قبل از بررسی ارتباط هیئتهای مذهبی و نهاد خانواده، به طور طبیعی بایستی چارچوبی برای بحث مشخص کرده و بعد از مشخصکردن نقش هرکدام از عناصر فوق در چارچوب بحث، به تبیین ارتباط هَیَئات و خانواده و تاثیری که وضعیت هیئتهای مذهبی بر خانواده و شرایط حاکم بر آن میگذارند، بپردازیم.
***
تقابل اسلام ناب و اسلام آمریکایی
اگر بپذیریم که این بحث در یک نظام اسلامی معنی پیدا می¬کند، چارچوب بحث، حول اسلام و میزان و عمقِ درکی که از آن وجود خواهد داشت، مفهوم میگیرد. آنطور که از بیانات و پیامهای امامخمینی(ره) و مقام معظم رهبری برمیآید، اسلام ناب در نقطه کانونی تفکرات آنها قرار دارد.
امام خامنهای میفرمایند:«اولین و اصلیترین نقطه در مبانی امام و نظرات امام، مسئله اسلام ناب محمدی است؛ یعنی اسلام ظلمستیز، اسلام عدالتخواه، اسلام مجاهد، اسلام طرفدار محرومان، اسلام مدافع حقوق پابرهنگان و رنجدیدگان و مستضعفان. در مقابل این اسلام، امام اصطلاح «اسلام آمریکائی» را در فرهنگ سیاسی ما وارد کرد. اسلام آمریکائی یعنی اسلام تشریفاتی، اسلام بیتفاوت در مقابل ظلم، در مقابل زیادهخواهی، اسلام بیتفاوت در مقابل دستاندازی به حقوق مظلومان، اسلام کمک به زورگویان، اسلام کمک به اقویا، اسلامی که با همه اینها میسازد. این اسلام را امام نامگذاری کرد: اسلام آمریکائی» 1389/03/14
در واقع مسئله اصلی در نظام اسلامی تقابل این دو نوع نگاه به اسلام است و این بدان معنی است که تک تک اجزای نظام اسلامی و جامعه اسلامی متأثر از این درگیری و تقابل خواهند بود.
هیئتهای مذهبی فریادگر حماسه حسینی
اگر چارچوب بحث تقابلِ اسلام ناب و اسلام آمریکایی تعریف شود، با بررسی نظام فکری رهبران نظام اسلامی، عدالت¬خواهی و ظلم-ستیزی اصلی¬ترین ویژگی اسلام ناب و هدفِ قیام و مجاهدتهای انبیا و ائمه(ع) در راستای ظلمستیزی و عدالتخواهی خواهد بود. از این رو اگر هَیَئات مذهبی عَلَم امام حسین(ع) را به دوش می¬کشند و خود را در نظام اسلامی تعریف می¬کنند، بدیهی است که این تفسیر از قیام امام حسین(ع) را نیز بایستی تبلیغ کرده و در واقع فریاد بکشند چرا که هیئت را جهت اشاعه شعائر حسینی بپا کردهاند، لذا نمیتوانند از هدف اصلی قیام امام حسین(ع) که وجه تمایز اسلام ناب از اسلام آمریکایی است، غفلت کند.
خانواده، کانون اصلی جامعه اسلامی
در نظام اسلامی، خانواده محل رشد و تعالی است. اگر نهاد خانواده را ذیل هدفِ کلانِ ایجاد نظام اسلامی فهم کنیم. معنای رشد و تعالی واضحتر خواهد شد. از این منظر خانواده بایستی تربیتکننده افرادی باشد که ارتباطِ روشن و تعریفشدهای با اسلام ناب با تمام ویژگی-هایش داشته باشد.
هیئات و تاثیر آنها برخانواده
بررسی وضعیت هَیَئات امروزی، به وضوح دوری فراوان و فقر مضاعف آنها را در برقراری نسبتِ صحیح با هدف اصلی قیام امام حسین(ع) نشان میدهد. پررنگتر شدنِ روضه و اشکگرفتن از مخاطبان و تبدیلشدن اشعار حماسی و ظلمستیزانه به اشعار احساسی و عاطفی و در برخی موارد عاشقانه، کار بسیاری هیئتها را به جایی رسانده که عملاً هیچ ارتباطی با تحولات جامعه و نظام اسلامی ندارند.
در واقع هیئات بجای تعریف نقش خود در متن تحولات اجتماعی و سیاسی و اشاعهِ هدف اصلی قیام امام حسین(ع) و بلندکردن پرچم عدالتخواهی و ظلمستیزی در این راستا، بیش از پیش از خط اسلام ناب که هسته مرکزی آن را عدالتخواهی و ظلمستیزی تشکیل میدهد، دور شدهاند. در وضعیت فعلی، هیئتها بجای تبلیغ و القای معنویتگرایی عدالتخواهانه، معنویتگرایی عدالتگریز را نشر میدهند.
اگر موضوع بحث خود را مخاطبان هیئتها بگذاریم، بیشک وضعیت فعلی هیئتها و تعریف و تصور حداقلی که از امام حسین(ع) و قیام عاشورا در آنها به مخاطبین القا میشود، با توجه به جایگاه رفیع امام حسین(ع) در نظام اعتقادی ایرانیان، این القا بسیار پررنگ خواهد بود.
بمباران معنویتِ خالی از ظلمستیزی و عدالتخواهانه به تدریج، سکون و بیدغدغگی و بیاعتنایی ایجاد میکند. در حال حاضر بسیاری از مدعیانِ هیئتیبودن حتی در محیط دانشگاهی نیز دچار سکون و بیدغدغگی هستند و معمولا تحولات سیاسی و اجتماعی موضوعیتی در زندگیشان ندارد، فقط حضور در هیئت و اشکریختن و سینهزدن برایشان موضوعیت دارد. حضور مخاطبانِ هیئات در نظام خانواده با این نوع نگاهِ به معنویت، که عدالتگریز و بیدغدغه و راکد شده است، نقش نهاد خانواده در نظام اسلامی و حرکت به سمت جامعه اسلامی را دچار اختلال خواهد کرد.
اگر خانواده، کانون اصلی جامعه اسلامی است و اگر مسئله جامعه اسلامی درگیری با اسلام آمریکایی است، ورود معنویتگراییِ عدالتگریز که اصلیترین ویژگی اسلام آمریکایی است، از طریق هیئات به متن خانواده، این نهاد را از نقش و جایگاه اصلی خود دور میکند و کارکرد آن را با اختلال روبرو میکند. خانواده اگر نتواند افراد با معنویت و ظلمستیز را تربیت کند، این افراد در آینده خود و نقشی که در جامعه خواهند داشت، نه تنها یاریگر اسلام ناب نیستند که مانعی در جهت تحقق ایجاد جامعه اسلامی خواهند بود.