سلیمی‌نمین: مطهری با برهم زدن سنت خشک تبلیغ، افراد را جذب خود کرد

به گزارش حلقه وصل: فهم شاخصه‌ها و ویژگی‌های شهید مطهری به ما کمک می‌کند تا به خوبی دریابیم علت ماندگاری و اهمیت این متفکر انقلابی در چیست، در این راستا بر آن شدیم تا با عباس سلیمی نمین، پژوهشگر تاریخ گپی بزنیم که در ادامه بخش‌هایی از این گفت‌وگو را می‌خوانید.

پرچمداری مبرّز در حوزه و دانشگاه

عباس سلیمی نمین در ابتدا گفت: فارغ از بحث‌های مقایسه‌ای بین اندیشمندان و صاحبان فکر، شهید مطهری به عنوان یکی از مبرز‌ترین شاگردان امام خمینی و علامه طباطبایی همواره در عرصه‌های مختلف پرچمدار و پیشرو بودند. شهید مطهری چه در میدان حوزه و چه در ساحت دانشگاه به علت داشتن معلومات گسترده و فراگیر نمی‌شد در برابرش بهانه‌جویی کرد و او را نادیده گرفت. شهید مطهری هم در دانشگاه کرسی درس داشت، هم در حوزه علمیه فعال بود و اقدامات جدی‌ای را پیگیری می‌کرد. 

نوآوری در بیان معارف اسلامی

وی افزود: از مهم‌ترین شاخصه‌های شهید مطهری این بود که علی‌رغم حضور در دانشگاه و محافل اندیشه‌ای آن زمان که مورد هجوم تفکرات انحرافی سرمایه‌داری و مارکسیستی بود، اصلاً و ابدا تحت تأثیر قرار نگرفت و همچنان تقید و پایبندی خویش بر مبانی اسلامی و سنت حوزوی را حفظ کرد. او معتقد بود که تحول و پیشرفت در عرصه‌های مختلف را باید با توجه به مبانی خود پیش ببریم و در این امر نیز نوآور بود. 

سلیمی‌نمین ادامه داد: در سنت حوزوی چندان مرسوم نبود که در صورت و شکل آکادمیک دانشگاهی، میز و صندلی‌ باشد و در آن به بیان معارف و موضوعات اسلامی مشغول شد، اما ما شاهدیم که مطهری در حسینیه ارشاد با نوآوری خود و عدول از سنت خشک تبلیغ مرسوم، موجب شد، عده‌ای جذب و پای صحبت‌های او بنشینند. 

ضد انقلاب هم نمی‌تواند مطهری را نادیده بگیرد

پژوهشگر تاریخ انقلاب بیان کرد: مطهری بعضاً پا را از رسم و رسوم جا افتاده حوزوی فراتر می‌گذاشت اما به خاطر شأنیتی که داشت نمی‌شد، یا سخت می‌شد با او از در مخالفت وارد شد. حتی مراجع و علمایی که چندان با انقلاب اسلامی و نهضت مبارزه همسو و موافق نبودند به شهید مطهری به عنوان یک استوانه علمی می‌نگریستند و نمی‌توانستند آن را نادیده بگیرند. به طور مثال آیت‌الله سیدکاظم شریعتمداری، که با سِیر مبارزه جبهه انقلاب موافق نبود، وقتی گروهی را با هدف تبلیغ تشکیل داد اصرار قابل توجه بر حضور شهید مطهری در این تشکیلات تازه تأسیس داشت، چرا که حضور مرتضی مطهری به نوعی به این جریان تبلیغی وابسته به آیت‌الله شریعتمداری اعتبار می‌بخشد؛ هرچند که به خوبی می‌دانستند شیخ مرتضی، آخوندی انقلابی و شاگرد تراز اول امام خمینی است. 

سلیمی نمین گفت: شهید مطهری به علت وسعت نظری که دارا بود حتی در مجلات وابسته به رژیم پهلوی نیز مطلب می‌نوشت و ایشان بیشتر در این مسأله سعی در «ردّیه» نویسی نسبت به شبهات ضددینی داشت. مثلاً در دهه ۴۰، مجله «زنِ روز» نشریه‌ای بود که محتوای غیراخلاقی داشت و از تصاویر عریان زنان استفاده می‌کرد، اما شاهدیم که شهید مطهری در این مجله نیز به شبهات و ابهامات ضددینی و اخلاقی پاسخ می‌گوید. چیزی که شاید امروزه نیز برای بسیاری غیرقابل قبول باشد که این موضوع حکایت از افق اندیشه‌ای شهید مطهری دارد. 

وی افزود: هم در محتوا و هم در صورت، شهید مطهری دارای وسعت نظر گسترده‌ای بود، به شکلی که توانایی برقراری گفت‌وگو با اقشار مختلف را دارا بود. در همین راستا از لحاظ علمی در سطحی قرار داشت که نیروهای ضد انقلاب اسلامی نیز نمی‌توانستند مطهری را نادیده بگیرند. ما در بین حوزویان شخصیتی که هم توانایی ارتباط با جوانان را داشته باشد هم قدرت گفت‌وگو با ضد انقلاب و ضد دین، کم داریم و این افراد نادر هستند. مطهری یکی از این معدود نفراتی بود که از حوزه تا دانشگاه توانایی بحث و مباحثه داشت و می‌توانست اثرگذاری کند، به همین خاطر بود که دشمن او را خیلی زود نشانه گرفت و به شهادت رساند.