تهران: اندیشه سلفی هیچ آلترناتیوی مقابل جریان غرب مدرن ندارد/ مدرنتیه استقلال و هویت ما را گرفته است

سرویس دریچه: برنامه سختانه شب گذشته سراغ شهریار زرشناس به عنوان یکی از چهره های همیشه منتقد جریان های موجود رفته و با او پیرامون اندیشه هایش درباره مدرنتیه و تفاوت آن با تفکرات جریانات سلفی به گفتگویی چالشی پرداخت. 

 میلاد دخانچی مجری این برنامه در ابتدا با سوال از زرشناس درباره نقدهای اون به مدرنیته گفت: شما مدرنیته را یکی از انحرافات بزرگ بشری می‌دانید در حالیکه جریان‌های سلفی نیز مانند شما به مدرنتیه نقد دارند و آنرا یک بدعت بزرگ می‌دانند، حال سوال اینجاست که تفاوت نگاه شما با نگاه جریان‌های سلفی در چیست؟

شهریار زرشناس در پاسخ به سوال مجری با بیان اینکه باید بیشتر بررسی کنیم که آیا واقعا جریان‌های سلفی منتقد مدرنتیه هستند(در حالیکه بخشی از اینها توسط نظام سلطه که تجسم مدرنیته هستند تشکیل شده‌اند) گفت: اندیشه سلفی چندین خصیصه دارد که یکی از این ویژگی‌های این است که خردگرا نیستند و اندیشه آنان در حوزه تفکر بسیار ضعیف است در حالیکه این تفکر مقابل تفکر شیعی قرار دارد که تاکید بسیاری بر عمیق فکر کردن و خردگرایی دارد. 

این پژوهشگر با بیان اینکه ما هم در مقدمات و هم در غایات با اندیشه سلفی اختلاف داریم گفت: ما نباید اشتباه روشنفکران را تکرار کنیم و تنها ظواهر مدرنتیه را بپذیریم بلکه باید در ماهیت غرب مدرن تامل کرد و باید یک راه برخواسته از تفکر اسلامی و ایرانی انتخاب کنیم. 

دخانچی مجری برنامه با سوال از زرشناس گفت: این سخن شما درباره مواجهه با مدرنیته را خیلی از روشنفکران ایرانی همچون ملکم خان و سید جمال اسدآبادی گفته‌اند شما چه چیزی به آن اضافه کرده‌اید؟ زرشناس نیز در پاسخ به دخانچی گفت: روشنفکری وقتی در ایران شکل گرفت هیچگاه به دنبال گفتگو و  مواجهه با مدرنیته نبوده است چرا که روشنفکری بر اساس تقلید شکل گرفت و امثال ملکم خان در کتابچه غیبی گفته‌اند که،متفکران اروپایی اندیشه‌ای را طرح کرده‌اند و ما نیازی به تفکر نداریم و باید آنرا بگیریم و در ایران اجرایی کنیم. 

در ادامه این گفتگوی چالشی دخانچی بار دیگر سوال اول خود پیرامون تمایز تفکر زرشناس و جریانات سلفی درباره مدرنیته را مطرح کرد و گفت چرا شما عالم جدید را دوست ندارید؟ 

زرشناس گفت: اصلا مسئله دوست داشتن یا نداشتن من نیست چرا که عالم غرب مدرن دیگر خودش هم خودش را دوست ندارد و دارد به سمت خود ویرانی می‌رود چرا که ظهور اندیشه پست مدرن  بزرگترین نشانه این مسئله است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی عطف به سوال مجری گفت: اندیشه سلفی هیچ آلترناتیوی مقابل جریان غرب مدرن ندارد. حتی این جریان آلترناتیو اقتصادی مقابل نظام سرمایه‌داری غرب مدرن ندارد.  

 مجری برنامه با سوال از زرشناس گفت: شما چه آلترناتیوی برای دولت ملت مدرنیته دارید؟ 

این نویسنده در پاسخ به دخانچی گفت: قبول دارم دولت ملت محصول دنیای مدرن است اما از صفویه به بعد یک نوع آمیختگی تاریخی بین تشیع و هویت ملی ما شکل گرفته است و دولت صفوی هم تجسم هویت ملی ماست و هم  هویت دینی ما. 

دخانچی در واکنش به سخنان زرشناس گفت: صفویه نمی‌تواند بدیلی برای دولت ملت باشد چرا که دولت ملت یک مفهوم مدرن و مربوط به دوران سرمایه‌داری است نه پیشاسرمایه‌داری. 

زرشناس نیز در پاسخ با اشاره به اینکه عالم غرب مدرن از قرن 14 شروع شده و صفویه اتفاقا در نقطه رنسانس و بعد رنسانس قرار دارد، گفت:  آنچه که ما در ایران در حال تجربه آن هستیم نوعی رستاخیز عالم ایرانی اسلامی است که پیوندی است بین هویت ایرانی و شیعی که در مقابل جهانی سازی اجباری نظام سلطه ایستاده است. و من ولایت فقیه را یگانه آلترناتیو مقابل رویکردهای سکولاریستی نظام سلطه می‌دانم و معتقدم قوه مجریه ما در دوران سازندگی به بعد سراغ الگوهای نئولیبرال رفته است در حالیکه این الگوها با آرمان‌های انقلاب ناسازگارند. 

 در ادامه برنامه دخانچی این سوال را مطرح کرد که اگر ما یک سنتی داریم که می‌تواند مشکلات ما را حل کند چه نیازی به گفتگو و تعامل داریم چرا که همیشه یک خرد جمعی داریم که می‌تواند مشکل ما را حل کند و نیازی به دیگران نداریم. 

مهمان برنامه سختانه در پاسخ به مجری گفت: ما هیچگاه نگفته‌ایم با کسی گفتگو نکنیم و من با موضوعاتی همچون سنت و مدرنتیه که توسط دکتر نصر مطرح می‌شود مخالفم. 

وی در ادامه افزود: من معتقدم یک عالم اسلامی ایرانی داریم که دارای یک بیشینه تفکری است که بر اساس آموزه‌های شیعی پی ریزی شده است. 

این استاد دانشگاه با بیان اینکه مدرنیته ایرانی تونل وحشت تاریخ ماست، افزود: مدرنتیه استقلال و هویت ما را گرفته است که باید از آن عبور کنیم.

این پژوهشگر در پاسخ به سوال مجری برنامه پیرامون چرایی استفاده از اصطلاح نئولیبرال در ایران گفت:  تفکر نئولیبرال 4 خصیصه مهم دارد. که خصوصی سازی با محوریت بزرگ کردن سرمایه‌گذاری کلان، متوقف کردن استخدام‌ها(تحت عنوان تعدیل کردن)، مخالفت با هر نوع خدمات رایگان به مردم(کاری که از سال 68 در ایران اجرا شد) و کوچک سازی دولت از جمله این ویژگی می‌باشند  که نتیجه آن حاکمیت بازار است که قراردادهای سفید کارگری، حقوق‌های نجومی و تورم ویران کننده را در بر دارد. 

 در قسمت پایانی برنامه میلاد دخانچی از شهریار زرشناس پرسید چرا متافیزیک انقلاب اسلامی نسخه خود را ارائه نداده و وارد عمل نمی‌شود؟ 

زرشناس در پاسخ به او گفت: دقیقا نسخه خود را ارائه داده است چرا که جنگ تمام عیاری بین جناح انقلابی و آرمانگرای اسلامی و جریان نئولیبرال در حال حاضر وجود دارد و این تقابل از سال 68 و حتی قبل‌تر دو رویکرد را نشان می‌دهد؛ رویکردی که به دنبال عدالت، استقلال و مقابله با سلطه وجود دارد و رویکردی که  خواهان این نیست مقابل نظام سلطه از استقلال خود دفاع کنیم.

مجری برنامه با بیان اینکه شما 8 سال وقت داشتید(دولت احمدی نژاد) تا نسخه خود را ارائه کنید گفت چرا در این 8 سال وارد نشدید و نسخه خود را عملی نکردید؟ 

 این پژوهشگر ادبیات و تاریخ و فلسفه در جواب دخانچی گفت: از سال 68 ریل گذاری جریان نئولیبرال آغاز شده و آنها در پژوهشگاه‌ها و دانشگاه‌ها مشغول تربیت و ترویج این تفکر هستند و در آن 8 سالی که شما هم ‌می‌گویید ما غیر از شعار چیزی ندیدم و هیچ کدام از آن شعارها برای مقابله با جریان نئولیبرال عملی نشد. 

زرشناس در ادامه با بیان اینکه تهاجم فرهنگی و نفوذ راه را بر جریان انقلابی بسته است گفت: البته اینطور نیست که جریان انقلابی بدون دستاورد باشد. دستاوردهای بزرگی همچون جهادسازندگی محصول دولت مردان بی حال نئولیبرال نیست بلکه نتیجهتفکر آرمانگرای انقلابی است همچنین دستاوردهای بزرگ ما درمنطقه از جلمه عمق استراتژیک ما از یمن تا سوریه و جاذبه هایایدلوژیک ما تماما نتیجه تفکر انقلابی و آرمانگرا است. در حالیکه جریان مومن و آرمانگرای انقلابی هنوز قوه مجریه را در اختیارنگرفته است.

ساختار این برنامه تلویزیونی در قالب گفتگویِ سخت (hard talk) بوده و در آن شاهد گفتگوهای صریح و چالشی با چهره‌های شاخص فرهنگ، سیاست و اقتصاد ازاندیشه‌های گوناگون پیرامون مناقشات فکری و مسائل داغ افکارعمومیِ جامعه ایرانی هستیم.

سختانه کاری از مرکز بسیج رسانه ملی با همکاری شبکه سه سیما است که پنج شنبه شب ها پس از خبرشبانگاهی از این شبکه پخش می شود