نگاهی بر زندگی و آثار بانوی مجتهده معاصر «بانو امین»

سرویس معرفی:  سرکار خانم امین از جمله بانوان باتقوا و سخت‌کوشی است که در نتیجه پیروی از آموزه‌های نورانی اسلام، به مرتبه‌ای از کمال و فضیلت دست یافت که مؤسس حوزه علمیه قم مرحوم آیت‌الله شیخ عبدالکریم حائری درباره او نوشتند: «امیدوارم آن بانو در جاهایی که گمان اجابت دعا می‌رود مرا از دعای خیر فراموش نکند، همان‌طور که بنده ایشان را از دعای خیر فراموش نمی‌کنم». وی در سال 1274 ش (برابر با 1308 ق) در اصفهان چشم به جهان گشود. آثار نبوغ و تیزهوشی از دوران کودکی در سیمایش نمایان بود. از چهارسالگی به فراگرفتن قرآن پرداخت.

با این‌که در پانزده سالگی ازدواج کرد، هرگز همسرداری و تربیت فرزندان، او را از تحصیل علم بازنداشت. در بیست‌سالگی به تحصیل ادبیات عرب و علوم دینی پرداخت و علی‌رغم تمام مشکلاتی که در دوران ایشان برای تحصیل بانوان متدیّن وجود داشت، در چهل‌سالگی به دنبال سال‌ها تلاش شبانه‌روزی به اخذ درجه اجتهاد نائل آمد

.

کسب مقام اجتهاد

بانوی پرهیزگار، خانم نصرت امین رحمه‌الله ، پس از پشت سر نهادن مدارج علمی در حضور استادانی چون شیخ ابوالقاسم زفره‌ای، حسین نظام‌الدین کچویی، سیّدابوالقاسم دهکردی، میرزا علی آقا شیرازی، میرسید علی نجف‌آبادی، از دو شخصیت بزرگوار شیخ محمدکاظم شیرازی و شیخ عبدالکریم حائری، مؤسس حوزه علمیه قم، اجازه اجتهاد دریافت کردند. در قسمتی از اجازه نامه مرحوم آیت‌الله شیرازی در توصیف بانو امین چنین آمده است: دختر مرحوم حاج سیدمحمدعلی امین التجّار اصفهانی که بانویی بزرگوار، شریف، اصیل، عالم و فرزانه، برگزیده زنان زمان و مایه شگفتی دورانش می‌باشد از کسانی است که مدت مدیدی از عمرش و زمان درازی از زندگیش را صرف تحصیل علم نموده است.

خدمات فرهنگی بانو امین

بانو امین از چهل سالگی تا پایان عمر به تألیف کتاب، تدریس و پاسخ‌گویی به پرسش‌های دینی و تأسیس مؤسسات فرهنگی مشغول بودند. در این زمینه می‌توان به تألیف بیش از سی عنوان کتاب اشاره کرد که از جمله آنهاست یک دوره تفسیر قرآن کریم در پانزده جلد تحت عنوان مخزن‌العرفان.

تأسیس مدرسه علمیه‌ای به نام مکتب فاطمه علیهاالسلام ، که با بیش از 600 تا 1000 شاگرد، در سال 1346 آغاز به کار کرد، از دیگر کارهای مهم فرهنگی بانو امین است که در اوضاع بسیار سخت فرهنگی و سیاسی جامعه صورت گرفت و زمینه تحصیل بانوان علاقه‌مند به آموختن معارف اسلامی را فراهم ساخت. گذشته از این تأسیس چند دبیرستان دخترانه و تربیت شاگردان برجسته که هریک هم‌چون ستاره‌ای درخشان در آسمان دانش به پرتوافکنی مشغول بودند، بخشی از فعالیت‌های این اسوه دانش و تقوا محسوب می‌شود.

رحلت بانو امین

پس از یک عمر تدریس و تحقیق و تلاش فرهنگی سرانجام بانو نصرت امین معروف به «بانوی ایرانی» در شب دوشنبه اوّل رمضان المبارک 1403 ق (مصادف با 23 خرداد 1362 ش) دار فانی را به سوی جهان ابدی ترک کردند. جنازه مطهر ایشان در بقعه خانوادگی خاندان امین در تخت فولاد اصفهان، به دنبال تشییع کم نظیر مردم دانش‌دوست به خاک سپرده شد.

در رثای بانو امین رحمه‌الله

به دنبال رحلت بانو امین شاعران زیادی در منقبت و رثای آن بانوی پارسا اشعار زیبای بسیاری سرودند؛ از جمله شاعری در توصیف شایستگی‌های ایشان چنین می‌سرایند:

حاجیه‌خانم که بود، نام گرامیش امین

مرغ دلش پرگشود، به‌سوی خُلدِ برین

با همه مهر و وفا رفت زدار فنا

زکردگار علا بر او دو صد آفرین

عالمه عادله، طاهره فاضله

کرد چه خوش مرحله طی به ره علم و دین

شد نودوهفت سال زعمر او با کمال

داشت ورا ذوالجلال به عصر خود بی‌قرین

کتاب‌ها بی‌شمار مانده زوی یادگار

که تا به روز شمار هست زجان دل‌نشین

سیروسلوکش بخوان رمز علومش بدان

زِ اربعین‌اش بجو هزار دُرّ ثمین

در این سرای فنا بود به صبح و مسا

»فروتن» بینوا زخرمنش خوشه‌چین (حسین فروتن)

* حکایت‌هایی از زندگی بانو نصرت امین رحمه‌الله

علاقه به آموختن

بانو امین از دوران کودکی علاقه زیادی به آموختن داشتند. ایشان خود دراین‌باره می‌گویند: «تقریبا از نه سالگی عشق خواندن و نوشتن در من پیدا شده بود. هم‌بازی‌هایم به من ایراد می‌گرفتند که چرا تو نمی‌آیی بازی کنی. ولی من عشقم فقط درس بود». در جای دیگر از استاد معروفِ خانم امین، آیت‌الله حاج میرسیدعلی نجف‌آبادی، در این باره نقل شده است: «روزی شنیدم فرزند ایشان فوت کرده فکر کردم خانم دیگر درس را تعطیل خواهد کرد، ولی برعکس، دو روز بعد دیدم خدمت‌کار ایشان به سراغ من آمد و از من خواست که برای تدریس به منزل ایشان بروم و من از این علاقه او به تحصیل سخت حیرت کردم و وقتی رفتم با کمال تعجب او را آماده‌تر از همیشه دیدم«.

استفاده از همه فرصت‌ها

بانو امین در زمینه استفاده از فرصت‌های عمر خود می‌نویسند: «من در زمان کودکی و اوایل جوانی بسیار مایل و حریص به مطالعه کتاب‌های علمی و گوش دادن به مواعظ دینی بودم و هرگاه نزدیکان من مشغول تفریح می‌شدند، من به مطالعه علمی و گوش دادن به مواعظ دینی مشغول می‌شدم و آنها بیشتر اوقات به من اعتراض می‌کردند و می‌گفتند: چگونه تو مشغولِ مطالعه می‌شوی و تفریح را رها می‌کنی؟ این کار عاقلانه نیست؛ بلکه از بطالت و کسالت است و من به جهت اشتیاق شدیدی که به مطالعه داشتم سخنان ناروا و استهزاهای آنان را تحمل می‌کردم و چنان خود را می‌یافتم که گویا از امور لهو و مزخرف دنیا اعراض دارد و به اینها انس نمی‌گیرد؛ بلکه قلبم به چیز دیگری بستگی دارد. هرگاه از یک عالم یا واعظی چیزی از اوصاف حق تعالی می‌شنیدم قلبم به سخن او میل مفرطی می‌نمود. گویا سرتاپا گوش می‌شدم«.

برداشت عرفانی از رنج‌ها

خانم امین به مراتب بالایی از عرفان دست یافته بودند و تمام پیشامدها و گرفتاری‌ها را مایه امتحان و تهذیب نفس انسان می‌دانستند. یکی از فرزندان ایشان می‌گوید: «مرحوم والده متأسفانه در طول زندگی درد و رنج جسمی فراوان کشیدند. به یاد دارم که پادرد خیلی شدیدی داشتند که بر اثر آن گاهی مواقع فریادشان به آسمان بلند می‌شد... ولی یک کلمه حرفی که بوی ناشکری بدهد، هرگز از ایشان شنیده نشد. روزی به ایشان گفتم: شما که یک زن عالمه فاضله موحّده به تمام معنا هستید، چرا باید این قدر زجر و درد بکشید؟ ایشان در پاسخ فرمودند: صوفی نشود صافی تا در نکشد جامی. من باید خالص بشوم. اینها امتحان است من باید امتحان بدهم«.

سخنانی از بانو امین رحمه‌الله

بیداری از خواب غفلت

بانو امین در وصیت‌نامه خود می‌نویسد: «ای اولادان و خویشان و اقوام من، عمده غرض این جانب گنه‌کار توصیه به حق است. توصیه می‌کنم شما را که تقوا را شعار خود گردانید و از نافرمانی حق‌تعالی و متابعت هوای نفسانی خودداری کنید و بدانید راه پرخطری در پیش دارید. قدری از خواب غفلت بیدار شوید و خانه خود را از غیر خدا خالی گردانید و به تمام قوا روی خود را به طرف آن معبود یگانه قرار دهید و حتی‌الامکان محبت غیرخدا را از دل بیرون کنید؛ زیرا که یگانه ملجأ و پناه‌دهنده ما اوست و قلب خود را از اوصاف ذمیمه و صفات نکوهیده تخلیه کنید و خود را آراسته گردانید به صفات نیکو«.

اصول سعادت

بانو امین در وصیت‌نامه خود می‌نویسد: «بدانید که اصول سعادت از سه چیز تحقق‌پذیر است. اوّل ایمان کامل، دوم اخلاق و صفات نیکو، سوم اعمال خوب که مطابق باشد با دستورات شرع اسلام و در تمام حالات در خوشی و غم، در صحت و مرض، [و] در نعمت و بلا، به دل و زبان شکرگزار حق و گویای ذکر او باشید و در هر حال مراقب حال خود باشید و احکام و دستورات شرع مطهر اسلام را محترم دارید. راضی نشوید ساعتی از عمر شما بیهوده و یا در گناه صرف شود و مرتکب نافرمانی حق تعالی گردید»

توصیه به محبت خدا

بانو امین در وصیت‌نامه خود می‌نویسد: «نیز توصیه می‌کنم شما را که در تحصیل معرفت و شناسایی حق تعالی کوشش کنید و محبت آن یگانه معبود را در قلب خود بپرورانید؛ زیرا یگانه چیزی که باعث سعادت و رستگاری است، معرفت به خدای تعالی و دوستی و محبت آن خرد ازلی است و تمام بدخبتی‌ها و بلاها ناشی از جهل و فقدان معرفت است. باز توصیه می‌کنم شما را که پیشوایان دین و پیغمبراکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم و علی علیه‌السلام و زهرا علیهاالسلام و ائمه را به دل و زبان خود دوست بدارید و نیز از علمایی که مروج دینند متابعت نمایید و اطاعت خدا و اطاعت اولیای خدا را بر خود فرض و واجب گردانید و اعمال و افعال آنان را سرمشق خود قرار دهید و به همان رویه عمل کنید تا سعادتمند و رستگار شوید«.

توصیه به رعایت رضای خدا

بانو امین می‌نویسد: «نیز توصیه می‌کنم شما را که در تمام اعمال نیّت خود را خالص گردانید و در هر کاری اوّل فکر کنید آیا رضای حق تعالی در آن هست یا نه. اگر مطابق رضا و دستور پیامبران است بدان عمل کنید و الاّ آن را ترک کنید«.

تعریف زندگی

بانو امین در توصیف زندگی می‌نویسند: «بدان که زندگی عبارت از مجموعه افکار و احساساتی است که انسان را به جاده سعادت یا شقاوت می‌کشاند. پس از مراقبت کامل اگر دیدی فکر تو مصروف در امور نفسانی و خیالات شیطانی است و پرهای عقل تو چنان با آتش شهوت و غضب سوخته شده که قداست پرواز کردن به عالم معقولات به کلی از وی مسلوب گردیده، بدان که تو در آب و گل طبیعت غوطه‌وری و در عداد سفها و بهما به شمار خواهی رفت«.

توصیف علم و عالم

بانو مجتهده نصرت امین در زمینه علم و عالم می‌نویسند: «علم نور است و خاصیت نور آن است که محل را روشن کند و موجودات را واضح نشان دهد. خلاصه عالِم کسی است که در قلب وی نوری پدید گردد که او را رهبری نماید به جاده سعادت و رستگاری و با آن نور حق و باطل را از هم تمییز دهد«.

اولین گام در تهذیب

درباره چگونگی تهذیب بانو امین می‌گویند: «اوّل چیزی که بایستی متذکر شویم و در اطراف آن کنجکاوی نماییم این است که آیا ما کی هستیم و از کجا آمده‌ایم خدا رحمت کند کسی را که بداند از کجا آمده و در کجا نشوونما می‌کند و به کجا بازگشت می‌نماید. زیرا کسی که خود را شناخت البته مبدأ و منتها و خط سیر و نقطه قرارگاه وجود خود را هم می‌شناسد و می‌داند که در نردبان ترقی و تکامل حائز چه مقام و مرتبه‌ای گشته و در چه پله‌ای از درجات و مراتب صعود به سوی حق‌تعالی سیر می‌نماید«.

تعریف عقل و انواع آن

بانو امین در بیان مفهوم و اقسام عقل می‌نویسند: «عقل دو گونه است: عقل معاش و عقل معاد. عقل معاش بر قوه‌ای از قوای نفس انسانی اطلاق می‌شود که با این صفت انسان موصوف به حسن تدبیر می‌شود، به طوری که در تنظیم امور معاش و تدبیر امور منزل و سیاست مُدُن صاحب رأی و نظر می‌گردد و عقل معاد بر قوّه‌ای اطلاق می‌شود که انسان به‌وسیله آن تخلیه نفس از صفات مذمومه و آراستگی به صفات ممدوحه و اکتساب به‌معارف حقه از جمله معاد و به جا آوردن اعمال صالح و ترک افعال ناپسند و نهایتا تحصیل قرب الی‌الله می‌یابد«.

معرفی آثار علمی بانو امین رحمه‌الله

اربعین الهاشمیه

کتاب اربعین الهاشمیه اولین اثر قلمی بانو امین است. وی این کتاب را در سال 1315 ش در پنجاه‌سالگی به نگارش درآوردند. ایشان در آن به شرح و توضیح چهل حدیث از احادیث گران‌قدر اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌پردازند. به دنبال چاپ این اثر بود که آن بانوی پرهیزگار دانش‌دوست به کسب درجه اجتهاد نائل شدند. موضوعات و محورهای اصلی مباحث این اثر عبارتند از: روش دعوت به ایمان، روش تزکیه، تشویق به عبادات، روش اسوه و الگوسازی در احادیث، روش موعظه و انذار، روش تعلیم حکمت، روش فریضه‌سازی، مداومت و محافظت بر عمل، روش انذار، و قهر و مهر و... وی این کار را با هدف نشر احادیث معصومین علیه‌السلام و نیل به ثواب و برکات حفظ سخنان آنها انجام دادند؛ چون پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم فرمودند: «هرکس چهل حدیث از احادیث ما را که مورد نیاز دین مردم است حفظ کند، خداوند در روز قیامت او را فقیه و عالم محشور می‌کند». این کتاب را یکی از شاگردان بانو امین به نام خانم زینت‌السادات همایونی به فارسی ترجمه کرده‌اند.

کتاب سیر و سلوک

این اثر همان‌گونه که از نام آن معلوم است به راه‌وروش سیر الی اللّه می‌پردازد. کتاب در سیصد صفحه تنظیم و منتشر شده است. بانو امین در این کتاب اولین گام در راه طی مدارج و مراحل کمال انسانی را این گونه بیان می‌کند: «کسی که مایل به پیمودن راه حق گردد و اشتیاق رسیدن به جوار الهی در سر او نمودار شود، نخست بایستی مجاهده تام با نفس خود نماید و وی را از خودسری و شهوت‌رانی و لوازم طبیعت و هرچه مهیج شهوت گردد باز دارد و از حظوظ دنیا قناعت کند به قدر ضرورت و ناچاری، و ریسمان اطاعت و انقیاد و بندگی پروردگار را در گردن خود بیاویزد». این کتاب اولین بار در سال 1323 به چاپ رسید.

روش خوش‌بختی

بانو امین این کتاب را در سال 1331 ش نگاشته‌اند. مجموعه مباحث این اثر بر مبنای اخلاق اسلامی و با هدف تبیین شیوه‌های درست نیل به کمال مطلوب و سعادت واقعی نوشته شده است. مؤلف راه خوش‌بختیِ حقیقی را ترسیم کرده و بخشی از اندیشه‌های غلطی را که درباره خوش‌بختی انسان مطرح شده نقد و بررسی کرده‌اند. در این اثر ارزشمند ابتدا به بیان ارکان خوش‌بختی ـ که عبارت از آسایش بدن و آرامش فکر است ـ پرداخته شده، آن گاه ارکان ایمان مورد بررسی قرار گرفته است. گفتنی است که بسیاری از مباحث این اثر جنبه اجتماعی دارد و با توجه به دوران حاکمیت طاغوت و وضع بد فرهنگی ناشی از آن به نگارش درآمده است.

نفحات رحمانیّه

از آن‌جا که بانوی پرهیزگار، خانم نصرت امین رحمه‌الله ، همواره در طول زندگیِ بابرکتش مشغول جهاد نفس بودند و با اسلحه علم و عمل با خواهش‌های نفسانی مبارزه می‌کردند، خداوند متعال نیز حجاب‌ها را از برابر قلب او برطرف ساخته او را با حقایق نهان عالم آشنا ساخت. در حقیقت نفحات رحمانیّه حکایتی از یافته‌های عرفانی و واردات قلبی ایشان است. ایشان خود در نفحه دهم کتاب دراین‌باره می‌نویسند: «در اوایل امر در کیفیت معیت حق سبحان نسبت به موجودات یعنی در معنای (هُوَ مَعَکُم اَیْنَما کُنْتُم؛ هرکجا باشید خدا با شماست) فکر می‌کردم و این تفکر مدت زمانی مرا به خود مشغول کرده بود و کسی را که از او سؤال کنم پیدا نمی‌کردم و نیز به طرد این فکر از ذهن خود قادر نبودم. تا این که پروردگار عالم مرا منّت نهاده و قلبم را به نور ایمان گشود و شرح صدری بخشید و فی‌الجمله به اندازه سعه قلب خویش و شرح صدرم کیفیت معیت حق متعال را با مخلوقات دریافتم«.

تفسیر مخزن‌العرفان

یکی دیگر از آثار خانم مجتهده امین تفسیر مخزن العرفان که مشتمل بر پانزده جلد می‌باشد و تفسیر جامعی از قرآن کریم است. نقل می‌کنند بانو امین پس از تفسیر دو جزء اوّل قرآن از بیم آن که شاید برای تمام کردن تفسیر کل قرآن عمرش وفا نکند به تفسیر جزء سیم می‌پردازند. بعد از آن به تدریج این کار را دنبال می‌کنند تا سرانجام در اواخر عمر پربرکتشان آن را کامل می‌کنند. روش ایشان در تفسیر آن است که از همان آغاز عین آیات را می‌آورند، آن گاه ترجمه و توضیح آن را بیان می‌کنند، سپس به همراه توضیح چگونگی شأن نزول آیات، به نقل اقوال مفسران و احادیث معصومین علیه‌السلام می‌پردازند. در پایان نیز نظریه و برداشت خودشان را عرضه می‌کنند به‌طور کلی می‌توان شیوه بانو امین را در تفسیر قرآن همانند روش صدرالمتألهین، فلسفی و عرفانی دانست.

اخلاق

کتاب اخلاق بانو امین اقتباسی است از تَهْذیبُ الاَخْلاقِ وَ تَطْهیرُ الاَعراقِ اِبنِ مُسْکُویَه. توضیح آن‌که مؤلف پس از ترجمه این کتاب دیدگاه‌های خود را به‌همراه توضیحاتی که در نظر داشته‌اند بیان می‌کنند. این اثر که بهترین کتاب اخلاقی تا قرن پنجم محسوب می‌شود، مشتمل بر هفت مقاله اخلاقی است. مباحث این کتاب علاوه بر جنبه اخلاقی از اهمیت و ارزش علمی بیشتری برخوردار است. مجموعه مطالب این کتاب در 362 صفحه تنظیم و در تاریخ 19 رجب 1368 ق چاپ شده است.

جامع الشِتات

محتوای کتاب ارزشمند جامع الشتات بانو امین عبارت است از پاسخ‌های مبسوط، و در عین حال متقن بانو نصرت امین رحمه‌الله به بخشی از سؤال‌های عمیق فقهی و علمی و اعتقادی شماری از استادان و علمای فرزانه حوزوی که از جمله آنانند: سیدمحمد علی قاضی طباطبایی و شیخ محمد طه هنداوی نجفی‌زاده. به دنبال منتشر شدن این پاسخ‌ها توانمندی‌های علمی و مهارت‌های بانو امین رحمه‌الله بیش از پیش برای علما و فضلا معلوم گشت. این مطالب را که در قالب پرسش و پاسخ تنظیم شده است در طول زمان عالم پرهیزگار شیخ مرتضی مظاهری نجفی جمع‌آوری و چاپ کرده‌اند.

معاد یا آخرین سیر بشر

در کتاب معاد یا آخرین سیر بشر بانو نصرت امین رحمه‌الله مباحث مربوط به معاد و سیر تکامل انسان را در قالب نه مقاله علمی بررسی می‌کنند. ایشان در مجموعه مطالب این اثر کوشش می‌نمایند تا ثابت کنند غیر از این نشئه دنیوی، نشئه دیگری نیز برای انسان در پیش است و آدمی پس از پشت سر نهادن این عوامل در نهایت به عالم آخرت می‌رسد که در آن‌جا از تمام اعمال و رفتار گذشته او سؤال خواهد شد و او باید در مقابل کردارش پاسخ‌گو باشد. عناوین مقالات این کتاب عبارتند از: سیر بشر از عالم علوی به سفلی و از سفلی به علوی؛ هردانی قائم به مافوق خود است؛ انسان مجموعه عالم وجود است؛ انسان در عالم برزخ؛ سؤال قبر؛ انسان در نشئه قیامت؛ صراط؛ میزان؛ حساب؛ بهشت و جهنم، مجموعه این مباحث در 212 صفحه تنظیم، و در سال 1369 چاپ و منتشر شده است.

مَخْزَنُ اللآلی فی فَضائِلِ مُولی المَوالی

کتاب ارزشمند مخزن‌اللآلی فی فضائل مولی الموالی تألیف دیگر بانوامین است همانگونه که از عنوان آن مشخص می‌شود به معرفی قسمتی از فضایل و مناقب مولای متقیان علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام اختصاص داده شده است. مؤلف محترم، مباحث کتاب را در یک مقدمه و پنج باب و یک خاتمه تنظیم نموده‌اند.

بانو امین در کلام بزرگان

مقام معظم رهبری

مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(دامت‌برکاته) درباره نکوداشت و تجلیل از بانوامین می‌فرمایند: «تجلیل از بانوی بزرگوار اصفهانی [خانم امین] و ارائه شخصیت عرفانی و فقهی و فلسفی برجسته یک زن در کشور ما، کاری سودمند و در جهت احیای ارزش‌های اسلامی در زنان به نظر می‌رسد».

علامه محمدتقی جعفری

استاد علامه محمدتقی جعفری رحمه‌الله می‌گویند: «با توجه به آثار قلمی که از خانم امین در دسترس ما قرار گرفته است، به طور قطع می‌توان ایشان را یکی از علمای برجسته عالم تشیع معرفی نمود و روش علمی ایشان هم کاملاً قابل مقایسه با سایر دانشمندان بوده، بلکه با نظر به مقامات عالیه روحی که ایشان [به درک آن] موفق شده‌اند، باید ایشان را از گروه و نخبه‌ای از دانشمندان به شمار آورد«.

آیت‌الله شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی

آیت‌الله شیخ محمدرضا نجفی اصفهانی رحمه‌الله در اجازه نامه اجتهادی که به بانو امین نوشته‌اند ایشان را این‌گونه توصیف می‌کنند: «اما سیده دانشمند و شریف، گوهر گران‌قدر مستور، میوه درختی که اصلش ثابت و شاخه‌هایش در آسمان است، گل سرسبد باغ فرزندان زهرای اطهر علیهاالسلام ، صاحب مفاخر و مناقب بزرگ، بانوی خاندان ابی‌طالب که راه آبا و اجداد گرامی‌اش را پیروی کرده و مکارم اخلاق و بزرگواری‌ها را در خود جمع نموده و همو که حسب و نسب و بزرگواری و شرافت را در اعلی درجاتش به خود اختصاص داده، بانوی فرزانه حکیم، عارف کامل، صاحب فضایل، سیده مشایخ، بانوی گران‌قدر، واصل به رحمت الهی، صاحب شرفِ عالی، کسی که غرفه‌های بهشتی از جوار جدّش نور گرفته و خدا شراب‌های خالص بهشتی را شربت صبح و شامش قرار داده است..«.

دکتر احمد بهشتی

دکتر احمد بهشتی درباره بانو امین می‌نویسند: «او زنی است دارای اندیشه‌های بکر و ارزنده و اغلب آنها را از استاد فرا نگرفته؛ بلکه بر اثر صفای باطن و تهذیب روحی و اخلاقی به‌وسیله الهامات الهی به‌دست آورده است. مع‌الوصف معتقد است که انسان باید ابتدا نزد اساتید دانشمند تحصیل کند، سپس از راه عمل یعنی ادای واجبات و ترک محرمات مدارج کمال را بپیماید«.

صاحب کتاب گنجینه دانشمندان

صاحب کتاب گنجینه دانشمندان در معرفی بانو امین می‌نویسند: «سیده جلیله اصیله عالمه عارفه فاضله کامله فقیهه حکیمه، بانو آمنه بیگم (نصرت امین) از نوادر روزگار و در فضل و کمال و علوم عربیه و ادبیه و مراتب معقول و منقول و بیان، از مفاخر زمان و مُشارِ بالبنان [است [و عمر عزیز او در تحصیل علوم شرعیه ادبیه و فقهیه و اصولیه و تکمیل معارف حقه اسلامیه معقولاً و منقولاً صرف [شده] تا این‌که به ذروه اجتهاد ارتقا یافته و دارای قوه استنباط گردیده است»

سپیده کاشانی

شاعرِ گران‌قدرِ معاصر، خانم سپیده کاشانی، در سوگ بانو امین چنین سروده‌اند:

بانگ رحیل خاک وطن را فرا گرفت

اسلام شد به ماتم و رنگ عزا گرفت

آیات را، نماز بخوانیم دوستان

زیرا خسوف هجر رخ ماه ما گرفت

رخشنده اخترش بشد از کهکشان علم

در عرش جا به بارگه انبیا گرفت

می‌رفت و داغ لاله فراوان به سینه داشت

زین خاکدان که مرتبه نینوا گرفت

گلچین زشاخه چید بسی گل در این دیار

فقدان این گل از چه چمن را فرا گرفت

فخر زنان، «امینه» ما، درس عاشقی

از مکتب امین خدا مصطفی گرفت

آن مرجع فضیلت و تقوا به راه علم

بر راهوار عشق مدد از خدا گرفت

بانویِ بانوان جهان شد شفیع او

واندر کنار کوثر میعاد جا گرفت

جاوید، خانه باد مبارک بر او که خاک

از آن گلِ معطرِ عصمت صفا گرفت