به گزارش حلقه وصل، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم عالی ترین نهاد حوزوی است که از سال 1340 با هدف مبارزه با طاغوت، به ثمر نشستن نهضت اسلامی و اجرای احکام دین، اصلاح و تقویت برنامه های حوزه های علمیه و حمایت از امام راحل کار خود را آغاز کرد.
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که بیش از نیم قرن سابقه فعالیت های حوزوی، سیاسی و مبارزاتی را در کارنامه خود دارد، در برهه های حساسی از تاریخ حوزه و انقلاب اسلامی نقش آفرینی کرده و بازوی قوی و تأثیرگذاری برای ولایت بوده است.
بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی همواره تأکید بسیاری بر نقش جامعه مدرسین در امور گوناگون داشته اند و حضرت امام(ره) همانطور که قبل از پیروزی انقلاب برای علما و روحانیون به ویژه مدرسین حوزه علمیه قم، جایگاهی مهم و خطیر با مسؤولیت هایی بزرگ قائل بودند پس از پیروزی انقلاب هم مکرر به مدرسین و طلاب سفارش کردند که خود بیدار باشند و مردم را نیز در راه و مسیر انقلاب اسلامی هدایت و همراهی کنند.
ایشان درباره جایگاه جامعه مدرسین فرمودند: دشمنان از دیر باز برای اختلاف افکنی میان روحانیون آماده شده اند، در بین جامعه مدرسین و طلاب انقلابی اختلافی نیست، جامعه مدرسین باید طلاب عزیز انقلابی و زحمت کشیده و کتک خورده و جبهه رفته را از خود بداند حتما با آنان جلسه بگذارند و ازطرح‌ها و نظریات آنان استقبال کند و طلاب انقلابی هم مدرسین عزیز طرفدار انقلاب را محترم بشمارند و با دیده احترام به آنان بنگرند و در مقابل طیف بی‌عرضه و فرصت طلب و نق زن ید واحده باشند و خود را برای ایثار و شهادت در راه هدایت مردم آماده تر کنند.
همچنین رهبر معظم انقلاب در موارد متعددی به جایگاه مهم جامعه مدرسین اشاره کردند و فرمودند: جامعه مدرسین را مغز متفکر و چشم بینا و وجدان سالم و حساسی برای دستگاه اداره کننده کشور میدانم.
ایشان همچنین نسبت به برخی تلاش ها برای تضعیف این نهاد عالی حوزوی هشدار می دهند و تأکید می کنند: مراقب باشید جامعه مدرسین تضعیف نشود. نهادهای عمقی و ریشه دار حوزه را تضعیف نکنید. جامعه مدرسین چیز مغتنمی است، از سال ها قبل تا امروز در عرصه‌های مختلف و در میدانهای مختلف حضور داشته آن را باید حفظ کرد.
رهبر انقلاب جامعه مدرسین را نهادی ریشه دار، امتحان داده در دوران نهضت اسلامی و بعد از پیروزی انقلاب، مستحکم در خط امام و انقلاب، و بی نظیر در حوزه خواندند و تأکید کردند: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم باید با حفظ همان هویت مستحکم خود، به عنوان یک خط شاخص برای حوزه و همچنین برای فضای عمومی کشور باقی بماند و مجاهدتها و روشنگریهای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در روند تاریخ و حرکت انقلاب اسلامی تأثیر مهمی داشته است.
همانگونه که از فرمایشات امام راحل و رهبر انقلاب بر می آید جامعه مدرسین وظیفه دیدبانی انقلاب و هدایت حوزه های علمیه را بر عهده دارد اما یکی از عرصه هایی که مردم و طلاب، جامعه مدرسین را به آن می شناسند بحث معرفی مراجع است که خود یکی از مهم ترین کارکردهای جامعه مدرسین به شمار می رود.
آیت الله محسن فقیهی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است که در سال ۱۳۳۱ در شهر مقدس قم دیده به جهان گشود و از سنین کودکی دروس حوزوی را آغاز کرد.
این استاد درس خارج حوزه علمیه قم مطول، حاشیه، معالم و لمعه را تکمیل کرد و رسائل را نزد حضرت آیه الله سبحانی ادامه داد، همچنین مکاسب را نیز از محضر حضرات آیات فاضل لنکرانی و نوری همدانی و کفایه را از محضر آیت الله سلطانی و آیت الله فاضل لنکرانی بهره برد.
سن هفده سالگی آغاز شرکت در دروس خارج فقه و اصول حضرات آیات اراکی، گلپایگانی، مرتضی حائری و وحید خراسانی بود و همچنین چند صباحی نیز درس خارج مرحوم میرزا هاشم آملی را درک کرد.
درس خارج اصول آیت الله فقیهی در سال ۱۳۶۸ و درس خارج فقه با کتاب ولایت فقیه سه سال بعد در سال ۱۳۷۱ آغاز و پس از بحث ولایت فقیه، مضاربه، قضا و مکاسب محرمه پیگیری شد و امروز یکی از شلوغ ترین کرسی های درس خارج در حوزه علمیه قم مربوط به دروس آیت الله فقیهی است.
آیت الله محسن فقیهی عضو 67 ساله جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است که در گفت وگوی تفصیلی به بیان نظرات خود درباره جایگاه جامعه مدرسین، علت تأکیدات امام و رهبری برای تقویت جایگاه این نهاد عالی حوزوی، چرایی هجمه ها و تخریب و تلاش عده ای برای تضعیف جامعه مدرسین، روند انتخاب مراجع در این نهاد حوزوی و تلاش برخی برای مطرح کردن خارج از قواعد در بحث مرجعیت پرداخته است.
آیت الله فقیهی جامعه مدرسین را بالاترین جایگاه حوزوی بعد از رهبر معظم انقلاب و مراجع تقلید می داند و می گوید جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در انجام وظایف خود فعال است هرچند که بسیاری از فعالیت های خود را برای رعایت مصالح رسانه ای نمی کند.
این عضو جامعه مدرسین درباره برخی هجمه و تخریب ها علیه این نهاد عالی حوزوی تصریح می کند که افراد خاصی که به دلایلی ضربه خوردند و نتوانستند در انقلاب آنگونه که دلخواهشان بوده به جایگاهی برسند، ممکن است مخالفت هایی داشته باشند که البته فضای حوزه آزاد است و افراد می توانند نقد سازنده داشته باشند.
آیت الله فقیهی نکات جالبی را درباره روند انتخاب مراجع در جامعه مدرسین، ضوابط قانونی و سیره سلف درباره مرجعیت و سعی برخی افراد برای مطرح کردن مرجعیت خود بیان می کند.
با توجه به تأکیدات امام راحل و رهبر معظم انقلاب مختصری درباره جایگاه و کارکردهای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بفرمایید.
بسم الله الرحمن الرحیم، ابتدا عرض کنم مطالبی که در این گفت وگو بیان می شود نظرات شخصی بنده است، جامعه مدرسین طبق اساسنامه ای که دارد در زمینه های حوزوی، سیاسی و اجتماعی فعالیت می کند، امام راحل و رهبر معظم انقلاب برای جامعه مدرسین تعیین کردند که بر کارهای کشور و دولت و همچنین مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نظارت داشته باشند یعنی نسبت به تمام وزرا و جاهای مختلفی که مربوط به نظام می شود دیدبانی داشته باشد تا اگر کاری خلاف اسلام صورت می گیرد جامعه مدرسین تذکر دهد.
جامعه مدرسین در انجام وظایف خود فعال است اما مصالح و مفاسد را هم محاسبه می کند، مثلا بحث می شود که در فلان وزارتخانه فلان کار انجام می شود که مطابق اسلام نیست و به صورت مخفیانه تذکر داده می شود، گاهی وزیر را به جلسه جامعه مدرسین دعوت کرده و با او صحبت می کنند، جامعه مدرسین نمی خواهد کسی را تخریب کند بلکه درصدد اصلاح امور است.
بر همین اساس نامه هایی که برای وزرا، ریاست جمهوری و جاهای مختلف نوشته می شود مخفیانه است و رسانه ای نمی شود، این روند برای آن است که نظام اسلامی تقویت شود، رهبر معظم انقلاب راضی نیستند که تضعیف نظام صورت گیرد از همین رو نصیحت ها دوستانه و به صورت مخفیانه انجام می شود.
جامعه مدرسین هدایت کننده حوزه و دیدبان انقلاب اسلامی استعلنی نکردن این تذکرات برای رعایت مصالح کشور است و الا جامعه مدرسین به صورت هفتگی مسائلی که در کشور بحث می شود را در زمینه های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی مورد برسی قرار می دهد و تذکرات لازم داده می شود، وزرا و حتی گاهی رییس جمهور در جلسات جامعه مدرسین حضور پیدا کرده و با اعضای جامعه مدرسین گفت وگو می کنند.
فعالیت های جامعه مدرسین در راستای مصالح نظام اسلامی است، مصلحت اعلا این است که نظام اسلامی را حفظ و آنچه که مورد نظر رهبر معظم انقلاب است را اجرایی کنیم، جامعه مدرسین دقیقا سعی دارد در خط رهبری حرکت کند و مواردی که مورد رضایت رهبر انقلاب نیست انجام نشود.
اگر اعضای جامعه مدرسین تذکرات و نصایحی دارند به صورت مخفیانه مطرح می کنند، این روند بدان معنا نیست که اعضای جامعه مدرسین کار نمی کنند و مشغول فعالیت نیستند بلکه فعال هستند، در واقع بسیاری از فعالیت های جامعه مدرسین اظهار نمی شود چون گاهی مصلحت نمی دانند.
مصلحت اسلام و مسلمین و پیروی از رهبر معظم انقلاب خط قرمز جامعه مدرسین است که از سوی این نهاد عالی حوزوی دنبال می شود، جامعه مدرسین خیلی به دنبال اظهار مسائل نیست چرا که در جاهایی مصلحت نظام اقتضا نمی کند اما برخی مواردی که اقدام می شود از سوی پایگاه اطلاع رسانی جامعه مدرسین به اطلاع عموم مردم می رسد.
مصلحت اسلام و انقلاب و پیروی از رهبر معظم انقلاب خط قرمز جامعه مدرسین استهیأت رییسه و رییس جامعه مدرسین حضرت آیت الله یزدی و اعضای جامعه فعال هستند و دغدغه دارند و کار می کنند اما کاری انجام نمی دهند که بر خلاف مصلحت جامعه باشد، رهبر معظم انقلاب هم نسبت به بسیاری از مسائل با دید مثبت نگاه می کنند و ایشان با وجود این که نقاط ضعفی در مسؤولان وجود دارد، بیشتر نقاط قوت را بیان می فرمایند تا نظام حفظ و تقویت شود، جامعه مدرسین هم همان حرکت رهبر معظم انقلاب را الگوی کار خود قرار داده و فعالیت های خود را پیگیری می کند.
جامعه مدرسین به عنوان یک نهادعالی حوزوی چه کارکردها و فعالیت هایی درحوزه دارد؟
شورای عالی حوزه های علمیه از اعضای جامعه مدرسین انتخاب می شوند و به تأیید رهبر معظم انقلاب و مراجع تقلید می رسند، جامعه مدرسین و مراجع اعضای شورای عالی حوزه را انتخاب و تأیید می کنند که از اعضای جامعه مدرسین هستند، همچنین مدیر حوزه نیز از اعضای جامعه مدرسین و شورای عالی حوزه است.
مسائل حوزه ارتباط تنگاتنگی با جامعه مدرسین دارد و مشکلات حوزه در جامعه مدرسین بحث می شود، آیت الله اعرافی و اعضای شورای عالی حوزه در جلسات جامعه مدرسین شرکت می کنند و درباره مسائل حوزه توضیحات می دهند.
خوشبختانه اقدامات و برنامه های خوبی در حال انجام است، در مسائل مربوط به حوزه به ویژه دروس خارج و سطح تکامل های خوبی صورت گرفته و مسائل مستحدثه، فقه معاصر و فقه نظام در حوزه مورد توجه بیشتر قرار گرفته است، معمولا امروز اساتید مباحثی مانند فقه خانواده، فقه اقتصاد، فقه هنر و مباحث جدید را بحث می کنند که سال های گذشته بحث نمی کردند.
الحمدلله حوزه در حال تکامل و ترقی است، برخی می گویند حوزه افت کرده است که ما قبول نداریم، بنده معتقدم حوزه در تکامل و رشد است و طلاب و اساتید فاضلی داریم که به خوبی فعال هستند، روز به روز قوانینی که مدیریت حوزه اعمال می کند قوانین مثبت و خوبی محسوب می شود و باید موفقیت همراه است، امروز تعداد طلاب قریب الاجتهاد زیاد هستند که دوره های خوبی را گذرانده اند که گاهی برای کمک و تقویت نظام جذب قضات و کارهای دیگر در نظام می شوند.
علت تأکیدات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب برای تقویت جایگاه جامعه مدرسین چیست و تضعیف این نهاد عالی حوزوی چه تبعاتی را برای حوزه در پی خواهد داشت؟
بعد از رهبر معظم انقلاب و مراجع معظم تقلید، جایگاه جامعه مدرسین در بالاترین نقطه قرار داردبعد از رهبر معظم انقلاب و مراجع معظم تقلید، جایگاه جامعه مدرسین در بالاترین نقطه قرار دارد، جامعه مدرسین بیش از 50 سال سابقه فعالیت دارد و قدم های مؤثر و مثبتی درباره انقلاب و حوزه های علمیه برداشته است، جامعه مدرسین از 50 سال پیش تا کنون همراه و همگام انقلاب بوده است و چنین نهاد مهمی باید محفوظ بماند و تضعیف نشود.
در فرمایشات امام راحل و رهبر معظم انقلاب تأکیدات ویژه ای بر جایگاه رفیع جامعه مدرسین و لزوم تقویت آن داشته ایم، از این رو حوزه و حوزویان باید سعی کنند که در مواجهه با جامعه مدرسین برخورد مثبتی داشته باشند و به جامعه مدرسین کمک کنند تا اهداف اسلام و انقلاب به پیش برود.
جامعه مدرسین هدفی جز اجرای اسلام انقلابی ندارد، انقلاب و اسلام باید در کنار هم باشند نه این که از یکدیگر جدا شوند، دلیل این که ائمه طاهرین(ع) شهید شدند این است که عمل آن ها انقلابی بوده است، اگر مخالف با نظام ظلم و جور نبودند که شهید نمی شدند، عالم و مجتهد باید پیرو اهل بیت(ع) باشد و پیروی بدان معنا است که اسلام انقلابی را پیاده کند، اسلام و انقلاب باید همراه هم باشند تا مردم حاضر به جانفشانی باشند و در راه خدا جهاد کنند، سوره برائت حکم سیاسی اسلام است که از مشرکین باید برائت داشته باشیم و مصداق امروز آن استکبار و آمریکا است.
اسلام سیاسی و انقلابی اسلامی است که می تواند حافظ نظام اسلامی و اسلام ناب باشد، ما معتقدیم همه باید نقش آفرین باشند یعنی جامعه مدرسین باید رهبری و مراجع را حمایت کند و طلاب، اساتید و فضلا هم باید جامعه مدرسین را حمایت کنند تا به اهداف اسلامی و انقلابی برسیم.
جو جامعه تقریبا همینگونه است، البته ممکن است کسانی هم با این نظر موافق نباشند اما اکثریت جامعه و حوزه این موضوع را تأیید می کنند.
به نظر شما چرا عده ای سعی دارند جایگاه جامعه مدرسین را تضعیف و تخریب کنند؟ علت هجمه های برخی افراد و گروه ها به جامعه مدرسین را چه می دانید؟
ارزش حوزه به این است که در آن آزادی وجود دارد و شاهد اختناق نیستیم، هرکس می تواند نظرات خود را بیان کند و این موضوع سبب تکامل می شود، یعنی جلوی کسی گرفته نمی شود و هرکس می تواند نظر خود را اعلام کند و ممکن است برخی صحبت ها صحیح باشد و انتقاد درستی صورت گیرد.
اشکالی ندارد که افراد نظرات خود را بیان کنند اما مردم، حوزه و طلاب تشخیص می دهند چه انتقاداتی سازنده و برای تکامل حوزه است و چه انتقاداتی جنبه تخریبی دارد، مردم و طلاب می دانند که چه کسانی وقتی انتقاد می کنند در پی تخریب هستند نه این که به دنبال اصلاح امور باشند.
برخی از کسانی که به دلخواهشان نرسیدند جامعه مدرسین را تخریب می کنندافراد خاصی که به دلایلی ضربه خوردند و نتوانستند در انقلاب آنگونه که دلخواهشان بوده به جایگاهی برسند، ممکن است مخالفت هایی داشته باشند، البته هرکس آزاد است نظر خود را بگوید و از نکات و انتقادات مثبت استفاده می کنیم، هرکسی که انتقاد سازنده ای داشته باشد استفاده می کنیم چرا که جامعه مدرسین برخورد حذفی ندارد.
جامعه مدرسین با همه به خوبی برخورد می کند و اظهار محبت دارد، اعضای جامعه مدرسین به دنبال اصلاح و تقویت حوزه های علمیه هستند چرا که تقویت حوزه تقویت نظام بوده و تقویت نظام و رهبری سبب می شود که اسلام تقویت شود.
یکی از عرصه هایی که مردم و طلاب جامعه مدرسین را به آن می شناسند، معرفی مراجع تقلید است و مراجع فعلی هم توسط این نهاد عالی حوزوی معرفی شده است، روند انتخاب مراجع در جامعه مدرسین چیست؟
در جامعه مدرسین کمیسیونی هست و کسی که صلاحیت مرجعیت دارد در آن کمیسیون مطرح و درباره آن بحث و گفت وگو می شود، این کمیسیون نظر می دهد که آیا فلان شخص صلاحیت برای مرجعیت دارد یا خیر.
البته می دانید که مرجعیت غیر از اجتهاد است، یعنی شرایط اجتهاد یک چیز است و شرایط مرجعیت کمی متفاوت است و شرایط بیشتری دارد، مرجعیت امر مهمی است که در امور مسلمانان و شیعیان دخالت می کند از این رو جامعه مدرسین به دقت این موضوع را بررسی می کند.
بر اساس قانون وزارت ارشاد موظف است که اگر کسی قصد چاپ رساله خود را دارد ابتدا باید آن را به جامعه مدرسین ارائه دهد تا بعد از اجازه جامعه مدرسین چاپ شود، این کمیسیون در جامعه مدرسین فعال است و اگر کسی رساله و کتاب های خود را به جامعه مدرسین عرضه کند و شرایط لازم مرجعیت و اجتهاد را دارا باشد، بعد از تأیید جامعه مدرسین می تواند رساله را چاپ کند و مشکلی ندارد.
روند انتخاب و معرفی مراجع تقلید در جامعه مدرسیناما اگر جامعه مدرسین تشخیص دهد که فردی صلاحیت ندارد به صورت مخفیانه به افراد اعلام می کند که ما صلاح نمی دانیم رساله شما چاپ شود و به ارشاد برای چاپ اجازه نمی دهند.
اخیرا گاهی برخی به صورت غیر رسمی این کار را انجام می دهند و در فضای مجازی رساله خود را پخش می کند، این موضوع شاید به ارشاد هم مربوط نباشد چون اجازه چاپ رساله را نداده اما افرادی آن را در فضای مجازی پخش کرده اند.
جامعه مدرسین در این رابطه فعال است و هدف این نهاد عالی حوزوی حفظ جایگاه رفیع، هیمنه و شخصیت مرجعیت است چرا که مرجعیت مقام بسیار مهم و والایی است که باید شئون آن را حفظ کرد.
وقتی به مرحوم شیخ انصاری پیشنهاد مرجعیت می شود، می فرماید سعید العلما در مازندران از من اعلم است و از او تقلید کنید و مردم را به سعیدالعلما ارجاع می دهد، وقتی مردم به سعیدالعلما مراجعه می کنند ایشان می گوید که شیخ انصاری اعلم است، زمانی که با یکدیگر مباحثه می کردیم من از او اعلم بودم اما چون به مازندران آمده ام و از حوزه دور شده ام، الان شیخ انصاری از من اعلم است.
بزرگان ما همواره از قبول مسؤولیت خطیر مرجعیت برحذر بودند، همه معتقد به علم و تقوای مرحوم آیت الله العظمی اراکی معتقد بودند اما ایشان تا اواخر عمر خود رساله ندادند و از رساله دادن و مرجعیت فرار می کردند.
مرحوم امام حاضر نمی شد که رساله خود را چاپ کند، بسیاری از مراجع رساله های خود را چاپ کرده بودند اما حضرت امام حاضر نبودند رساله چاپ کنند، رهبر معظم انقلاب نیز حاضر نبودند که رهبری را قبول کنند اما این مسؤولیت سنگین را به ایشان تحمیل کردند، در همان مجلس خبرگان چقدر اصرار کردند که ایشان باید رهبر شوند و این مسأله را با رأی بالا تصویب کردند اما ایشان زیر بار نمی رفت و با سختی مسؤولیت رهبری انقلاب را پذیرفتند.
این روحیه باید در انسان وجود داشته باشد چرا که علما و بزرگان ما اینچنین بودند، در زمان علمای گذشته و حتی مراجع فعلی هم شاهد این روحیه بودیم، آیت الله العظمی وحید خراسانی هم این گونه بودند، مکرر به ایشان گفته شد که رساله بدهند چرا که ایشان استاد درجه یک حوزه هستند اما ایشان رساله ندادند، آیت الله العظمی وحید خیلی دیر رساله دادند و بعد از فوت آیت الله العظمی گلپایگانی و آیت الله العظمی اراکی به ایشان خیلی اصرار شد اما ایشان تا مدت های طولانی قبول نمی کرد.
آیت الله العظمی سبحانی هم اینگونه بودند، بنده خدمت ایشان رفتم و گفتم که کتاب ها و آثار شما را بررسی کردیم و شما اگر از دیگران اضافه نداشته باشید کم هم ندارید و ازنظر علمیت در مقام بالایی قرار دارید اما چرا رساله نمی دهید؟
سلف صالح همواره از مسؤولیت سنگین مرجعیت گریزان بودندایشان فرمود بنده مشغول نوشتن، مطالعه و کارهای علمی هستم و تمایلی برای مرجعیت ندارم، علما ما از قبول مقام مرجعیت گریزان بودند مگر این که در جایی وظیفه اقتضا می کرد قبول می کردند که خیلی کم اتفاق می افتاد.
در زمان آیت الله العظمی بروجردی شاهد بودیم که مرحوم آقا سید ابوالحسن اصفهانی احتیاطات خود را به ایشان ارجاع می داد و اعلام می کرد که بعد از من آیت الله العظمی بروجردی است، با وجود این که علمای دیگری بودند، اما آیت الله العظمی بروجردی درگیر مرجعیت و القاب نبودند بلکه رساله مرحوم آقا سید ابوالحسن را دست می گرفتند و برای مردم مسأله می گفت.
هرچه به آیت الله العظمی بروجردی گفته می شد که شأن شما بالاتر از این حرف ها است و شما همسان آقا سید ابوالحسین اصفهانی هستید، ایشان نمی پذیرفت و می فرمود فعلا علم اسلام دست آقا سید ابوالحسن است و من هم رساله ایشان را دست می گیرم و مسأله می گویم.
این روش سلف صالح ما بوده و ما باید این روش را تقویت کنیم و ادامه بدهیم، جامعه مدرسین در این راه قدم بر می دارد و هدفش این است که این راه ادامه داشته باشد، باید بیشتر حالت تقوا را تقویت کنیم، با وجود رهبر معظم انقلاب و مراجع معظم تقلید کسی نباید احساس وظیفه کند که رساله بدهد و اگر رساله چاپ نکند اسلام زمین می ماند چرا که این کار با روش سلف صالح ما خیلی تطبیق نمی کند و جامعه مدرسین بر این مسأله اصرار دارد.
با توجه به ضوابط قانونی و سیره ای که از علمای سلف فرمودید، چرا عده ای سعی می کنند خارج از قواعد و سیره بزرگان خود را مطرح کنند و این روند چه آسیب هایی را می تواند داشته باشد؟
به صورت طبیعی وقتی کسی خارج از ضوابط تعیین شده قانونی یا قواعد مورد انتظار مردم مانند پیروی از سیره سلف صالح، اقدام کند باید منتظر عواقب آن باشد و ممکن است برخوردهایی صورت گیرد.
ممکن است کسی بگوید نظری دارد اما نباید از ضوابط قانونی و سیره بزرگان خارج شود چرا که اقدام خارج از قواعد کار درستی نیست، حوزه آزادی هایی هم دارد و نمی شود آزادی ها را منتفی دانست اما اگر کسی کاری را انجام می دهد باید منطبق بر ضوابط و قواعد باشد، البته آزادی های موجود در حوزه باید در چارچوب ضوابط باشد نه آزادی مطلق.
در پایان اگر نکته یا توصیه ای دارید بفرمایید.
رهبر معظم انقلاب در رأس امور هستند و ما فرمایشات ایشان را باید تعبدا قبول داشته باشیم، فرمایشی که رهبری می فرمایند نیاز نداریم که دلایل آن را بدانیم، ممکن است که رهبر انقلاب دارای اطلاعاتی باشند که ما آن اطلاعات را نداشته باشیم، لذا اعتقاد ما این است که فرمایشات رهبر معظم انقلاب را باید تعبدا بپذیریم.
وظیفه شرعی ما این است که مطیع ولایت و رهبر معظم انقلاب و همچنین مراجع باشیم، باید احترام جامعه مدرسین را در جامعه حفظ کنیم و مراقب باشیم این نهاد عالی حوزوی تضعیف نشود چرا که تضعیف جامعه مدرسین تضعیف حوزه و روحانیت است؛ حوزه هم مادر نظام است و باید به نظام کمک کند و ان شاءالله که با اتفاق و اتحاد همه فضلا، علما و شخصیت های حوزوی اسلام، انقلاب و نظام اسلامی تقویت شود و شاهد پیشرفت های روز افزون انقلاب و اسلام باشیم.