تهران: پس از انقلاب اسلامی ایران در شمال آفریقا علاقه به شیعه اوج گرفت

به گزارش حلقه وصل، نشست «تاریخ شیعه و نقش شیعیان در شمال آفریقا» با سخنرانی خانم سهام محمد عزوز از دانشگاه تونس در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

وی در این نشست گفت: این موضوع از دو جنبه تاریخی و وضعیت زمان حال قابل بررسی است. حضور شیعه در شمال آفریقا از قرن دوم شکل می گیرد. در تاریخ طبری گفته شده که اولین بار در غزوه ای ۷ عبدالله برای نبرد با روم به این منطقه اعزام شدند که گفته می شود امام حسن (ع) و امام حسین (ع) نیز در میان آن ها بوده اند. پس از سقوط امویان، دشمنی عباسیان با شیعیان علی رغم ادعای شان مبنی بر دوست داری اهل بیت بسیار شدت می گیرد. در نتیجه مهاجرت شیعیان از شرق آفریقا به سمت غرب و شمال آفریقا شکل می گیرد.

دکتر سهام محمد عزوز در ادامه گفت: ساکنان شمال آفریقا بربر بودند و به گرمی از شیعیان استقبال کردند. خبر شهادت امام حسین (ع) به گوش آن ها رسیده بود و بسیار با شیعیان همدلی کردند. استقبال آن ها به دلیل همدلی بود و نه همفکری. در این منطقه شاهد قیام هایی برای خون خواهی از امام حسین (ع) نیز هستیم. به دلیل شکل گیری این همدلی شاهد هستیم که در شمال آفریقا اسامی محمد، علی، فاطمه، زهرا و ... بر فرزندان شان می گذارند اما نام های ابوبکر، عمر و ... نمی گذارند. حتی در روز عاشورا به احترام ریخته شدن خون امام حسین (ع) کار نمی کنند. هر گاه نام پیامبر اکرم (ص) را می آورند به همراه آن نام امام علی (ع) را نیز می آورند.

وی افزود: در زمان امام صادق (ع) خبر این همدلی به گوش ایشان می رسد و ایشان دو نفر را برای اعزام به شمال آفریقا برای تقویت این همدلی مأمور می کند. در اسناد تاریخی آمده که دولت های شیعه حاکم بر شمال آفریقا دو دسته بوده اند. یکی دولت هایی که مبتنی بر افکار شیعه بودند مثل ادریسیان و فاطمیان. دسته دوم حکومت هایی بودند که مؤید شیعه بودند نه مبتنی بر آن.

دکتر سهام محمد عزوز ادامه داد: در سال ۱۶۹ هجری قتل عام شیعیان در شمال آفریقا را شاهد هستیم. در پی این حادثه یحیی در شمال آفریقا می ماند اما ادریس به مصر فرار می کند. در مصر با حمایت علویان مصری مواجه می شود که از او برای تشکیل دولت تقاضا می کنند اما او به مغرب می رود و در آن جا دولت تشکیل می دهد و برای مبارزه با عباسیان سپاهی را شکل می دهد. به دلیل حضور ادریس - که از نوادگان امام حسن (ع) بود – در مغرب حضور بیشتر شیعیان را در طول تاریخ شاهد هستیم در نتیجه خشم عباسیان علیه این منطقه نیز بسیار شدید است.

وی همچنین گفت: هارون الرشید شخصی را مأمور می کند و ادریس را با سم به شهادت می رساند. فرزند او ادریس ثانی جانشین او برای خلافت شیعیان آن منطقه می شود. برای به شهادت رساندن ادریس ثانی نیز تلاش می کنند اما موفق نمی شوند. حکومت شیعه در دوران او شکوفایی بسیاری را شاهد است. بعد از ادریس ثانی حکومت شیعه سالیان دراز ادامه پیدا می کند اما به تدریج ضعیف می شود. امویان در آندلس به تضعیف این دولت بسیار کمک کردند و در نتیجه شاهد شکل گیری دولت فاطمی در این منطقه هستیم. ادریسیان شیعه ۱۲ امامی بودند اما فاطمیان اسماعیلی بودند. برخی از دولت فاطمیان با نام دولت عبیدیه (عبدالله بن مهدی) یاد کرده اند. نواده پنجم امام صادق (ع) باعث مهاجرت فاطمیان به شمال آفریقا و استقرار دولت شان در این منطقه شد. عبدالله شیعی مؤسس دولت فاطمیان در شمال آفریقا است.

دکتر سهام محمد عزوز سپس گفت: از دولت هایی که شیعه را تأیید می کردند و دوست دار شیعه بودند اما مبتنی بر تفکر شیعه نبودند می توان به دولت موحدون، یا حبسیون اشاره کرد. بعد از این دوره شاهد شکل گیری دولت عثمانی در این منطقه هستیم. از دهه ۷۰ شاهد حضور مذهب جعفری به صورت جدی هستیم. در این دهه حرکتی به نام استبصار شکل می گیرد برای بصیرت افزایی.

وی در ادامه اظهار داشت: پس از آن شاهد ورود وهابیت افراطی به این منطقه هستیم که با تمامی مظاهر تشیع مبارزه می کنند. کتاب سوزی می کنند، زیارتگاه ها را از بین می برند، شیعیان را تکفیر می کنند، اجازه ساخت مسجد و حسینیه به شیعیان نمی دهند، اساتید دانشگاهی که مذهب شیعه دارند را تحت فشار قرار می دهند، عقاید ابن تیمیه را ترویج می کنند، یهودیان را از حاشیه نشینی در می آورند و با زور خانه های شیعیان را از آن ها می گیرند و به جای آن ها یهودیان مستقر می شوند. شبیه کاری که اسرائیل امروز انجام می دهد.

دکتر سهام محمد عزوز افزود: پس از انقلاب اسلامی ایران در تونس و شمال آفریقا علاقه به شیعه اوج می گیرد و جوانان به خواندن کتاب های امام خمینی، شهید مطهری، دکتر شریعتی و ... روی می آورند. به هواداران انقلاب اسلامی در تونس خمینیون گفته می شود. حوادث سال ۲۰۱۱ موجب بازتر شدن فضای سیاسی شده و بر ما فشار می آورند و ما را متهم می کنند که جمهوری اسلامی از ما حمایت می کند. البته ما این سختی ها را به جان می خریم. چون معتقدیم با سختی هایی که اهل بیت تحمل کردند اصلاً قابل مقایسه نیست.

وی ادامه داد: در گزارشی که سیستم اطلاعات آمریکا ارائه داد اعلام کرد که از جمعیت ۱۲ میلیونی تونس ۴۰۰ هزار نفر مسلمان هستند. که حدود ۶۰ درصد شیعه هستند و سنی ها نیز اکثراً مالکی هستند. در مقایسه تونس با کشور همسایه خود الجزایر می بینیم که حرکت شیعیان در الجزایر بسیار گسترده تر است. از آن جایی که تفکر شیعه مبارزه با ظلم است شاهد این هستیم که غیر مسلمانان نیز در این کشور ها با حرکت هایی شیعی موافق اند.

دکتر سهام محمد عزوز سپس گفت: در الجزایر ۴۰۰ نفر از شرکت کنندگان در راهپیمایی اربعین دستگیر شدند. تلاش هایی برای تصویب های قوانین علیه شیعیان وجود دارد. در تونس سفارت عربستان با خرج پول های فراوان سعی در سرکوب شیعه دارد. در مغرب با این که خاندان علوی و حسنی در آن جا حکومت می کند بسیار با شیعه مخالفت می کنند. شاهد این هستیم که هم حرکت های شیعی رو به تزاید است و هم مخالفت ها علیه آنان.

دکتر سهام محمد عزوز همچنین عنوان کرد: باید حساب حکومت ها را از ملت ها جدا کنیم. حکومت ها بسیار تحت حمایت عربستان سعودی هستند. من ۱۰ سال است که در دانشگاه در تونس تلاش کردم برای آشنایی بیشتر دانشجویانم با تشیع که البته متهم هم شده ام اما به این مسأله افتخار می کنم. همیشه به آنان می گویم راجع به چیزی که نمی دانید قضاوت نکنید. بعضی هنوز اصلاً ماجرای شهادت امام حسین (ع) را نمی دانند و چیزی راجع به آن نشنیده اند اما با این حال قضاوت می کنند