تهران: فراستی: فیلم حرف تازه‌ای ندارد/ شاه‌حسینی: جای اسناد مکتوب در فیلم خالی است

به گزارش حلقه وصل، نشست رونمایی از فیلم «آقای نخست‌وزیر» ساخته امامقلی با حضور مسعود فراستی و مسعود شاه‌حسینی کارشناسان سینما عصر امروز 26 مرداد در تالار سوره برگزار شد.

در ابتدای این نشست مسعود شاه‌حسینی به عنوان مقدمه توضیح داد: به نظر می‌رسد تاریخ معاصر گمشده اصلی امروز نسل جوان است و تلاش می‌کند تا با مستندات به آن دست یابد.

مسعود فراستی درباره فیلم نمایش داده شده گفت: فیلم بدی نیست در یک حدی درآمده و سوژه (مصدق) برای جوانان امروز مسئله می‌کند. فیلم از زمانی ارائه می‌شود که مصدق نخست‌وزیر و سقوط و چرایی آن را بیان می‌کند. بخش اعظمی از مستند آرشیوی است که بهتر بود سازندگان امانتداری کرده و اعلام می‌کردند از چه آرشیوی استفاده کردند مصاحبه با شخصیت‌های امروز و صاحب‌نظر در انتخاب مناسب بود اما باید در تدوین دقت بیشتری می‌شد ریتم فیلم در برخی جاها کند بود.

در ادامه شاه‌حسینی به ابتدای فیلم و توصیه فیلم‌ساز به مخاطبین اشاره کرد و گفت: فیلم‌ساز در ابتدای فیلم با استفاده از صحنه‌هایی از فیلم «آلیس در سرزمین عجایب» نشان می‌دهد که انگلیسی‌ها برای دیپلمات‌هایی که به ایران می‌آمدند توصیه می‌کردند تا فیلم را ببینند زیرا ملت ایران و سیاست‌مداران آن از نوع شناخته شده سیاست و اعمال آن هیچ‌گاه پیروی نمی‌کنند.

* غفلت فیلم از حضور متفقین/ ارجاعات فیلم براساس تاریخ شفاهی

وی ادامه داد: در فیلم استعمار انگلیس وضعیت نفت دیده می‌شود اما از دوره اشغال ایران توسط متفقین غافل است. همچنین متفقین و ردپای آنها در ایران اشاره نمی‌شود و کانتکس زمانی وقوع فیلم به این زمان اشاره‌ای ندارد. تنها ارجاعات فیلم تاریخ شفاهی است که از خاطرات فعالان سیاسی استفاده می‌شود و به منابع مکتوب کمتر توجه می‌شود. اقناع عقلی مخاطب تنها از طریق تاریخ شفاهی است

* مصدق در فیلم منفعل است

مسعود فراستی در ادامه این نشست گفت: سؤالی در فیلم برای مخاطب مطرح می‌شود دکتر مصدق با این هوش که شاه را کیش و مات کرده و نخست‌وزیر می‌شود و از پشتوانه مردم و روحانیت برخوردار است چرا بدرفتاری می‌کند. لحظه کودتا چرا منفعل است. این مسائل در فیلم در نیامده، مقاومت مصدق را نمی‌بینیم. اگر در واقعیت نبوده در فیلم ما را قانع نمی‌کند. توهمی که از آمریکا دارد برای مخاطب روشن نمی‌شود. این رفتار آمریکا با مصدق که دودوزه برخورد نمی‌کند در فیلم نیامده است.

وی ادامه داد: اختلاف با آیت‌الله کاشانی و این مهم که مصدق از مجلس اختیارات می‌خواهد در فیلم دیده نمی‌شود. اطلاعات فیلم کافی نیست. مصدق انسانی است که باید به ابعاد مختلف آن توجه می‌شد اما در فیلم تنها به انسان سیاسی و ملی توجه شد. از خانواده مصدق ضعف‌ها و قوت‌های رفتاری‌اش هیچ دیده نمی‌شود فردیت مصدق وجود ندارد که اگر وجود داشت با یک نیمچه مستند پرتره مواجه می‌شدیم. تاریخ شفاهی برای نسل امروز کافی نیست.

* فیلم حس جدیدی ایجاد می‌کند

شاه‌حسینی در ادامه تأکید می‌کند که فیلم به عنوان مستند نقاط قوتی دارد اما جای اسناد مکتوب در آن خالی است. فیلم توضیح نمی‌دهد وادادگی اتفاق افتاده در دولت مصدق را، دولتی که پرشور از سوی مردم در 30 تیر حمایت شده اما در کودتا ملت آن را حمایت نمی‌کند. تاریخ شفاهی برای فیلم کافی نیست. جای خالی معروف نامه معروف آیت‌الله کاشانی در 3 روز بحرانی مصدق در فیلم به چشم می‌خورد که اگر از نامه استفاده می‌شد به ریشه‌های وادادگی پی می‌بردیم. در این فیلم تصاویر کمتر دیده شده را می‌بینیم اما روابط علت‌ و معلومی با اسناد مکتوب برای مخاطب قابل درک می‌شود که جای آن خالی است. فیلم حسی جدید مطرح می‌کند و گرایشات مختلف سیاسی کنار هم قرار می‌گیرند.

در ادامه مسعود فراستی به جایگاه مردم در 30 تیر اشاره کرد و گفت: مردمی که در 30 تیر چنان می‌کنند و تا شروع انقلاب ادامه می‌دهند چگونه در فاصله 26 تا28 مرداد منفعل و بی‌اراده هستند باید به این پرداخته می‌شد که چگونه با 10 هزار دلار اهالی مطبوعات، شعبان جعفری(بی‌مخ) و فواحش را خریدند. از اختلاف مصدق و جبهه ملی با آیت‌الله کاشانی و انتقال مردم هیچ خبری نیست اختلاف توضیح داده نمی‌شود چرا جبهه ملی نمی‌تواند جلوی مصدق را بگیرد. به فعالیت حزب توده توجه نمی‌شود.

* فیلم حرف تازه‌ای ندارد

فراستی درباره ابتدای فیلم توضیح داد: اگر بخش‌هایی از فیلم «آلیس در سرزمین عجایب» را براساس آنچه روایت شده در فیلم گذاشته‌اید نمی‌تواند مخاطب را قانع کند بی‌ربط و اضافی است. تیتراژ فیلم ادای کیمیایی در سرب را درمی‌آورد که خیلی بد است. فیلم حرف تازه‌ای ندارد اما اینکه فیلم‌ساز توانسته با طیف‌های مختلف راجع‌به مصدق صحبت کند و نظرات مخالف بعد از 20 سال خرقه عادت کنند، جالب است. فیلم موضع بدی نسبت به مصدق ندارد اما سمپاتی به مصدق ایجاد نمی‌کند.

شاه‌حسینی در ادامه این مراسم گفت: مستند نگاه نویی دارد برای نخستین‌بار شخصیت‌هایی ملی مذهبی اسطوره‌ای به نام مصدق را نقد می‌کنند برای اولین‌بار به نقش فتوای کاشانی در برپایی 30 تیر اشاره دارند. هر دو گروه در فیلم با احترام از مصدق صحبت می کنند این رویکرد پیش از این نبود حجم پژوهش این دوستان برای نمایش وجه سیاسی مصدق مناسب است  اما کاستی‌هایی دارد.

فراستی در ادامه گفت: فیلم به لحن روایی خاص خودش نمی‌رسد روایتی که اساس آن بر مستند آرشیوی بهتر است مستندهای آرشیوی را بهتر بینند. آوینی در مستندهای جنگی شخصیت‌پردازی می‌کرد باید به این سمت بروند. بعد از 30 سال با این مستند وارد نقد تاریخ معاصر می‌شویم و من آن را به فال نیک می‌گیرم. این فیلم برخلاف کارهای دیگر بچه‌های مذهبی شعار نمی‌دهد و کمی کاربلدتر است. شانس فیلم‌ساز این است که بخش مهمی از ملات اثر آماده بوده است.

شاه‌حسینی تأکید کرد: فیلم تغییر لحن است برای ما جالب است نظام غرب دو روی سکه دارد و ماهیت آن به خوبی برای همه مشخص است. تاریخ را باید عرصه عبرت بدانیم به عقیده من آمریکا در هر کشوری که سفارتخانه نداشته امکان کودتا در آن کشور برایش میسر نبوده است.

فراستی در خاتمه گفت: فیلم کمک می‌کند در شرایط امروز راجع‌به آمریکا بیشتر بیندیشیم و به تاریخ فعالیت آمریکا و انگلیس، نسل جوان امروز بیشتر توجه کنند آنها همیشه بازی ناصادقانه‌ای با ما داشته‌اند و هیچگاه منافع ملی کشورها را در نظر نمی‌گیرند.

در انتهای مراسم پوستر مستند «آقای نخست‌وزیر» توسط داود هرمیداس باوند، رضا برجی، سهیل کریمی، مسعود شاه‌حسینی، مسعود فراستی و فعالان فرهنگی دیگر حاضر در جمع امضا شد.