خراسان رضوی: ‏7 سال دفاع مقدسِ پیش از انقلاب به روایت وحید جلیلی + تصاویر

به گزارش حلقه وصل، وحید جلیلی معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری مشهدمقدس در نشست علمی تخصصی بررسی حادثه قیام مسجدگوهرشاد به ایراد سخن پرداخت. اهم مطالب طرح شده توسط وی بدین شرح است:

شاید تعبیر تند باشد. اما ظلمی که از جهت تاریخ‌نگاری به این واقعه و شهدای این واقعه شده است، برابری می‌کند با ظلمی که رضاخان به این‌ها کرده است! کسانی همچون آقای واحد که نویسنده کتاب هستند در سال‌های ابتدای انقلاب به جمع‌آوری و نوشتن پرداختند و با بسیاری از رهبران نهضت گوهرشاد و افراد دخیل در این ماجرا مصاحبه گرفتند و این یک گنج تاریخی برای فرهنگ مشهد شده است.

مشهد پایتخت معنوی است و باید برایش برنامه‌ریزی و راهبردگذاری کنیم. تا این حد که به ذهنم می‌رسد واقعه گوهرشاد از این لحاظ ممتاز است. به این خاطر که جریان نهضت مقاومت ملت ایران در سال‌های ١٣١٤ و ١٣٢٠ تا ١٣٢١ که من به ٧ سال دفاع مقدس تعبیر کرده‌ام به مشهد محدود نمی‌شده است. تا الان خاطرات زیادی را در کشور درباره مقاومت و فراز و نشیب‌های نهضت گوهرشاد جمع‌آوری کرده‌ایم.

یک اثر هنری موفق درباره واقعه گوهرشاد وجود ندارد

بااینکه راه را تازه شروع کردیم ولی همین چند ماهی که کار شده، نشان‌دهنده این است که ظرفیت عظیمی در تاریخ‌نگاری، رسانه و در سینمای ما با محوریت ٧ سال دفاع مقدس و نهضت مقاومت فرهنگی ملت ایران وجود دارد.

ما نیازمند نگاه هنری آن‌هم «هنر طبیعی» به این موضوع هستیم. اگر در هر شهری از شهرهای متمدن جهان این‌چنین کشتار و فاجعه‌ای اتفاق افتاده بود و در یک روز چنین جنایتی می‌شد، آن‌هم بر سر یک مسئله فرهنگی، مسلماً بعد از ٨٠ سال به‌اندازه یک موزه، اثر هنری درباره این اتفاق وجود داشت. اما الان در کل مشهد یک تابلوی نقاشی یا یک نمایشنامه موفق یا یک رمان درباره واقعه گوهرشاد نیست. بایکوت عجیب نسبت به این واقعة بسیار مهم، جای تعجب دارد. درصورتی‌که باید تا ٢٠ سال آینده در این موضوع کارکرد تا ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی‌اش مشخص و به‌درستی به نسل‌های بعدی منتقل شود. چه در حوزه فعالیت‌های رسانه‌ای و چه در زمینه‌های هنری به این جریان مستمر ملحق شویم، صرفاً شروع‌کننده هستیم و آمادگی داریم به هرکسی که می‌خواهد برای ادای دِین به این مقطع تاریخی مشهد فعالیتی انجام دهد کمک برسانیم.

فعالیت‌هایی که با پشتکار ادامه دارد

تا الان با بیش از ٤٠٠ نفر مصاحبه شده است. ١١٣٠٠ دقیقه مصاحبه تصویری تهیه و با ٦٠٠ نفر مصاحبه صوتی انجام شده است. خاطراتی که جمع‌آوری شده است در سی استان و ١٩٠ شهر است. ١٧ شهید گوهرشاد به‌طور قطعی شناسایی شده‌اند. در ١٨٠ مسجد مشهد هم این طرح در حال پیگیری است. این تازه شروع حرکت است. البته در تمام لحظات این جریان مدام دریغ و تأسف خورده‌ایم که چرا این حرکت را زودتر شروع نکرده‌ایم. در این مدت چندین مرتبه شده است که دوستان گفته‌اند کسانی بودند که خاطراتی از این واقعه داشتند، اما همین اواخر از دنیا رفتند. این پروژه به این دلیل حساس است که هرروز منابع آن از بین می‌رود و واقعاً جای تعجب است که نسبت به چنین واقعه مهمی این‌همه بی‌توجهی شده است.

واقعه گوهرشاد یک عمارت عظیم در تاریخ فرهنگ خراسان بزرگ است

شهر مشهد آبادانی و توسعه‌اش به پل و بلوار و ساختمان‌های مرتفع و بتون و سیمان نیست. این شهر پایتخت معنوی است و آبادانی فرهنگی هم دارد. واقعه گوهرشاد یک عمارت عظیمی در تاریخ تمدن اسلامی و در تاریخ فرهنگ خراسان بزرگ است فرهنگی‌ها و اهل هنر و اهل علم باید این عمارت را آباد کنند تا مردم با نگاه به شکوه این عمارت بزرگ و برای جهت‌گیری سبک زندگی‌شان درس بگیرند و بهره‌مند شوند در این مدتی که کار شروع شده است. ما را اساتید بزرگی تشویق کرده‌اند و راهنمایی‌های خوبی از ایشان شنیده‌ایم. همچون آیت‌الله خزعلی و آیت‌الله واعظ‌زاده که این دو بزرگوار خودشان از شاهدان عینی واقعه هستند. خاطره‌ای که آقای خزعلی از فردای قیام گفتند خیلی تأثربرانگیز بود. همین‌طور دکتر مهدی محقق که پدرشان یکی از مؤثرین افراد در قیام گوهرشاد بودند، از این واقعه به‌عنوان تلخ‌ترین خاطره دوران کودکی‌شان یاد کردند و تصویر شفافی از این ماجرا دادند. بسیاری از این بزرگان به ما دلگرمی دادند.

دفاع از استقلال یک بحث دائمی و همیشگی است

امیدواریم تا پایان سال، جدای از اینکه بحث تاریخ‌نگاری این واقعه را انجام می‌دهیم، کاری که شهرداری شروع کرده است توسط تک‌تک مردم مشهد ادامه پیدا کند و دِین خودشان را نسبت به این عمارت باشکوه تاریخ ادا کنند. ما یک تفاهم‌نامه با شهرداری کلان‌شهرها امضا کردیم و با یک سری تشکل‌ها در کشور هماهنگ شدیم که همه مشغول هستند و کار تاریخ شفاهی واقعه گوهرشاد در کل کشور در حال انجام است و گستره بالایی دارد. در کنار این امیدواریم هرماه یک اثر رسانه‌ای یا هنری رونمایی کنیم که در این موضوع تعدادی از هنرمندان مشهد از موسیقی تا شعر و... در حال کار هستند.

همان‌طور که مقام معظم رهبری در آخرین نکته صحبتشان در عید فطر گفتند، فراز و فرودهای سیاسی، جای نگرانی آن‌چنانی ندارد. اما مهم این است که ما بتوانیم اصول گفتمان اسلامی را حفظ کنیم. واقعه گوهرشاد از این لحاظ هم نیاز گفتمانی ما را برطرف می‌کند و مؤید این است که ملت ایران تا پای جان پای استقلال فرهنگی و گفتمانی خود ایستاده‌اند. امروز کسانی در کشور علیه استقلال صحبت می‌کنند و تلاش می‌کنند ازلحاظ تئوریک استقلال را بی‌ارزش جلوه دهند، همان مدافعان و سینه‌چاکان عنصر وحشی و خشن رضاخان میرپنج هستند. وقتی این جریان تطهیری را که در برخی رسانه‌های داخلی و خارجی به‌راه افتاده است، با خاطراتی که در این موضوع داریم مقایسه می‌کنیم، می‌فهمیم این رسانه‌ها چه قدر وقیح‌اند. بحث دفاع از استقلال یک بحث دائمی و همیشگی است. بحث استکبارستیزی که یکی از جلوه‌های مهم ملت ایران است در همه ابعاد سیاسی و فرهنگی و اجتماعی‌اش باید تحکیم شود تا این عنصر مهم گفتمانی انقلاب اسلامی تضعیف نشود.