تهران: اسلام به دنبال باز کردن بندهای اسارت از انسان است

به گزارش حلقه وصل، عصر چهارشنبه ۴ اسفندماه افتتاحیه دومین همایش ملی تمدن نوین اسلامی با سخنرانی حجت الاسلام  والمسملین رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش های علوم اسلامی و انسانی صدرا در دانشگاه شاهد برگزار شد.

حجت الاسلام غلامی در این همایش گفت: بنده هم به نوبه خودم از رئیس دانشگاه شاهد و سایر دوستان که مانند سال گذشته همت کردند این همایش بسیار بزرگ را برگزار کنند تشکر می کنم. ما مفتخریم که امروز در مجموعه ای حضور پیدا کردیم که در حال تبدیل شدن به یک پایگاه در حوزه تمدن نوین اسلامی می باشد. دانشگاه شاهد این شایستگی را دارد که قطب علمی کشور در حوزه تمدن نوین اسلامی باشد.

وی با اشاره به آزادی در تمدن نوین اسلامی گفت: از کلیدی ترین مباحث، بحث آزادی در تمدن نوین اسلامی است. تمدن نوین اسلامی عبارت است از: ظهور و بروز مادی و معنوی در ملت های اسلامی با محوریت ایران در عرصه های گوناگون که شکلی معنادار به خود گرفته است.

در این تعریف ظهور و بروز ناظر بر اصل عینیت یافتگی است. وجوه مادی و معنوی ناظر بر گستره تمدن و دوجنبه بودن تمدن نوین اسلامی است. ما نباید پیشرفت مادی را تنها مصداق تمدن تلقی کنیم. ما دنبال برگشت به گذشته نیستیم بلکه به دنبال شکل گیری تمدن جدید هستیم و از گذشته هم بهره کافی را خواهیم برد. ایران در این تعریف نقش کلیدی را در شکل گیری تمدن اسلامی بر عهده دارد. به تعبیری اسلام است که مثل خون در رگ های تمدن نوین اسلامی جاری است و شکل معنادار و منضبط بودن پیشرفت ها به تمدن نوین اسلامی اشاره می کند چرا که به پیشرفت های پراکنده و غیرمنضبط، تمدن اتلاق نمی شود.

رئیس مرکز پژوهش های علوم انسانی و اسلامی صدرا با اشاره به ویژگی های تمدن نوین اسلامی گفت: تمدن نوین اسلامی تمدن دین بنیاد و حق گرا است. این تمدن عدالت گرا است. این تمدن آزادی زا است. تمدن نوین اسلامی مردم نهاد است نه حکومت نهاد. تمدن نوین اسلامی فرایندی و تدریجی است و نه پروژه ای. تمدن نوین اسلامی علم گرا است چه علم به معنای معرفت چه علم به معنای دانش. این تمدن فقرستیز است. تمدن نوین اسلام خلاق و نوآور دست. این تمدن طبیعت دوست است. تمدن نوین اسلامی تعالی خواه است. این تمدن انسان ساز است. تمدن نوین اسلامی گسترش یابنده و جهانی است. این تمدن آرامش بخش است.

وی درباره آزادی گفت: در بحث آزادی لازم است که ابتدا به اقسام و معنای آزادی توجهی داشته باشیم. یک وقتی منظور ما از آزادی در برابر جبر است. اسلام انسان را موجودی مختار می داند. امام صادق(ع) می فرمایند: در این عالم نه جبر است نه تفویض، بلکه بین این دو است. منشاء همه آزادی های انسانی همین مختار بودن نسبی انسان است. معمولا برای آزادی دو قسم عمده یعنی آزادی فردی و اجتماعی را قائل می شوند. آزادی فردی خودش به چند بخش قابل تقسیم است. آزادی اجتماعی را به آزادی فکری و اقتصادی تقسیم می کنند. از نظر ما آزاداندیشی در ذیل آزادی فکری قرار می گیرد. ما آزادی را اگر بخواهیم تقسیم کنیم بحث ظهور و بروز می آید. آیا در اسلام آزادی فردی اصالت دارد یا آزادی اجتماعی؟ به فرض قبول مدنی بالطبع بودن انسان در نظر گرفتن انسان خارج از جمع مشکل است. بنابراین نمی شود آزادی فکری را بدون آزادی جمعی معنا کرد.

غلامی تصریح کرد: معنای عرض بنده این است که آزادی فردی در پرتو آزادی اجتماعی محقق می‌شود. از طرف دیگر این پرسش مطرح می‌شود که مزیت آزادی فردی در آزادی معنوی چیست؟ آزادی معنوی را نباید از آزادی فردی جدا کنیم. آزادی معنوی و آزادی فردی لازم و ملزوم یکدیگر هستند. اسلام یک دین اجتماعی است تا زمانی که جامعه مطلوب اسلامی شکل نگیرد، آن آزادی مورد نظر اسلام محقق نمی شود. در تعالیم اسلامی آزادی فردی و اجتماعی به نبودن مانع برای رشد و قابلیت انسان معنا می‌شود. مانع غیرطبیعی که مانع رشد و قابلیت انسان می‌شود. باید به فاصله آزادی ذهنی و علمی توجه داشت.

وی افزود: در تعالیم اسلامی تحقق آزادی دو نوع است. یکی عدالت و دیگری اخلاق. ما عدالت و اخلاق را تضمین کننده آزادی می دانیم نه طلب کننده آزادی. عدالت و آزادی قابلیت هایی دارند که بستری را مهیا می کنند که این قابلیت ها در جامعه مهیا شود. می‌شود گفت در جامعه ای که عدالت و اخلاق نیست آزادی هم نیست. اساسا اینکه ما بعضی وقت ها می بینیم که از آزادی در متون دینی کمتر صحبت شده است و از عدالت بیشتر صحبت شده است به این معنا است که عدالت همان آزادی است.

وی درباره امر به معروف و نهی از منکر اظهار داشت: امر به معروف و نهی از منکر یکی از مهمترین روش های اعمال عدالت است. معروف یعنی چیزی که برای عقل انسان شناخته شده است و منکر یعنی چیزی که برای عقل ناشناخته است. ایستادگی در مقابل امر به معروف و نهی از منکر یعنی ایستادگی دربرابر عقل البته ما مخالف امر به معروف و نهی از منکرهای بی ضابطه هستیم.

غلامی درباره نسبت دموکراسی به آزادی و نسبت دولت به آزادی گفت: دموکراسی حتما مخل بخشی از آزادی ها است. شما در غرب می بینید ۵۱ درصد از جامعه بر اساس قواعد دموکراسی این حق را پیدا می کنند که در ۴۹ درصد از جامعه حکومت کنند. حتما این دموکراسی می تواند مخل بخشی از آزادی های جامعه باشد. اینکه اسلام از مردم سالاری دینی صحبت می کند به این دلیل است که با وارد کردن مردم در صحنه، استبداد زدایی می شود. ما نمی خواهیم دموکراسی ها را زیر سئوال ببریم لذا دموکراسی دینی از دموکراسی، استبدادزدایی می کند. از طرف دیگر دولت در جامعه اسلامی به شرط اینکه نقش و جایگاه خودش را بداند نه تنها مانع آزادی نیست بلکه به عنوان وجوه عدالت یکی از ضامن های آزادی تلقی می‌شود. در غرب دولت ها معمولا دشمن آزادی به حساب می آیند اما در اسلام، دولت اسلامی اگر با شرایط شکل بگیرد و عدالت را به درستی اجرا کنند می تواند یکی از عناصر رضایتبخش شناخته شود. آزادی در اسلام و غرب چه تفاوت هایی دارند؟ در اسلام برخلاف غرب، آزادی به معنای خودپرستی نیست. در زندگی اجتماعی رسالت به زندگی اجتماعی است. آزادی در اسلام هیچ منافاتی با عدالت و اخلاق ندارد.

وی گفت: بنده در این بحث می خواهم به این نکته اشاره کنم که اسلام مدافع سرسخت آزادی است. اسلام در بستر آزادی به شکوفایی می رسد و اسلام به دنبال باز کردن بندهای اسارت از انسان است و بر اساس آیات قرآن، آزادی فکری بر سایر آزادی ها تقدم دارد. تا فکر آزاد نشود تا اندیشه آزاد نشود انسان نمی تواند به سایر امور برسد.

وی در ادامه درباره اینکه چرا تمدن نوین اسلامی به آزادی محتاج است، گفت: تمدن نوین اسلامی به دنبال خوشناسی است و خودشناسی حقیقی در بستر آزادی فکر و اندیشه شناخته می‌شود. تمدن نوین اسلامی محصول اراده همه انسانها و همه مومنین است. بنابراین اراده انسانها در بستر آزادی عینیت پیدا می کند. تمدن نوین اسلامی در پی ظهور حداکثری استبدادها و نوآوری است و این خلاقیت ها بدون وجود آزادی پدید نمی آید. تمدن نوین نه تنها در بستر آزادی متولد می‌شود بلکه آزادی گرا هم هست. هم تمدن محصول آزادی است و هم وقتی تمدن شکل گرفت سطوح اولیه اش به ثبت آزادی کمک خواهد کرد.

غلامی در پایان سخنانش درباره موانع تحقق آزادی در بستر تمدن نوین اسلامی گفت: آزادی در سیر تحقق تمدن نوین اسلامی با چند مانع روبرو است. معرفت دزدی، تحریف آزادی، عدالت ناباوری و اخلاق گریزی، حزب زدگی و جناح زدگی، توطئه و فتنه، تجاری شدن آزادی، استعمارفرانو یا همان جهانی سازی.

لازم به ذکر است ارائه مقالات کمیسیون های علمی و اختتامیه همایش امروز پنجشنبه ۵ اسفند از ساعت ۸ صبح در ساختمان ایثار در دانشگاه شاهد برگزار خواهد شد.

علاقمندان برای کسب اطلاعات بیشتر می توانند به وبسایت همایش به آدرس: www.neicc.ir  مراجعه نمایند.