نبض حرکت سیدالشهدا(ع) روحیه استکبارستیزی است

سرویس پرونده: حجت‌الاسلام جعفر واضحی از روحانیون و مداحان شناخته‌شده قمی است که سال‌هاست کلاس‌ها و کارگاه‌های مختلفی در موضوع روضه‌خوانی و مداحی و شیوه‌های هیأت‌داری در سراسر کشور برگزار می‌کند. او عالم باعمل است و همین شیوه‌های صحیح روضه‌خوانی که بر مبنای آموزه‌های اهل‌بیت(ع) را در عمل هم پیاده می‌کند. با او درباره استکبارستیزی و دشمن‌شناسی هیأتی‌ها سخن گفتیم و نکاتی تازه و جذاب از زبانش شنیدیم. لذت این لحظات را شما هم درک کنید. 

نقش استکبارستیزی و شناخت و مواجهه با دشمن در هیأت چگونه طرح می‌شود. یعنی یک هیأت چگونه می‌تواند این نقش را برای خودش تعریف کند. در عرصه‌های مختلف، چه انقلاب که پشت سر گذاشتیم و چه در عرصه کنونی و این استکبارستیزی چه جایگاهی می‌تواند داشته باشد؟

 خوب است که من در ابتدا یک معنی از استکبار را خدمت شما عرض کنم و بعد در خصوص سوال شما صحبت کنیم. کلمه استکبار یعنی بزرگ‌نمایی و خودبزرگ‌بینی و خودخواهی و منیّت. کسی که فقط خودش را می‌بیند. کسی که افکار و رفتار خودش را مُقدم بر تمام افکار و رفتار دیگران می‌داند. توقع دارد که همه با او تنظیم شوند. عقاید و نظرات و گفتار خودش را بر دیگران تحمیل کند. در مقابل این، استکبار‌ستیزی است. یعنی مبارزه و ایستادگی با چنین طرز تفکری. برای اینکه معلوم بشود که استکبارستیزی چه جایگاهی در هیأت دارد، ابتدا باید خود هیأت را بهتر بشناسیم.

هیأت ما برگرفته از دین و اعتقادات ما است. اصالت هیأت ما با دیگر گروه‌هایی که تشکیل می‌شود، فرق دارد. هیأت مثل یک NGO یا انجمن نیست، چون برخاسته از دین ما است. در دین ما هم حد و حدود و اهداف تشکیل آن تعریف شده است. ما هم اگر به دینمان برگردیم می‌بینیم که دین برگرفته از قرآن‌کریم و سنت و حدیث است. ما استکبار را می‌توانیم بگوییم که بزرگ‌ترین مانع عبودیت یا رشد انسان است. کبر نسبت به دیگران گاهی به اعضای خانواده و گاهی در محل و گاهی با رفیق است و به صورت عام‌تر نسبت به مردم عالم است. گاهی کشوری نسبت به کشور دیگر است. بر اساس دین ما این رذیله، رذیله خطرناکی است.

چطور باید با این رذیله اخلاقی برخورد کرد؟

 باید خیلی تند با کسی که روحیه استکباری دارد برخورد کنیم. به نظر می‌رسد برخوردی که خداوند با شیطان کرد، خودش بهترین دلیل این برخورد است. ما در هیأت هم باید با مستکبرین چنین برخوردی داشته باشیم. یعنی استکبارستیزی در هیأت، چنین جایگاهی دارد. شیطان چند هزارسال تواضع کرد؟ آن سجده‌هایی که کرد، آنها در داخلش استکبار نبود؟ اما این یک ترک سجده به خاطر استکبار و روحیه تکبر بود. خودش را بالا می‌دید. خدای متعال تحمل نکرد. سریع پرتش کرد بیرون. با او برخورد کرد. هیأت هم جلوه‌ای از دین خداست. ما در هیأت، چنان باید روحیه استکبارستیزی‌مان تقویت شود که اجازه ندهیم که نه خودمان و نه دیگران، دچار استکبار فردی یا اجتماعی بشوند.

تقویت روحیه استکبار ستیزی در هیأت‌ها به چه نحوی است؟ تفاوت این دوره با زمان قبل از انقلاب در چیست؟ مداحان و سخنرانان چه نقشی را می‌توانند ایفا کنند؟

 یک وجه مشترک در هیئات امروز و زمان انقلاب با هم وجود دارد و آن اینکه در انقلاب اگر هیئات خیلی نقش مهمی در پیروزی و پیشبرد انقلاب داشتند، به خاطر این بود که هیأت، عالم‌پرور بود. یعنی در محور علما و حوزه بود. در ضمن این نقش محوری را عالم و روحانی با مداح ایفا می‌کردند. یک عالم فرهیخته و باتقوا و مدبر و شجاع بالای سرهیأت بود که نقش محوری داشت.

دوم اینکه آن روحانی، ولایت‌پذیری از رهبری انقلاب داشت. یعنی هیئات عمدتا زیر پرچم امام بودند. چرا؟ چون عالمی که بالای سر آنها بود، یا شاگرد امام بود یا ولایت‌مدار بود. راحت می‌پذیرفتند، تامل نمی‌کردند. نمی‌نشستند هر فرمانی که از طرف امام می‌آمد تجزیه و تحلیل کنند که آیا این کار را بکنیم یا نکنیم؟ به صلاح است یا نیست؟ تکیه کردند به آن مرد بزرگ. چون به او اعتماد داشتند. مستمعین هم به این روحانی که محور هیأت بود اعتماد داشتند و هیئات همه زیر پرچم انقلاب، نقش مهمی برپا کردند.

الان هم همین طور باید باشد. یعنی هیأت، باید عالم‌محور باشد. حضور عالم فرهیخته و شجاع در کنار مداح خوب، ذاکرین با اخلاص اهل‌بیت(ع) که زیاد هم هستند، نقش مهمی ایفا می‌کند. باید هر دو هم تحت ولایت امر ولی‌فقیه باشند. این وجه مشترکشان است. اما تفاوت این زمان با آن دوره در نحوه مبارزاتشان است. آنجا مبارزه با طاغوت بود، باید می‌ریختند به خیابان‌ها شعار می‌دادند و حرکت می‌کردند ولی امروز باید به مستمعین بینش و بصیرت بدهند. باید دشمن را به مستمعین بشناسانند. جایگاه ولی‌امر و امامت را باید بین مستمعین جا بیاندازیم. اگر خدای نکرده این نقش متزلزل شود چه اتفاقی می‌افتد؟ مثلاً در موضوع وحدت، وقتی امروز مقام معظم رهبری تاکید می‌کنند که وحدت شیعه و سنی باید حفظ شود و به اختلافات نباید دامن زده شود، پس هیئات باید این مطلب را رعایت کنند. دامن‌زدن به اختلافات، خیانت به هر دو مذهب است. هیأت باید این را بفهمد و درک کند. نگوید به جای هفته وحدت، هفته برائت داشته باشیم.

آیا پیام‌هایی که دین با حادثه کربلا و حرکت امام حسین(ع) به ما می‌دهد، صرفاً یک شعار سیاسی است؟

 استکبارستیزی را نمی‌توانید یک شعار سیاسی تلقی کنید. اصل حرکت امام حسین(ع) چه بوده؟ غیر از استکبارستیزی در حرکت امام حسین چه چیزی پیدا می‌کنید؟ سیدالشهدا(ع) فرمود: «ان خرجنا لطلب اصلاح فی امه جدی». یعنی می‌خواهم امت جدم را اصلاح کنم. اصلاحی که امام حسین(ع) می‌خواهد بکند به خاطر چه بود؟ فرمود مثل من با یزید بیعت کند؟ یزید روحیه استکبار دارد. سیدالشهدا(ع) آنجایی که یزید استکبار خودش را خیلی علنی می‌کند و به رخ عموم جامعه می‌کشد، تصمیم به حرکت می‌گیرد. در صورتی که سیدالشهدا(ع) در زمان معاویه هم تشریف داشتند و در ادامه حرکت امام حسن مجتبی(ع) هیچ قیامی نکردند. چرا؟ به خاطر اینکه معاویه با حیله‌گری و فریب و ظاهرسازی، روحیه استکبار را در جامعه قوت نبخشید. شعار استکباری و تکبر هم نمی‌داد. اما به محض اینکه یزید پا به عرصه حکومت گذاشت، سیدالشهدا(ع) دید که یزید خیلی راحت حرام خدا را حلال و حلال خدا را حرام و علنی شراب‌خوری می‌کند، پس علیه او قیام کرد. سیدالشهدا(ع) وقتی دید که علنی در جامعه روحیه تکبر و استکبار را گسترش می‌دهند، اینجا بود که همه هستی‌اش را به میدان آورد. نبض حرکت سیدالشهدا(ع) براساس روحیه استکبارستیزی است، لذا مهمترین پیام امام حسین همین است.

خیلی‌ها می‌گویند چون در هیأت آدم‌های متفاوتی می‌آیند بنابراین نباید خیلی حرف سیاسی زد تا این افراد طرد نشوند. نظر شما راجع به این موضوع چیست؟ 

 ما باید به این نکته توجه کنیم که اهل‌بیت(ع) هیأت را به چه مجلسی تشبیه می‌کنند؟ به مجلسی که دو چیز داشته باشد. اول احیای امر اهل‌بیت(ع) درآن مجلس باشد و دوم توسل به آستان مقدس آنها صورت پذیرد. احیای امر اهل‌بیت(ع) یعنی چه؟ اباصلت می‌گوید از امام رضا(ع) شنیدم: رحمت خدا برآن بنده‌ای که امر ما زنده کند. اباصلت می‌گوید به حضرت عرضه داشتم که امر شما چطور زنده می‌شود؟ حضرت فرمود: کسی که معارف و علوم ما اهل‌بیت(ع) را یاد بگیرد و برود به مردم تعلیم دهد. پس این دو برنامه اصلی برای هیئات بیان شده است. اگر کسی اشکال وارد کرد که هیأت را چرا باید سیاسی کنیم، باید به او گفت که روحیه مبارزه با ظلم و استکبار آیا جزء معارف دین نیست؟ قرآن می‌فرماید که ما پیغمبران را مبعوث کردیم برای اینکه مردم را عبد خدا کنند و در مقابل طاغوت قرار دهند. مگر روحیه استکبارستیزی غیر از نفی طاغوت است؟ هیأت باید هم شور و هم شعور داشته باشد. در این شعور و تبیین معارف دینی هم یکی از مهمترین معارف، روحیه استکبارستیزی است. مگر خدا و پیغمبر نمی‌گویند که زیر بار ظلم نرو و در مقابل ظالم بایست؟ مگر می‌شود این را از هیأت حذف کنیم؟ اصلاً هیأت اساسش سیاسی است.