تهران: شعر انقلاب بدون تعریف درست، منحرف می‌شود

به گزارش حلقه وصل، هنوز هم که هنوز است بعد از گذشت حدود 4 دهه از وقوع جریانی با عنوان «شعر انقلاب» در ایران، شناخت شاخصه‌ها و مولفه‌های نظری - ماهوی این جریان ادبی فراگیر نشده است. این البته به ضعف کلی جریان پژوهش در کشور مرتبط می‌شود، ولی تکثرگرایی شعری و در هم‌ تنیدگی موضوعی اشعار امروز هم، به این نامشخصی و عدم فراگیری دامن زده است. از این رو با همه تکرارها و مکررات هنوز هم نیازمند پرسش از مولفه‌های اصلی جریان «شعر انقلاب» هستیم. هرچند شاید تعیین دقیق این مولفه‌ها نه ممکن باشد و نه حتی سودمند؛ اما هر جریان ادبی بعد از گذشت 4 دهه از عمرش، ناگزیر از پرسش درباره خویش است؛ چه این پرسش جواب محصلی در پی داشته باشد، چه نداشته باشد ضروری است؛ زیرا کمترین سودمندی‌اش وضوح‌بخشی به نقشه راه آینده یا آسیب‌شناسی درون‌گروهی است. با هدف این پرسش‌گری و به بهانه برگزاری «پنجمین جشنواره شعر انقلاب» در حوزه هنری، با شاعران معاصر هم‌سخن شدیم:

احمد بابایی، شاعر و پژوهشگر ادبیات آئینی در پاسخ به اینکه «تعریف و تعیین مولفه و شاخصه برای شعر انقلاب چقدر ممکن و میسر هست؟» گفت: هیچ شکی نیست که این امر، شدنی ست. شعر انقلاب، آینه خود انقلاب است. عبور انقلاب از اتفاقات مختلف، ناگزیر بود، به همین دلیل امروز، تعریف انقلاب، شفاف‌تر و کاربردی‌تر از 37 سال پیش و 5٠ سال پیش است. شعر انقلاب، هم همینطور است.

وی توضیح داد: در این زمینه سه نگاه وجود دارد: اول دیدگاهی که مدعی است باید ابتدا مانیفست راهبردی شعر انقلاب، تهیه شود تا بعد از آن بگوییم کدام شعر، شعر انقلاب است و کدام شعر نیست؟ این‌ها معتقدند برای ارائه تعریف، خیلی دیر شده و ما باید مانیفست شعر انقلاب را تهیه کنیم.

بابایی درباره گروه دوم گفت: گروه دوم می گویند باید منتظر بشویم که شعر انقلاب، در تاریخ ادبیات رسوب بگذارد و سپس به تعیین شاخصه و مولفه بپردازیم. اینها معتقدند که هنوز برای تحلیل و تعریف شعر انقلاب خیلی زود است و باید بگذاریم زمان بیشتری بر آن بگذرد.

این شاعر مذهبی افزود: اما گروه سوم، قبیله‌ای است که در زمان هستند. یعنی هر روز به تناسب آن دوره، تعریف درستی ارائه می‌دهند و پویا هستند. اما موضوع این است که گروه سوم، بسیار نادرند و البته بسیار لازم.

بابایی درباره لزوم تعیین مولفه برای شعر انقلاب اظهار کرد: این موضوع برای شعر انقلاب به اندازه خود شعر انقلاب، حیاتی و لازم و موثر و مهم است. چاره‌ای نیست جز اینکه شاخص‌های برآمده از تعاریف هم ارائه شوند. دلیل این امر، اولا، واقعیت‌های میدانی و تجربه‌های عینی است. 

وی با بیان اینکه اگر تعریف درست و شاخص‌های درست در شعر انقلاب ارائه و پیگیری نشود، احتمال انحراف بسیار بالاست، افزود: اما بیشتر از احتمال انحراف، احتمال قائم به افراد بودن و شخصی‌شدن و سلیقه‌گرایی در شعر انقلاب است. باز بیش از این‌ها احتمال مافیایی‌شدن و اعمال منفعت‌گرایی‌ در شعر انقلاب قطعی است. اگر شاخصه‌ها و مولفه‌های شعر انقلاب تعیین نشود لابد و ناگزیر، شعر انقلاب، گردنه‌ای برای دنیاطلبی عده‌ای شهرت‌طلب خواهد شد که نمونه‌های آن را در سی و هفت سال پیش به وفور، مشاهده کرده‌ایم.

بابایی گفت: دلیل دوم لزوم تعریف و تعیین مولفه برای شعر انقلاب اسلامی هم این است که شعر انقلاب، فرزند انقلاب است. به واقع، تربیت کودک از به دنیا آمدنش مهم‌تر است. تربیت، هم بدون داشتن جهان‌بینی و برنامه‌ریزی، نشدنی است و از این رو باید به این تعریف و تحدید اقدام کرد.