تهران: اگر روزی تصور کنیم که به اثر همه‌چیز تمام رسیده‌ایم، تیر خلاص را به داستان انقلاب زده‌ایم

به گزارش حلقه وصل، محسن پرویز، نویسنده و سخنگوی انجمن قلم ایران، با اشاره به کیفیت آثار داستانی نوشته شده در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی به جشنواره‌ای که با همین مضمون در حوزه هنری برگزار می‌شود، اشاره کرد و گفت: در همه جشنواره‌هایی که راجع به آثار هنری برگزار می‌شود، نمی‌توان هیچ‌گاه خط ثابتی را ببنیم، نه خط ثابت صاف و نه خط ثابت رو به اوج. قاعدتاً آثار هنری طی دوره‌های مختلف ممکن است اوجی نشان دهند و در دوره‌ای هم ممکن است که به اوج گذشته نرسند؛ در واقع به تعبیر دیگری می‌توان گفت که ما گاهی شاهد اثر بزرگ و ارزشمند و شاهکار هستیم و گاهی آثاری که می‌بینیم به اندازه آن اثر قبلی نباشد.

وی به هشتمین دوره جشنواره داستان انقلاب اشاره کرد و افزود: در دوره‌های قبل چند دوره‌ای داور جشنواره داستان انقلاب بودم که در یکی از این دوره‌ها «جاده جنگ» اثر منصور انوری نیز شرکت کرده و برنده دریافت جایزه هم شده بود. شاید ما تا سال‌ها نتوانیم اثری مشابه آن و در همان حد و اندازه ببینیم، قاعدتاً نباید آثار دوره‌های مختلف را با هم مقایسه کنیم. در آثاری که در این دوره بررسی کردیم آثار خوب هم از منظر مضمون و هم از نظر تکنیک چه در داستان بلند و رمان و چه در داستان کوتاه داشتیم. در حوزه رمان و داستان بلند، کارها قوی‌تر بود و در بخش داستان کوتاه ضعف‌ها مشهودتر بود. این عرصه‌ای که ایده‌اش از مرحوم فردی بود و ایشان پایه‌گذاری کرد و همچنان توسط حوزه هنری تداوم پیدا می‌کند، کار ارزشمندی است که اگر سال‌ها ادامه پیدا کند و با همت بالا به آن پرداخته شود، منجر به تولید ده‌ها کتاب‌ خوب راجع به انقلاب خواهد شد.

پرویز در پاسخ به این پرسش که چرا در اغلب داستان‌های انقلابی که در سال‌های اخیر نوشته می‌شود، شاهد نوعی فضا و موضوع تکراری در داستان‌های هستیم، گفت: نویسندگان جوان‌تر ما که کاری را می‌نویسند، دایره آشنایی‌شان با انقلاب آن چیز‌هایی است که در کتاب‌ها خوانده، در سینما و تلویزیون دیده و یا به صورت شنیداری از دیگران شنیده‌اند. وقتی کسی حضور مستقیم در واقعه‌ای ندارد، ممکن است که ضعف‌های این‌چنینی در این دسته از کارهایش دیده شود. این اجتناب‌ناپذیر است. باید کمک کنیم که این‌ها در وهله اول اصلاح شود و در ثانی این شجاعت را در نویسندگان ایجاد کنیم که از فضاهای تکراری خارج شوند و به توصیف و پردازش فضاهای جدید روی‌ بیاورند.

سخنگوی انجمن قلم افزود: از سوی دیگر دایره تعریف‌مان از داستان انقلاب را هم باید آنقدر موسع بگیریم و درست توضیح دهیم که افراد درک کنند که وقایع مرتبط با انقلاب محدود به سال 57 نیست و خیلی اتفاقات دیگر هم می‌تواند به عنوان داستان انقلاب در نظر گرفته شود. در انقلاب حوادث زیادی رخ داده که این حوادث می‌تواند دستاویز نویسندگان برای خلق اثر قرار بگیرد. به عنوان نمونه فتنه‌هایی که در سال‌های گذشته در کشور پیش آمد، می‌تواند به عنوان یکی از موضوعاتی باشد که در دل داستان انقلاب به آن پرداخته شود. موضوعات این‌چنینی بسیار است که قابلیت وارد شدن به ساحت داستان‌نویسی انقلاب را دارند. نویسندگان جوان اگر روزهای ابتدایی انقلاب را ندیده‌اند، این دسته از فضاها را دیده‌ و درک کرده‌اند، اما از سوی دیگر کمتر پرداخته شده‌اند. 

وی به یکی از آثار ارسال شده به هشتمین جشنواره داستان انقلاب اشاره کرد و یادآور شد: بین داستان‌های این دوره داستانی بود که نویسنده جسارت کرده و از ایران خارج شده بود. مکان وقوع داستانش خارج از ایران بود. این جسارت ارزشمند و قابل توصیه به دیگران است. به نظرم اگر تداوم داشته باشد جشنواره‌ داستان انقلاب و نقد درستی نسبت به آثاری که به جشنواره می‌رسد، صورت بگیرد و به نویسندگان در دسترسی به منابع کامل و دسته اول کمک شود و موانع این دست‌یابی را برداریم، خیلی از نویسندگان ما نشان‌ داده‌اند که می‌توانند به فضاهای جدید وارد شوند.

پرویز با بیان اینکه تصورم این است که آثار خوب زیاد داریم و اینطور نیست که دستمان در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی خالی باشد، ادامه داد: اگر به دنبال یک اثر شاخص باشیم که از همه جهت کامل باشد و عیب و ایرادی به آن وارد نباشد، شاید سخت بتوانیم اثری را در این حد و اندازه معرفی کنیم. اما اگر سطح توقعمان را کمی پایین‌تر بیاوریم، می‌بینیم که آثار زیادی نوشته شده است. کتاب‌های خواندنی‌ای که می‌توانیم در حوزه داستان انقلاب به دیگران معرفی کنیم، منتهی ما هیچ‌گاه به اثر یگانه‌ای که همه چیز تمام باشد نخواهیم رسید و اگر تصورمان این باشد که به این نقطه می‌رسیم، تیر خلاص را به داستان انقلاب زده‌ایم. باید نگاهمان یک مقدار جلوتر باشد. اگر آثار خوبی دیدیم، قطعاً باید دنبال آثار بالاتری باشیم.

به گفته وی، «جاده جنگ» یک اثر کامل و خوب است، اما بی‌عیب و نقص نیست. باید نگاهمان همیشه رو به جلو باشد و تصورمان این باشد که باید بهتر از آنچه که هستیم، بشویم. نباید هیچ‌وقت راضی باشیم تا انشاالله مجموعه آثار خوبی در این حوزه نوشته شود.

پرویز در پاسخ به این پرسش که آیا کارهای نوشته شده در تراز جمهوری اسلامی بوده‌اند، گفت: تراز انقلاب اسلامی ترازی نیست که ما بخواهیم برای آن حدی در نظر بگیریم. ما همیشه براساس توان موجودمان و براساس آدم‌هایی که داریم و کارهایی که نوشته می‌شود، ارزیابی می‌کنیم. دستمان خالی نیست اما تراز انقلاب را من ترازی می‌بینم که نباید هیچ‌وقت به آن برسیم؛ چرا که اگر روزی احساس کنیم که به تراز انقلاب رسیده‌ایم، دیگر احتیاجی به پیش‌رفت نداریم. ما همیشه از کارهای نوشته شده ناراضی هستیم، این نارضایتی، نارضایتی بدبینانه نیست بلکه ارزشمند است. علاقه‌مندیم که کارهای ارزشمندی آفریده شود.