تهران: جریان شعر انقلاب در نقد مخالف خود، انصاف بیشتری به خرج داده‌ است

به گزارش حلقه وصل، حجت الاسلام محسن حسن‌زاده لیله کوهی شاعر با بیان اینکه فضای اجتماعی هم در آثار هنری و به ویژه شعر تاثیر غیرقابل انکاری دارد، اظهار کرد: ادبیات، در دوره‌های مختلف تاریخی تحت تاثیر جامعه و شرایط آن روزگار بوده است. بعد از اسلام و دوره خراسانی، روحیه حماسی در آثار وجود داشت. دوره عراقی که مطالب عرفانی در سطح جامعه گسترش پیدا کرده است این گونه اشعار را شاهدیم. دوره مشروطه که روحیه انقلابی و انتقادی نسبت به حاکمیت جریان اصلی بوده نیز فضای شعر به این سمت رفته است.

وی ادامه داد: در تمام دوره‌ها تحولات اجتماعی و سیر تحول در جامعه را در شعر می‌بینید. به ویژه کارکردهای هنر و شعر در این مسئله خیلی دخیل است. در دوره‌های مختلف، انتظاراتی که جامعه و خود شاعران از فضای شعر دارند متفاوت است. زمانی شعر برای بزم و زمانی برای رزم سروده می‌شود. انتظاراتی که جامعه و شاعران از مقوله شعر دارند متفاوت است. زمانی در برهه تحولات اجتماعی شعر جریان سازی دارد و در همه این‌ها، بسته به اینکه چه انتظاری از شعر داریم، مفاهیمی که در آن مطرح می‌شود و شیوه‌های بیان و انتخاب قالب و حتی ریتم می‌تواند دخیل باشد.

حسن‌زاده لیله‌کوهی با بیان اینکه پیش از پیروزی انقلاب اسلامی که شعر انقلاب آغاز می‌شود، جریان‌های انقلابی منبعث از مقولات دینی، آثار و جلوه‌گری‌های مختلفی در شعر داشته‌اند، تصریح کرد: بعد هم دوره دفاع مقدس است. شعر جنگ، شعر دفاع مقدس و بعد از پایان جنگ هم دوره شعر اعتراض می‌شود. انحرافات در برخی دولت مردان و برخی شخصیت‌های انقلابی اتفاق می‌افتد که مورد اعتراض شاعران قرار می‌گیرد و دوره‌های بعدی نیز اوضاع اجتماعی آرام‌تر می‌شود و مردم به رفاه نسبی می‌رسند. این شرایط سرودهای دیگری را می طلبد و برخی شاعران وارد عرصه ترانه می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: این‌ها نشان می‌دهد که جریان شعر انقلاب، پویا و زنده است و البته در تمام این‌ها، آرمان‌ها و افکار بلند را می‌بینید که در قالب‌ها و شکل‌های مختلفی در حال انتقال به مردم هستند. شعرا و جریان‌های شعری متفاوت هستند. برخی تفکرات انزواگرایانه بیشتری دارند. برخی شاعران جزو شاعران پیرو هستند و این که جریان چه اقتضایی دارد، آن‌ها هم در این جریان حرکت می‌کنند. برخی شاعران جریان سازند و پیشرو هستند و ضرورت‌های زمان را تشخیص می‌دهند و ابتکار عمل دارند. برخی نگاه محدودتر و منطقه‌ای دارند و برخی هم نگاه جهانی دارند. این‌ها در شعرا متفاوت است.

این شاعر با تاکید بر اینکه تاثیرات و تاثرات متقابل کمتر یا بیشتر در تمام جریان‌های ادبی که در کشور وجود دارد، قابل مشاهده است، گفت: این تاثیرات، شکل هماهنگی ندارد و می‌شود تاثیرات بیشتر و کمتر متقابل را در جریانات مختلف رصد کرد که خود مقوله تحقیقاتی است که محققان و پژوهشگران باید در جریان و تاریخ شعر کشور انجام دهند.

حسن‌زاده لیله‌کوهی اظهار داشت: اینکه حافظ، سعدی، خاقانی و دیگر شاعران نسبت به وقایع زمان خود چقدر متاثر هستند، نسبی است و در عین حال این گونه نیست که شعر و هر هنر دیگری تحت تاثرات اجتماعی خلق شده باشد؛ سیر آفاقی و انفسی شاعر، مجموعه اثرش را می آفریند.

وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به برخی نقدها در زمینه اشعار اجتماعی، عنوان کرد: چیزی که ما در این کشور نداریم، منتقدان منصف و خالی از پیش‌داوری است. جریان‌های ادبی نسبت به هم موضع دارند و یک سری منتقد می‌خواهیم که همه جریان‌ها را بشناسند و بدون گرایش و پیش‌داوری بررسی کنند و از این جهات ببیند میزان گرایش تفکری شاعر چقدر است، تاثر از تحولات اجتماعی و جریان‌هایی که پیشرو بوده‌اند چگونه است. یکی از جاهای خوب دانشگاه‌ها هستند که به چنین مقولاتی به شکل آکادمیک و علمی بپردازند.

وی ادامه داد: در دنیای حقوق بحثی داریم که به صلاحیت دادگاه برای محاکمه می‌پردازد. قبل از اینکه پرونده‌ای مطرح شود باید بررسی شود، دادگاه صلاحیت بررسی آن را دارد یا نه. در زمینه نقد هم همین‌طور است. وقتی منتقدی متعلق به جریان فکری دیگری است و پیشاپیش جریان مقابل از نظر او محکوم است. قاعدتا این مبتنی بر پیش داوری و عدم تعادل است. همان طور که از سوی دیگر اگر منتقدانی شاعران طرف مقابل را به خیانت در گرایش به افکار غربی و تاثیر از تفکرات نظام سلطه نسبت بدهند، این هم مبتنی بر پیش داوری است.

حسن‌زاده لیله‌کوهی همچنین گفت: نقدهای ادبی، بیشتر مزه تبلیغات سیاسی را برای ما دارد. یعنی همان طور که در رقابت‌های انتخاباتی می‌بینید افراد بزرگنمایی می‌کنند و بخش‌هایی را نادیده می‌گیرند، نقد ادبی هم انجام می‌شود. به هر حال کسی که در راستای اهداف انقلاب اسلامی حرف‌هایی را می‌زند از امکاناتی در بدنه نظام ممکن است برخوردار باشد و کسانی که حرف‌های غربی‌ها را در مقابل انقلاب و مبانی دین از دریچه هنر بیان می‌کنند، ممکن است از رانت‌های خارجی و جوایزی برخوردار شوند و یا از سوی مخاطب به موفقیت‌هایی برسند و هر دو گروه می‌توانند یکدیگر را این‌گونه متهم کنند.

این شاعر تصریح کرد: شاعران انقلاب اسلامی نشان دادند که اگر رسالتی احساس کنند، در مقابل حاکمیت هم قرار می‌گیرند. شعر اعتراض کشورمان بعد از شعر دفاع مقدس، وظایف انتقاد خود را نسبت به انحراف‌های حاکمیت انجام داد و امروز هم رسالت خود را در این می‌بیند. چرا که شعر انقلاب، شعر ناسیونالیستی و سرزمینی نیست و با آرمان‌های انقلاب اسلامی سر و کار دارد.

حسن‌زاده لیله‌کوهی افزود: باید دید آن‌هایی که به شعر انتقاد از دولت فعلی و یا به شعر مربوط به مدافعان حرم انتقاد دارند، به طور مثال خود جریان دفاع از حرم و گسترش انقلاب اسلامی را قبول دارند یا خیر. وقتی اصل ماجرا را قبول ندارند، طبیعتا باید هنری که حامی آن جریان است را هم بکوبند. آن‌ها هم باید هویت خود را در این محاکمه اثبات کنند که متاسفانه نمی‌توانند این کار را انجام دهند. معتقدم جریان انقلابی در نقد مخالف خود، انصاف بیشتری به خرج داده‌ است.

وی همچنین گفت: نگاه ما باید به متفکران باشد و خالی از این زد و بندهای سیاسی، انقلابی بودن در جامعه ما، مثل موتور محرک افراد را پیش خواهد برد. شاعران انقلابی نباید ناامید شوند و دچار خودسانسوری نشوند. ما حرف خود را می‌زنیم و مخالفان هم حرف خود را خواهند زد.

حوزه هنری انقلاب اسلامی در راستای تحقق اهداف والای انقلاب اسلامی، پانزدهمین مهرواره شعر و داستان جوان سوره را شهریور ماه 1396 در شهر مشهد با اهداف شناسایی و جذب استعدادهای ادبی جوان، تبادل اندیشه و تجربه های شاعران و نویسندگان جوان انقلاب اسلامی، جریان سازی در شعر و ادبیات منطبق بر ارزش های اسلامی و معرفی و برجسته سازی چهره های ممتاز عرصه شعر و داستان جوان انقلاب برگزار می‌کند.