تهران: قاب دوربین‌های جشنواره «عمار» و روایت متفاوت هنری از مسجدی‌ها

سرویس معرفی: جشنواره مردمی فیلم «عمار» بعد از گذشت چند دوره این روزها دیگر جای خود را در میان مخاطبان باز کرده است و در واقع جزو جشنواره های شناخته شده ای محسوب می شود که تلاش دارد وجهه های متعدد دینی جامعه را در قاب فیلم به نمایش بگذارد و شاید بتوانیم بگوییم تنها جشنواره فیلمی محسوب می شود که دغدغه و محور اصلی آن توجه به ویژگی های مختلف یک فیلم در کنار خصوصیات و محورهای دینی است.

امسال در ششمین دوره از جشنواره فیلم عمار و در بخش «فیلم ما» با عنوان «مسجد ما» مواجه شدیم. بخشی که قرار است در آن ویژگی های فراموش شده مسجد از سوی فیلم سازان به تصویر کشیده شود و در کنار مساله اقامه نماز جماعت، سایر کارکردهای مسجدی به مخاطب معرفی شود. به بیان دیگر فعالیت هایی که در مساجد وجود دارند اما کمتر پیش آمده است که یک فیلمساز به آنها توجه کند و این موضوع وجه تمایزی بود که در جشنواره عمار به نسبت سایر جشنواره ها مشاهده کردیم.

منفرد می گوید: در آستانه ششمین دوره جشنواره مردمی فیلم عمار قرار داریم و من در این دوره به عنوان دبیر جشنواره حضور و فعالیت دارم. البته از دوره اول تا سوم این جشنواره به عنوان اکران کننده دانشگاه شهید مدنی آذربایجان و بعدها نیز به عنوان اکران کننده شهرستان ماسال در استان گیلان بودم، اما از جشنواره چهارم وارد دبیرخانه شدم و اکنون در دوره ششم به عنوان دبیر اجرایی جشنواره فعالیت دارم.

یک، دو، سه ... شش! ششمین جشنواره مردمی فیلم عمار و رویکرد مسجدی

او در ادامه به مشخصه های اصلی جشنواره فیلم عمار اشاره می کند، جشنواره ای که از همان اولین دوره بر گزاری در پی آن بود که نگاهی متفاوت را ارایه کند و اتفاقا موفق هم شد. منفرد در مقام دبیر اجرایی این جشنواره با اشاره به اهداف و مشخصه های کلیدی این رویداد فرهنگی می گوید: رویکرد اصلی جشنواره این است که موضوعاتی که در واقعیت جامعه ما وجود دارند اما در آثار هنری سینمایی به آنها کم توجهی شده است به تصویر کشیده شوند یا برخی موضوعات که به خاطر وجود خطوط قرمز خودساخته ای، ساخت فیلم در مورد آنها کمی سخت و چالش برانگیز است. با همین رویکرد است که «مسجد» در جشنواره مردمی فیلم عمار جایگاهی ویژه یافت چراکه کمتر فیلمی را میبینیم که به شکل مستقیم یا جامع به مسجد توجه کرده باشد.

منفرد معتقد است: باید نسبت به مساله مسجد در سطح فیلم ها نگاهی دوباره داشت و ویژگی ها و کارکردهای مساجد را همانطور که هست در قاب فیلم برای مخاطب به نمایش گذاشت. یکی از رویکردهای ما در جشنواره عمار این است که «مسجد نمازخانه نیست. مسجد، مسجد است»! پس ما سعی کردیم که در آثار جشنواره، مسجد فقط به عنوان جایگاه اقامه نماز نمایش داده نشود بلکه نگاه جشنواره این است که اولا مسجد باید در قاب دوربین بیاید و در وهله دوم باید همه کارکردهای مسجد مثل ارتباط امام جماعت با مامومین حاضر در مسجد، حل مشکلات خانواده ها، صندوق های قرض الحسنه در مسجد و سایر فعالیت های مسجدی هم در فیلم دیده شود.

دبیر جشنواره مردمی فیلم عمار می گوید: امام جماعت پایه اصلی مسجد است نه فقط امام جماعت لحظه اذان، بلکه امام جماعت، امامِ کل روز، کل هفته است و در هر لحظه برای تعالی آن مسجد و محله ای که مسجد در آن قرار دارد تلاش می کند، ولی در خیلی از فیلم ها معمول است که امام جماعت و مسجد فقط برای نماز یا عبادت نشان داده شود، یعنی بخش هایی از مسجد و مسجدی ها برای مخاطب سانسور می شود.

این جشنواره واقعا مردمی است! مردم در مساجد فیلم های جشنواره را می بینند

دبیر اجرایی جشنواره مردمی فیلم عمار در بخش دیگری از صحبت های خود به نکته جالبی اشاره می کند؛ او می گوید: «مسجد» نه تنها یک سوژه و موضوع در حوزه تولید فیلم های جشنواره عمار است بلکه در اکران های مردمی جشنواره هم محوریت دارد. مثلاً وقتی فراخوان اکران و نمایش عمومی فیلم های جشنواره اعلام شد ، مساجد، بیشتر از سایر اماکن و مراکز دیگر اعلام آمادگی کردند که این فیلم ها را در مسجد نمایش دهند تا هم موضوعات دینی در قالب فیلم در مسجد ارایه شود و در عین حال کانال ارتباطی نوینی برای جذابیت مساجد شکل گیرد. بنابراین اکنون بیشتر از 40 درصد از اکران های مردمی جشنواره عمار در مساجد برگزار می شود.

اکران فیلم های جشنواره در مساجد، مانع قطع ارتباط جامعه هنری با جامعه حزب اللهی

منفرد ادامه می دهد: این اکران باعث تعامل میان جامعه هنری و جامعه متدین و حزب اللهی ما می شود، شاید بسیاری از حرفهایی را که نمی شود در سایر اماکن مطرح کرد بتوان در مسجد و در قالب یک فیلم برای اهل مسجد به تصویر کشید. حرف هایی از جنس دغدغه مردم مذهبی جامعه ومردمی که به مسجد رفت و آمد دارند.

دبیر اجرایی جشنواره مردمی فیلم عمار اما در ادامه به ارایه توضیحاتی در مورد بخش «مسجد ما» می پردازد و می گوید: بخشی از جشنواره عمار در کنار بخش حرفه ای جشنواره وجود دارد که «فیلم ما» عنوان دارد و بخش «مسجد ما» ذیل همین بخش تعریف شده است. از کارکردهای این بخش ثبت سوژه است. به هرحال جامعه ما جامعه ای مملو از قهرمانان و سوژه های دراماتیک است که قابلیت تبدیل شدن به آثار هنری و از جمله فیلم را دارند. به حدی فراوانی سوژه داریم که بدنه تولید حرفه ای حتی نمی رسد که این سوژه ها را شناسایی کند. بنابراین باید جایی داشته باشیم که بیاید و سوژه های دراماتیک مسجدی را ثبت کند و بعد، یک فیلم ساز حرفه ای بیاید و آن سوژه را موضوع فیلم خود قرار دهد.

منفرد با بیان اینکه فیلمسازان حرفه ای، کمتر از حد نیاز سراغ سوژه مسجد رفته اند، ادامه می دهد: ما در سطح کشور حدود 85 هزار مسجد داریم، کجا در مورد این مساجد فیلم های فاخر ساخته شده است؟ آن قدر که کافی شاپ ها در فیلم های ما جا دارند مساجد این چنین جایگاهی ندارند در حالی که کارکرد مساجد و نقش آفرینی مسجد همیشگی و برای همه است. به بیان دیگر برای مسجد علاوه بر بُعد عبادی، ابعاد متعدد دیگری نیز تعریف شده است. حال تصور کنید با وجود این ظرفیت ها و با وجود آن که فرهنگ جامعه در مسجد جریان دارد اما حق مسجد در سیر فیلم سازی ادا نشده است.

بنابراین ما احساس کردیم که به نیاز به یک حضور مردمی و روایت مردمی از مسجد داریم. این رویکرد سبب می شود افراد مستعد و حرفه ای در عرصه فیلم سازی به میدان بیایند و مسجد را موضوع فیلم خود قرار دهند، هم سوژه های مسجد ثبت شود هم روایتی واقعی از مسجد ارائه شود.

سید رسول منفرد، دبیر اجرایی جشنواره مردمی عمار در پایان در مورد آثار رسیده به دبیرخانه جشنواره می گوید: تا کنون در بخش داخلی 1350 اثر به دست ما رسیده است، همچنین در بخش بین الملل جشنواره نیز 1600 فیلم به دست ما رسیده است. اما نکته قابل توجه آن است که در بخش داخلی جشنواره 16 اثر با محوریت مسجد فقط در بخش «فیلم ما» ثبت شده و این به جز آثاری است که با موضوع مسجد دربخش اصلی و حرفه ای حضور دارند.