به دنبال نسخه‌ جهانی حرکت‌های جهادی

تاریخچه‌ای از شکل‌گیری اردوهای جهادی دانشجویی برای ما بیان می‌کنید؟

تشکیل اردوهای جهادی به قبل از انقلاب برمی‌گردد. آن سال‌ها گروه‌های دانشجویی زیادی بودند که به صورت خودجوش در روستاها کار می‌کردند. بعد از انقلاب، با تشکیل جهاد سازندگی، که به نظر بنده شاهکار حضرت امام(ره) در ترویج تفکر و فرهنگ جهادی بود، حرکت‌ها و به نوعی، نگاه جهادی در سطح وسیعی در کشور گسترش یافت. این روند تا زمانی که جهاد سازندگی منحل شد ادامه داشت.

بعد از آن امام خامنه‌ای با دستور تشکیل جهاد سازندگی، مهر تأییدی به تفکر جهادی و آرمان‌های انقلاب اسلامی زدند و بعد از سال 79 روند رو به رشدی در حوزه‌ جهادی در سطح دانشگاه‌های کل کشور ایجاد شد به طوری که می‌توان گفت این جریان، حتی به مراتب موفق‌تر از قبل بوده است.

گروه‌های جهادی در ابتدای کار، چگونه تشکیل شدند و چه کسانی در تاسیس این گروه‌ها موثر بودند؟

شهید بهشتی از افراد تاثیرگذار در این جریان در سطح دانشگاه‌ها بودند. اوایل انقلاب برخی دانشجویان فعال در دانشگاه امیرکبیر و سایر دانشگاه‌های مطرح تهران و دانشگاه‌های دیگر، مثل دانشگاه فردوسی مشهد خدمت حضرت امام رفتند و کار خود را به طور رسمی آغاز کردند. علاوه بر آن گروه‌هایی که نام بردم، هیئت دانشجویی آل یاسین، گروه مفید تهران و دانشگاه‌های خواجه‌نصیر، بقیت‌الله، شهید چمران اهواز و علم و صنعت نیز از جمله گروه‌های پیش‌رو بوده‌اند. وجود افراد شاخصی چون آقای امان‌پور و مهندس حسن‌پور در این جریان تاثیرگذار بود.

علاوه بر اینها، از چهره‌های تاثیرگذار این جریان، مرحوم حاج عبدالله والی بودند. ایشان با به کارگیری دانشجویان دانشگاه‌های تهران در منطقه بشاگرد، از سال 61 فعالیت‌هایی را آغاز کردند. در طول این سال‌ها، اردوهای بسیاری برگرفته از روش کار جهادی ایشان انجام شده است. به طوری که بسیاری افراد تأثیرگذار در حوزه‌ فعالیت‌های جهادی، تربیت‌شده‌ همان مکتب هستند.

در حال حاضر، تقریبا سه هزار گروه جهادی در کشور فعالیت داشته‌اند که بخش عمده‌ این آمار مربوط به گروه‌های دانشجویی است. الان می‌شود گفت در کلیه دانشگاه‌های کشور این تفکر جهادی نهادینه شده است و این حرکت‌ها روز به روز در حال رشد است.

آن گروه‌های دانشجویی اولیه اسم خاصی هم داشتند؟

این جریان صرفا در حوزه دانشجویی نبوده گروه جهادی دانشگاه تهران، گروه جهادی دانشگاه امیرکبیر، گروه جهادی دانشگاه فردوسی مشهد، گروه جهادی که صبغه زیادی داشتند هیئت دانشجویی آل یاسین و گروه مفید تهران که ترکیبی از گروه‌های دانشجویی بودند و سایر گروه‌های جهادی در این حوزه خیلی فعال بودند. جریان خوب دیگر در این زمینه، ترکیبی از فضای دانشجو و طلبه بود که وحدت بین حوزه و دانشگاه ایجاد کرد. در بعضی از نقاط کشور، ما این وحدت را بین دانشگاه و حوزه مشاهده کردیم. می‌بینیم که بعضی از گروه‌های دانشجویی صرفا دانشجویی نیستند بلکه با گروه‌های طلبگی هم آمیخته شدند و سبک جدیدی از کار فرهنگی، کار اقتصادی و کار عمران و سازندگی را مشاهده می‌کنیم. دانشگاه علم و صنعت و گروه دانشگاه خواجه نصیر تهران گروه فعال دانشجویی در این حوزه بودند.

قبل از گروه‌های دانشجویی که چنین کارهایی را سامان داده‌اند، حرکت‌های مشابه آن را می‌توان برشمرد؟

می‌شود گفت گروه‌های جهادی دانشجویی، از پیشکسوتان این جریان بودند. من استناد می‌کنم به صحبت‌های رهبری؛ ایشان می‌فرمایند: «این حرکت عظیم اردوهای جهادی، که به طور رسمی ده سال هست که آغاز شده، البته این را من باید اقرار کنم که این کار اول از خود جوان‌ها شروع شد، خود جوان‌های دانشجوی دانش‌آموز در بخش‌های مختلف این حرکت را شروع کردند، در سال 79 گزارش این حرکت زیبا و پرشکوه به ما رسید و منجر شد به اینکه پیام بسیج سازندگی به قاطبه جوانان کشور داده شود و این یک حرکت خودجوش مردمی هست، درست مثل جهاد سازندگی در آغاز انقلاب. ‌جهاد سازندگی هم این جور بود. اول خود جوان‌ها شروع کردند، خودشان رفتند توی روستاها مشغول خدمت‌گزاری شدند و در اوضاع بسیار دشوار و پیچیده‌ این حرکت، امام بزرگوار را به فرمان جهاد سازندگی تشویق کردند. کار مردم الهام‌بخش اقدام مدیران و مسئولان است...»

معمولا فعالیت‌های گروه‌های جهادی در چه زمینه‌هایی صورت می‌گیرد؟

انگیزه‌ عمده‌ای که باعث شکل‌گیری گروه‌های جهادی شد،‌ روحیه‌ آرمان‌گرایی و عدم رضایت از وضع موجود و اشتیاق به تجربه کردن فضای جهاد و خدمت در فضای دانشجویی بود. همین انگیزه‌ها با ایجاد و ترویج و نهادینه کردن ادبیات محرومیت‌زدایی و تلاش برای زنده نگه‌داشتن گفتمان توجه به مستضعفان و روحیه مطالبه‌گری و عدالت‌خواهی باعث راه افتادن اردوهای جهادی شد.

این حرکت‌ها با ورود به مسائل تخصصی، از قبیل فرهنگ، اقتصاد،‌ تولید و رسانه می‌تواند خط مقدم فعالیت‌ها برای بی‌نیازی و خودکفایی شود. اصولا می‌شود گفت این حرکت‌ها در حال نهادینه کردن الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت هستند و در حوزه‌های مختلفی تاثیرات قابل توجهی داشته‌اند. مثلا در حوزه‌ فرهنگ یکی از تاثیرات این کارها، ایجاد نگاه جهادی به فرهنگ بوده است. در زمینه‌های اقتصادی، از آنجا که برخی عقیده دارند اقتصاد انقلاب اسلامی باید بر مبنای توسعه‌ پایدار روستا و اقتصاد مبتنی بر کشاورزی شکل گیرد، باید جایگاه روستا در اقتصاد انقلاب اسلامی به خوبی تشریح شده باشد. در این حوزه گروه‌های جهادی تلاش می‌کنند که نقش روستا در جهاد اقتصادی را تبیین کنند. این فعالیت‌ها در مناطق محروم، تأثیر مستقیمی در روستانشینی و جلوگیری از مهاجرت به مناطق شهری داشته است. در واقع این کارها باعث شده است که حمایت از محرومان از حد شعار فراتر رود. ما امروز می‌بینیم که گروه‌های جهادی در افزایش کارآمدی مناطق محروم خیلی مؤثر بوده‌اند.

این اردوها، تاثیرات تربیتی خیلی خوبی هم بر شرکت‌کنندگان داشته است. از جمله اینکه روحیه‌ کار مخلصانه و خستگی‌ناپذیر را به شرکت‌کنندگان القا می‌کند. با این اردوها، دانشجویان خودخواهی‌ها را کنار می‌گذارند و علاوه بر تمرین خودسازی، ایثار و فداکاری، با مجالست با فقرا، هم‌فکری، اخلاص، خلاقیت، صبر، مدیریت، عدالت‌خواهی و مسئولیت‌پذیری، جامعه‌سازی را نیز فرا می‌گیرند. به طوری که می‌توان این کارها را پل ارتباطی دانشگاه و مردم دانست. ضمن اینکه در حوزه‌های مختلف فرهنگی، بهداشتی و درمانی،‌ علمی‌، ‌آموزشی، عمرانی و خدماتی، در عرصه‌هایی مثل کشاورزی و دام‌پروری، طرح‌های مختلفی توسط گروه‌های جهادی به ثمر نشسته است.

بنده خاطرم هست برخی گروه‌های جهادی در مناطقی حضور پیدا می‌کردند که بعضا به خاطر صعب‌العبور بودن راه‌ها، بعضی از مسئولان در آنجا حاضر نمی‌شدند یا جرأت حضور نداشتند. حتی در یکی از مناطق خوزستان، بعضی از خانوارهای روستایی، شناسنامه نداشتند. در این شرایط، با پی‌گیری گروه‌های جهادی،‌ موانع آنها در زمینه‌های بهداشتی و آموزشی، با تشکیل کلاس‌های آموزشی و احداث مدرسه مرتفع شد.

در یکی از مناطق استان گیلان، نیاز مردم به احداث پل با فعالیت گروه‌های جهادی بر طرف شد. حتی اتفاق افتاد که برای منطقه‌ای غسال‌خانه ساخته شد. در جایی بیماری خاصی بین مردم سرایت پیدا کرده بود که با پی‌گیری جهادگران برطرف شد. در یکی از مناطق، با پی‌گیری‌های یک طلبه و گزارش‌هایی که به دفتر مقام معظم رهبری ارسال کرده بود، از طرف ستاد اجرایی فرمان امام، مبلغ میلیاردی دریافت شده بود.

در پایان اگر نکته‌ خاصی مد نظرتان هست بفرمایید؟

من فکر می‌کنم امروز تفکر، روحیه و عمل جهادی، نیاز انقلاب اسلامی است. در این خصوص، واقعا دانشگاه‌ها مبدأ تحول بوده‌اند. اگر گروه‌های جهادی دانشجویی بتوانند با نهادینه‌سازی این حرکت در سطح دانشگاه‌ها، الهام‌بخش سایر اقشار مردم باشند، قطعا می‌شود این حرکت را قوی‌تر از گذشته دنبال کرد.

در مورد اردوهای جهادی و کارکردهای آن، باید مطالعاتی انجام شود و گسترش پیدا کند. مردمی و خودجوش بودن این حرکت‌ها، خیلی مهم است و گروه‌های جهادی باید به این مسأله نگاه ویژه‌ای داشته باشند و سعی کنند که در لابه‌لای ساختارهای رسمی و دولتی، مردمی بودن این حرکت از بین برود و رسالت اصلی آن فراموش شود. إن‌شاءالله روزی برسد که شاهد نسخه‌ جهانی حرکت‌های جهادی و گسترش آن در تمام جهان باشیم. اینکه رهبر کبیر انقلاب فرمودند پرچم لاإله‌إلاالله را در همه‌ نقاط عالم به اهتزاز درخواهیم آورد، باید آرمان ما باشد. گروه‌های جهادی باید خودشان را بیش از گذشته برای حضور در عرصه‌های جهاد اقتصادی آماده کنند. زیرا انقلاب باید ابتدا روی پای خودش بایستد و بتواند از تمام مناطق فقر و محرومیت را رفع کند.