تهران: فهیم: در هیأت داوری جشنواره‌ها دچار بحران هستیم/ رویکردی طنازانه به یک موضوع تلخ اجتماعی

به گزارش حلقه وصل، صد و سومین برنامه سینماروایت با حضور جمع کثیری از علاقه مندان، به اکران، نقد و بررسی دو فیلم مستند کوتاه از برگزیده های دهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران «سینماحقیقت» اختصاص یافت. فیلم مستند «جمعه قالی» اثر مهدی اسدی که عنوان بهترین فیلم مستند کوتاه «سینماحقیقت» را کسب کرد و «یک کیلو بال مگس» ساخته رضا سبحانی که نامزد دریافت تندیس بهترین فیلم مستند کوتاه این جشنواره بود دو فیلم منتخب برای این برنامه بودند.

در نشست نقد و بررسی این دو فیلم که با حضور کارگردان های دو اثر، محمد تقی فهیم منتقد سینما و رسول شادمانی مجری – کارشناس برگزار شد، رضا سبحانی کارگردان فیلم «یک کیلو بال مگس» گفت: من سالها قبل قصد ساخت یک فیلم سینمایی با موضوع مهریه را داشتم که متاسفانه به دلایلی انجام نشد. لذا سعی کردم این موضوع را در قالب فیلم مستند تولید کنم که حاصل آن یک کیلو بال مگس شد.

سعی کردم نگاه نو به اردهال کاشان داشته باشم

مهدی اسدی سازنده فیلم «جمعه قالی» در خصوص تولید این اثر اظهار داشت: فیلم «جمعه قالی» تلاش دارد مراسم آیینی کهنی که مدتها در اردهال کاشان برگزار می شود را از یک نگاه متفاوت به مخاطب نشان دهد و ما سعی کردیم به بخشی از وجوه کمتر دیده شده این موضوع بپردازیم و بر این اساس، رویکرد بصری خاصی را برگزیدیم.

هر دو فیلم به لحاظ فرم قابل دفاع هستند

محمد تقی فهیم در ادامه با اشاره به هر دو فیلم گفت: هر دو فیلم به لحاظ فُرمی قابل دفاع هستند و دو فیلمساز با  سبک و سیاق خودشان توانستند تماشاگر را درگیر فیلم بکنند و مخاطب را به یک سرحالی برسانند اما اینکه این سرحالی به کدام سمت و سویی می رود مورد مناقشه است.

وی افزود: مضمون فیلم «جمعه قالی» مضمونی است که فیلمسازان زیادی تا کنون به سراغ آن رفتند که برخی موفق و برخی ناموفق بودند. این درحالی است موضوعی مثل اردهال کاشان هر فیلمسازی را تحریک می کند اما اینکه از چه نگاه و زاویه ای به این موضوع نگریسته شود که نتیجه مثبتی داشته است مهم است.

جلال آل احمد بهترین نگاه را به اردهال کاشان داشته است

این منتقد از ناصر تقوایی و جلال آل احمد و برخی دیگر، نام برد که تا کنون به این موضوع توجه داشته اند و ادامه داد: معتقدم جلال آل احمد، بهترین نگاه را به این رویداد تاریخی داشته است و به جنبه هایی از این اتفاق توجه کرده که آقای اسدی تلاش کرده است به آن جنبه ها برسد.

دو سکانس از «جمعه قالی» فیلم را نجات می دهد

فهیم تصریح کرد: به جز دو سکانس از «جمعه قالی»، فیلمساز  بیشتر اسیر  فرم شده است و به تبعیت از این فرم، آن چیزی که از اثر بیرون می زند همان نقطه اشکال داری است که خیلی ها به آن رویداد تاکنون داشتند. یعنی یک نوع بدویت گرایی آدمها و اینکه این جماعت چه می کنند؟ اما دو سکانس مثل سکانسی که باران می بارد و سکانسی که دوربین روی پیرمرد می چرخد و ما را از خشونت و بدویت به سمت لطافت و مهربانی می برد فیلم را نجات می دهد. ضمن اینکه سیاه و سفید بودن فیلم نیز به خشونت فیلم افزوده است.

به گفته این کارشناس رسانه ای، افراط در استفاده از تصاویر درشت و بهره گیری از موسیقی ارکسترال غیر ایرانی به فیلم لطمه زده است.

آگاهانه از موسیقی بومی استفاده نکردم

مهدی اسدی کارگردان «جمعه قالی» در پاسخ گفت: چون ما شاهد تجربه بصری در مورد این رویداد از سوی دیگر فیلمسازان بودیم لذا تلاش کردیم این موضوع را از منظر دیگری نگاه کنیم. از سوی دیگر، من آگاهانه تلاش کردم از موسیقی بومی استفاده نکنم چرا که معتقدم این مراسم، شباهت های زیادی به مراسم های دیگرجهان دارد. ضمن اینکه سابقه کارهای من نشان می دهد که من به مدیم سینما از منظر فرم علاقه دارم و اگر از کادرهای بسته یا از فیلم سیاه سفید استفاده کردم یا اگر تمام صداهای فیلم را تغییر دادم و کمتر از لانگ شات استفاده کردم همه در جهت این بوده که یک آشنایی زدایی از واقعه ای که تماشاگر ایرانی آن را بسیار دیده داشته باشم و سعی کردم به لایه های عمق تر نفوذ کنم و تمام آنان آگاهانه صورت گرفته و صرفا فرم برای فرم نبوده است.

رویکردی طنازانه به یک موضوع تلخ اجتماعی

در ادامه فهیم با اشاره به فیلم مستند «یک کیلو بال مگس» با بیان اینکه این فیلم همان طوری که از اسمش مشخص است رویکردی طنازانه به یک موضوع تلخ اجتماعی دارد گفت: تولید مستند اجتماعی، سخت ترین گرایش مستند سازی است و سختی اش از آن  بابت است که فیلمساز علاوه بر آن که تعهد و دغدغه ای دارد نیاز به یک تحلیل اجتماعی قوی هم دارد. بنابراین معتقدم انتخاب لحن فیلم از سوی کارگردان، انتخاب هوشمندانه ای بوده است و کار را در فرم جذاب کرده است.

سطح فیلم از کارهای تلویزیونی بالاتر است

این منتقد سینمایی ادامه داد: سطح فیلم از کارهای تلویزیونی فراتر است ، ریتم و ضرب آهنگ فیلم درست است و سمت وسوی فرم و محتوا به خوبی سنجیده شده است. اما مشکل فیلم در انتخاب خانواده طراز است چرا که این فیلم به تماشاگر نمی گوید که در بحث آماری کدام طبقه اجتماعی بیشتر درگیر این نوع مسائل و مشکلات هستند و چرا باید با این موضوع روبرو باشند. لذا فیلم به این سمت و سو حرکت نمی کند و ما از فیلم به عنوان یک اثر تحقیقی نمی توانیم نتیجه بگیریم که این بحران کلان اجتماعی متوجه کدام لایه از جامعه است و چرا؟ در حالی که اگر فیلم متکی بر یک تحقیقات گسترده تری می بود شاید برای مخاطب دستاوردهای بهتری می داشت .

خانواده ها حاضر به آمدن جلوی دوربین نبودند

سبحانی کارگردان «یک کیلو بال مگس» در پاسخ اظهار داشت: من در پروسه پژوهش با خانواده های مختلفی در ارتباط با این نوع مهریه بودم و به آن طرازی که آقای فهیم گفتن توجه داشتم اما این خانواده ها جلوی دوربین حاضر نمی شدند.

مهریه های عجیب و غریب!

وی ادامه داد: ما در مرحله پژوهش شاهد بودیم که تمامی اقشار جامعه از روشنفکر و پولدار گرفته تا خانواده های حتی فقیر به این نوع مهریه های عجیب و غریب اعتقاد داشتند! هر چند که به موارد زیبایی هم برخورد کردیم مثل مهریه کاشت درخت به اندازه سال تولد عروس یا تقبل سرپرستی چندین کودک بی سرپرست.

من فقط طرح مساله کردم

این فیلمساز با بیان اینکه ساخت مستند اجتماعی کاری سخت و طاقت فرسا است و من یکسال درگیر این پروژه بودم گفت: من فقط در این فیلم طرح مساله کردم و به هیچ عنوان به فکر ارائه راهکار نبودم ضمن اینکه مساله مهریه آنقدر وسیع است که می توان برای هر کدام از مسائل آن یک فیلم سینمایی ساخت. ما سالانه حدود 150 هزار طلاق در کشور داریم که متاسفانه سال به سال نیز افزایش پیدا می کند.

در هیات داوری جشنواره ها دچار بحران و حتی مفاسد هستیم

دو فیلم اشاره داشتند. اما آنچه بیشتر مورد بحث قرار گرفت عملکرد ضعیف هیات انتخاب جشنواره سینما حقیقت بود و اینکه چرا برخی از فیلم ها که استحقاق نداشتند برگزیده شده اند؟

در ادامه و در این خصوص فهیم گفت: متاسفانه ما در هیات داوری جشنواره ها دچار بحران هستیم و حتی مفاسد داریم. خانه سینما تاسیس شد برای پوشش ناکامی در جشنواره های دیگر. مثلا اگر فیلمی نتوانست در جشنواره فیلم فجر مورد توجه قرار بگیرد آنان بتوانند در خانه سینما به آن جایزه بدهند.             

خانه سینما هم اکنون باند بازتر شده است / جای جوانان در جشنواره سینما حقیقت کجاست؟

وی تاکید کرد: متاسفانه خانه سینما هم اکنون باند بازتر شده است. معمولا جشن خانه سینما برای پوشش و بزرگ نمایی برخی از فیلم های مورد توجه آقایان برگزار می شود. داوران در بسیاری از جشنواره ها بشدت جناحی شده اند. ببینید جشنواره سینما حقیقت به کجا رسیده است؟ جوانان در کجای این جشنواره هستند؟!

چرا مستند سازها به مسائلی مثل اختلاس ها و سوء مدیریت ها ورود پیدا نمی کنند؟ / مستند سازها منزوی و محافظه کار شدند

این منتقد افزود: 90 درصد سوله های تولیدی جاده قم به تعطیلی کشیده شده است و ما در سالهای اخیر شاهد اختلاس ها و سوء استفاده های زیادی در کشور هستیم اما آیا مستند ساز ما به این مسائل ورود پیدا کرده است؟ در حالی که مستند ساز واقعی باید بر روی این نوع سوژه  ها کار کند – هر چند که معتقد به محدودیت ها هستم - اما به نظر می رسد که مستند سازهای ما منزوی و محافظه کار شدند.

چرا یک جریان دولتی که بیت المال در اختیار دارد و موظف به حمایت از مستند ساز است کارش را انجام نمی دهد؟!

وی اضافه کرد: ما به شدت انتقاد داریم که چرا یک جریان دولتی که بیت المال در اختیار دارد و باید از مستند سازی حمایت کند فیلمسازان را به سمت سوژه های واقعی سوق نمی دهد. باور کنید مشکل کشور، مشکل اردهال کاشان و مساله طلاق نیست هر چند که طلاق معلول یک علت بزرگ تر است. اگر چه که می دانیم آقایان دست همه را بستند تا مستند ساز نتواند کاری انجام بدهد اما باید در این زمینه چاره اندیشی شود.

برخی مدیران فرهنگی مقابل هنر می ایستند تا منتقدی نباشد

وی اظهار داشت: مدیران فرهنگی ما به دلیل سوء مدیریت و نگاه جناحی و به دلیل اینکه نمی توانند کارشان را اداره کنند مقابل هنر می ایستند تا منتقدی نباشد.

یکصد و سومین برنامه «سینماروایت» شامگاه یکشنبه 5 دی و در مجتمع فرهنگی هنری اسوه برگزار شد.