تهران: جامعه فیلمسازی به نسبت مردم از دین دورتر است

به گزارش حلقه وصل، نشست «بررسی مسائل و چالش‌های سینمای دینی ایران» با حضور مجتبی فرآورده و محمدهادی نائیجی در کانون فرهنگی زیتون برگزار شد.

مجتبی فرآورده در این نشست با بیان این موضوع که قائل به تعریف دینی از سینما نیست، گفت: دایره دین گسترده‌تر از آن چیزی است که ما فکر می‌کنیم بنابراین بهتر است ابتدا فیلم‌هایی تولید شوند، سپس از قِبل آن تولیدات، نشانه‌ها و انگاره‌هایی استخراج شوند. حالا به کمک آن نشانه‌ها می‌توان به فیلم نسبت دینی یا غیردینی داد.

وی ادامه داد: تمام مکاتب ادبی و فلسفی دنیا هم همین‌گونه شکل گرفته‌اند. مثلا وقتی ادبیات از کلاسیسیم به رمانتیسم رسید این‌گونه نبود که ویکتور هوگو (پدر رمانتیسم) بگوید من می‌خواهم سبکی با این مشخصات ایجاد کنم. رمان‌هایی نوشت، وجه تمایز آن رمان‌ها با رمان‌های قبل‌تر از آن استخراج شد و مجموعه آن وجه تمایزها،‌ مشخصات و مولفه‌ها مکتب رمانتیسم نام گرفت. بنابراین ما نیز بهتر است وقتمان را برای تعریف سینمای دینی بیهوده تلف نکنیم. چون خیلی‌ها سال‌ها است که می‌خواهند خود دین را تعریف کنند، خود سینما هم معضل جداگانه‌ای است. حالا چرا ما بیاییم سینمای دینی را تعریف کنیم؟ راه بهتر پرداختن به باورهایی است که منشعب از دین هستند که در درازمدت نتیجه بهتری می‌دهند.

در ادامه محمدهادی نائیجی کارگردان فیلم هیهات گفت: در فلسفه اگزیستانسیالیسم یک بحثی مطرح می‌شود که می‌گوید وقتی در جامعه‌ای وقت زیادی صرف تعاریف اولیه می‌شود، به آن معنی است که آن پدیده در آن جامعه وجود ندارد. امیرالمومنین (ع) هم وقتی در نهج‌البلاغه دائما از دین صحبت می‌کنند خبر از فقدان آن در جامعه می‌دهند.

وی افزود: همه چیز ما تعریف دینی دارد. ما مرزبندی بین ساحت دین و غیر دین نداریم و دین در همه ساحت‌ها و عرصه‌ها وجود دارد.

مدیران ما دغدغه دین ندارند!

فرآورده در ادامه این نشست و در پاسخ به چرایی کم بودن تعداد فیلم‌های مرتبط با موضوع امام حسین (ع) گفت: مهم‌ترین نکته قابل تامل این است که باید حوزه مربوط به تلویزیون و سینما را از هم جدا کرد و برای این دو نمی‌شود نسخه واحدی پیچید.

وی نبود دغدغه در تلویزیون را عامل اصلی این کم‌کاری دانست و گفت: مدیران ما دغدغه دین ندارند. آن چیزی هم که در حوزه دین در سینما و تلویزیون دیده‌اید بیشتر به واسطه دغدغه و انگیزه شخصی افراد بوده است.

کارگردان فیلم ثارالله(ع) افزود: باید اذعان کرد که دغدغه تلویزیون بیشتر قابلمه و آشپزی است و معضل دیگر این است که در تلویزیون باید برای طرح خودتان اسپانسر داشته باشید که عملا تولید یک اثر که زودبازده هم نیست را غیر ممکن می‌سازد. البته تا حدودی هم حق دارند، پول که نباشد دست به هر کاری می‌زنند. مدیران فرهنگی ما، خودشان فرهنگی نیستند، بیشترشان مصرف کننده هستند و این آسیب بزرگی است.

وی در ادامه عوامل دیگر این کم بودن آثار دینی در سینما را هم برشمرد و گفت: مردم، سینماگران، مدیران و اندیشمندان دانشگاهی و حوزوی هر کدام به نحوی در بی‌رونقی سینما نقش دارند. مردم به این دلیل مقصر هستند که به دیدن فیلم‌ها نمی‌روند و از طریق هیئت‌ها، سینه‌زنی‌ها و... ارضا می‌شوند و دلیلی برای رفتن به سینما نمی‌بینند. در بخش سینماگران هم باید اذعان کرد فیلم‌های خوبی در این زمینه ساخته نشده است. بخش اعظم این تقصیرات اما، به مدیران برمی‌گردد. مدیران دغدغه ندارند چون حال انجام کار را ندارند. چرا؟ چون کار فاخر دینی بودجه سنگین می‌خواهد. پروداکشن عظیم می‌خواهد و به علاوه اینکه تولید این‌گونه فیلم‌ها زمان‌بر است و تولیدات زودبازده‌ای نیستند. 

تهیه کننده فیلم ملک سلیمان(ع) ادامه داد: فرهنگ از تفکر شکل می‌گیرد اما مشکل ما نداشتن تفکر است. این‌که هنوز بعد از سال‌های سال از نوشته‌های شهید مطهری تغذیه می‌کنیم نشانه‌ این عدم تولید فکر است.

حوزوی‌های ما به عربی می‌اندیشند!

در ادامه نائیجی کارگردان اثر تحسین شده هیهات، کم حجم بودن محتوا درباره حادثه کربلا به زبان فارسی را یکی از دلایل کم بودن آثار مربوط به کربلا و امام حسین علیه‌السلام عنوان کرد و گفت: تا همین یک قرن پیش، حاکمیت زبان علمی، در انحصار و اختیار زبان عربی بوده است و هنوز هم علمای ما محتوا را عربی می‌نویسند.

وی همچنین گفت: همین امروز هم حوزوی‌های ما به عربی می‌اندیشند ولی چون در ایران زندگی می‌کنند و زبان مردم فارسی است در منبرها فارسی حرف می‌زنند. اما همین الان هم در زبان عربی کتاب‌هایی در این زمینه‌ها نوشته می‌شوند که اگر به همراه انتقال فرهنگ ترجمه شوند فیلمسازان را سر ذوق می‌آورند.

نائیجی تصریح کرد: جامعه فیلمسازی اَبعد از دین است. یعنی به نسبت مردم از دین دورتر است. سینما مثل صنعت خوشنویسی نیست که شما را با زمزمه اشعار حافظ به سمت هنر بیاورد. موسیقی هم همین وضعیت را دارد. اما صنعت سینما در شروع خود به شما می‌گوید که دین را کنار بگذار. ماهیت سینما ریشه‌ای دارد که به شما می‌گوید ایدئولوژی را کنار بگذار.

این کارگردان سینما ادامه داد: فیلمسازان ما تا در یک موضوعی تنفس سالم نداشته باشند و نتوانند زندگی کنند از آن‌ها اثر اصیل صادر نمی‌شود. ما هر دوی کارهای سفارشی و دلی را دیده‌ایم. اما موضوع اصلی این است که که چرا پررنگ‌ترین موضوع مذهب شیعه،‌ کم‌رنگ‌ترین شکل را در هنر مدرنی مثل سینما دارد؟ 

نائیجی ادامه داد: یک بخشی از آن به این مساله بر می‌گردد که اگر سینما بخواهد با نگاه تاریخی به این موضوع نگاه کند با یک پروژه بیگ پروداکشن روبرو است. وقتی ساختن چنین فیلم‌های بسیار پر هزینه و گران است و مدت زمان زیادی طول می‌کشد، طبیعی است مسئولی که فکر می‌کند عمر مدیریتی‌اش قد نمی‌دهد که سر سفره برکات فیلم بنشیند به تولید آن رغبتی نشان نمی‌دهد.

وی تاکید کرد: موضوع مهم دیگر این است که فکر می‌کنیم در حوزه دین، صرف تورقِ مطالعاتی یا سفارش به محققان حوزوی و دانشگاهی،‌ یا برگزاری چند جلسه با فیلمساز، کفایت می‌کند. آن مساله و مناسبات دینی باید درون هنرمند شکل بگیرد که احتمالا تبدیل به یک اثر هنری تاثیرگذار بشود. من کمتر دیدم که وقتی بحث موضوعات دینی می‌شود فرد موردنظری که برای ساخت فیلم دینی انتخاب می‌شود این سلوک را مورد ملاحظه قرار دهد. یا بیایند و بگویند که اصلا شرایط فیلمسازی مهیا نیست و شروع نکنند.

این نشست با طرح پرسش و پاسخ به پایان رسید.