تهران: شهید صدر قرآن و روایات را از مرتبه تبرک به تعلم رساند

به گزارش حلقه وصل، دومین نشست از هفته بزرگداشت شهید صدر عصر روز گذشته (یک‌شنبه 22 فروردین) با سخنرانی حسن رحیم‌پور ازغدی با موضوع «نقش شهید صدر در تولید علوم انسانی با رویکرد اسلامی» در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.

رحیم‌پور ازغدی در آغاز سخنانش با بیان نقش تاریخی شهید صدر در تأمین پشتوانه‌های قوی فکری برای جهان اسلام گفت: نسل ما مدیون شهید صدر و تعداد بسیار معدودی است که در آن شرایط بدون نفی ارزش‌های موجود در ایدئولوژی‌های جدید غرب و شرق در برابر آنها ایستادند و قرآن و روایات را از مرحله صرفاً تبرک به مرتبه تعلم رساندند و نشان دادند که این‌ها معرفت هستند، نه اینکه فقط قرائت‌شان ثواب داشته باشد.

وی در ادامه افزود: شهید صدر با کتاب‌هایش برای حلقه‌های علمی آن دوران محتواسازی کرد و «فلسفتنا» و «اقتصادنا»ی او دو خاکریز بسیار قوی در برابر هجوم مادیون در جبهه فلسفه و اقتصاد بود. همچنین کتاب «الأسس المنطقیة للإستقراء» را نوشت که یک ابتکار استثنایی و خاص در عرصه «معرفت‌شناسی» است و رویکرد جدیدی به منطق و استقرا ایجاد کرده است.

وی در ادامه گفت: خود شهید صدر از کسانی بود که در عرصه تولید علوم انسانی اسلامی از فاتحان این عرصه است، به این میدان قدم گذاشت و با بهره‌گیری از نبوغ خود، آثار غرب و شرق را مطالعه کرد و با تبیین درست و دقیق از آنها به ارائه نظریات جدیدی پرداخت و مسائلی را مطرح کرد که کسی غیر از او مطرح نکرده بود.

رحیم پور ازغدی افزود: مانند کاری که ایشان در عرصه معرفت‌شناسی کرده که در آن هم به مبانی منطق ارسطویی اشکال وارد و هم به تجربه‌گرایان و پوزیتویست‌ها و خود، منطق جدیدی را مطرح کرده است که در آن بیان می‌کند چطور می‌توان از استقرا به یقین رسید و این یقین چگونه یقینی است. اگر کسی نظریه شهید صدر را بپذیرد آثار مهمی در فلسفه علم،‌ معرفت‌شناسی، منطق، فلسفه و همه فلسفه‌های مضاف و در ذیل آنها در همه علوم انسانی دارد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه با استفاده از آثار شهید صدر به تبیین چند مطالبه ایشان از حوزه و دانشگاه در راستای تولید علوم انسانی پرداخت و گفت: شهید صدر با طرح اصل وجود اقتصاد اسلامی دو گروه را به چالش کشید: یکی ترجمه‌زدگان که به تولید علم انسانی با توجه به شرایط بومی باور ندارند و دیگری کسانی که از نظر مذهبی باور داشتند ما تا قبل از عصر غیبت نه وظیفه و نه توان تولید این علوم را داریم و باید به شکل یک کمون در گوشه تاریخ و جامعه زندگی کنیم و به احکام فردی عبادی به‌ معنای خاص مشغول باشیم تا امام زمان(ع)  ظهور کنند.

وی ادامه داد: این گروه پاسخ نمی‌دهند و به لوازم این سخن توجه ندارند که این حرف به‌معنای تعطیل کردن بخش اعظم احکام و معارف اسلامی است و در واقع مخاطب بسیاری از روایات را خود معصوم قلمداد می‌کند که بی‌نیاز از آنها است. معنای دیگر حرف آنها این است که اکنون که امام زمان(ع) نیست، امثال شاه و اوباما و صدام حکومت کنند و بین صفر و صد تکلیفی نیست، درحالی‌که اگر ما نمی‌توانیم عدالت کامل را محقق کنیم باید در حد توان اجرا کنیم.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اولین خطاب شهید صدر به این دو جریان است که ممکن است شخصاً مسلمان باشند، اما از لحاظ فکری روش اسلامی ندارند و از آنها مطالبه می‌کند که به وجود مکتب در اسلام بیندیشند.

وی مطالبه بعدی را تبیین مکتب اسلام در عرصه‌های مختلف دانست و با تبیین مفاهیم و نظریه‌های مختلف درباره ماهیت علم، توضیح داد: رابطه بین علم و مکتب در آثار شهید صدر تبیین شده است و او با تبیین واقعیت علم از اندیشمندان خواسته است که عرصه توصیف و توصیه را به درستی بشناسند و مکتب اسلامی را که مبین‌ توصیه‌ها است، عرضه کنند. اگر چه شهید صدر به تقسیم معمول انتقاداتی دارد، اما با عبور همدلانه از برخی از مبانی، نشان می‌دهد که باید مکتب اسلام را شناخت و عرضه کرد و خود او نیز چنین می‌کند.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه افزود: در واقع مطالبه شهید صدر از حوزه و دانشگاه این است که زیرساخت‌های نظری را در حوزه‌های علمی مختلف برای تمدن‌سازی اسلامی تأمین کنند. همچنین مکتب اسلامی در عرصه‌های مختلف باید در ارتباط با واقعیت تبیین شود و به نحوی باشد که در واقعیت قابل اجرا و تحقق باشد، نه اینکه صرفاً به شکل یک نظریه محض باقی بماند.

وی در ادامه گفت: بنده بیش از بیست مورد از این مطالبات را از آثار ایشان انتخاب کردم که تنها به چند مورد اشاره شد و یکی دیگر از آنها این است که باید این مکاتب و عرصه‌های مختلف را به شکل به‌هم‌پیوسته دید،‌ نه عرصه‌های جدا از هم و بی‌ربط. در نظام اسلامی، اخلاق و اقتصاد و فرهنگ و… همه با هم مرتبطند و با هم حیات پیدا می‌کنند. همان‌طور که تأمین نیازهای اعضای مثله شده انسان به حیات او کمکی نمی‌کند، نمی‌توان اسلام، تشیع و انسان را مثله کرد.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در پایان به ضرورت اصلاح روش‌های آموزشی در حوزه و دانشگاه و اقدامات شهید صدر در این عرصه نیز پرداخت و به‌ عنوان نمونه ضرورت تبیین تاریخ علم از منظر ایشان را تشریح کرد.

هفته بزرگداشت شهید صدر، با همکاری پژوهشگاه تخصصی شهید صدر و دانشگاه امام صادق علیه‌السلام از پنجشنبه ١٩ فروردین آغاز شده و تا 24 فروردین ادامه خواهد داشت و در ادامه این نشست‌ها، آیت‌الله محسن اراکی در ساعت ١٨ سه‌شنبه ٢4فروردین در دانشگاه امام صادق(ع) سخنرانی کرده و به بررسی ابعاد مختلف اندیشه و سیره شهید محمدباقر صدر می‌پردازد.