان این حوزه رغبتی به همکاری با وی نداشته‌اند. حتی در برهه‌هایی نهادهایی به دلایلی مانع او نیز بوده‌اند و در برخی مدیریت‌ها او را از این نهادها طرد کرده‌اند. با وجود استمرار در این حوزه، حوزه هنری تمایلی به او نداشته است و در برنامه‌های آتی خود، جایی برای انتشار نمایشنامه‌های او تدارک ندیده است. این در حالی است که در انتشارات سوره مهر با مجموعه‌ای از نمایشنامه‌های اجرا نشده مواجهیم. «خنکای ختم خاطره» آذرنگ در یک سال گذشته توسط دو کارگردان اجرا شده و پیش از این اجرای مجدد آن به کارگردانی آذرنگ شنیده می‌شد.

در چنین شرایطی باید پرسید آیا متولیان هفته هنر انقلاب رصدگران واقعی هنرمندان شاخص حوزه‌های انقلاب اسلامی هستند یا خیر؟