تهران: کودک رزمنده‌ای که نگاه دوربین را تحمل می‌کند

به گزارش حلقه وصل، جنگ 8 ساله ایران و عراق با تجاوز نیروهای عراقی به ایران و تصرف بخش هایی از خاک میهن مان آغاز شد. از همان نخستین روزهای آغاز جنگ نیروهای مردمی به دفاع از خاک میهن مقابل نیرهای بعثی پرداختند. حضور نیروهای مردمی با خلوص نیت، ایمان و فداکاری در قالب نیروی بسیج حماسه‌های فراوانی آفرید تا به دفاع از میهن جنبه مقدس ببخشد و سال‌های دفاع را به 8 سال دفاع مقدس تبدیل کند.

در بحبوحه سال‌های دفاع، عکس و فیلم برای ثبت حماسه‌ها و پیروزی‌های رزمندگان اسلام بیشتر جنبه خبری داشت. به طوری که بسیاری از این تصاویر و فیلم‌ها به صحنه‌های جنگیدن و حضور نیرو‌ها در خط مقدم جبهه، فارغ از هر دغدغه‌ای جز پیروزی رزمنده‌های اسلام می‌پرداخت. اما با طولانی شدن جنگ بسیاری از عکاسان فرصت حضور در جبهه و ثبت رشادت‌های رزمندگان را یافتند. در این بین هر عکاسی با زاویه نگاه خود لحظات جنگ را ثبت می‌کرد.

یک زاویه نگاه مشترک می‌توان بین بسیاری از عکاسان دفاع مقدس یافت و آن پرتره‌های که از رزمندگان در حین عملیات و یا در حال اعزام به منطقه عملیاتی است.

در نمایشگاه «یادیاران» که در بسیاری از فرهنگسراهای مناطق 22 گانه شهر تهران به نمایش درآمده است، این ویژگی مشترک دیده می‌شود. گویی که تمام این عکس‌ها فقط توسط یک نفر ثبت شده است. اما بر خلاف این ویژگی مشترک تنوع عکاسان این پرتره‌ها خیره کننده است. گر چه باید این نوع عکس‌ها را «پرتره‌های لحظه‌ای» نامید و حتی در این نوع نگاه مشترک از عکاسان که در نقاط مختلف و در عملیات‌های متفاوت و در سالهای گوناگون به ثبت رسیده‌اند هنوز تفاوت‌هایی دیده می‌شود.

چندین عکس در این مجموعه ویژگی‌های خاصی دارند که تا حدودی آن‌ها را از سایر عکس‌ها متفاوت می‌کند. عکس‌هایی از سعید صادقی که در یکی از آن‌ها رزمنده‌ای در حال بالا آمدن از ارتفاعات است. رزمنده با نگاهی به دور از لنز دوربین غرق در تفکرات خود با پوششی متفاوت، دستاری که با چفیه دور سر خود پیچیده است با گام‌هایی کوتاه از آخرین سراشیبی‌ها بالا می‌آید. او با گام‌های کوتاه خود از درگاه لنز عکاس عبور می‌کند تا در عکس صادقی جاودانه شود.

در عکس دیگری از این عکاس چندین نوجوان که در کنار یکدیگر و در یک راستا نشسته‌اند. با چرخاندن نگاه خود به سمت عقب، گویی که با صدایی از پشت سر به سوی دیگر می‌نگرند و در آن لحظه که هرکس در پی صاحب صداست عکاس شا‌تر خود را می‌فشارد. کادر عمودی عکس و و حرکت قطری که با نحوه نشستن رزمندگان به وجود آمده است. نگاه بیننده را از پایین به سمت بالا می‌برد و در وسط کادر پیرمردی با پوشش متفاوت و صورتی که کاملا به سمت عکاس چرخیده است و نگاه جستجوگری که همچنان به پشت سر می‌چرخد، حرکت چشم بیننده را در راستای عمودی متوقف می‌کند. چشم اندکی بر روی این چهره پیرمرد شیرین توقف می‌کند و باز به حرکت خود ادامه می‌دهد تا به نگاه پرسش‌گر نوجوان در راس بالایی عکس برسد.

علی فریدونی نیز عکسی متفاوت در این مجموعه دارد که بیشترین وجه آن به نوع نگاه رزمنده‌ای داخل کادر اختصاص دارد. در یک عکس دسته جمعی رزمندگان نوجوان وخندان روبه لنز دوربین ایستاده‌اند و در وسط این جمع پیرمردی رزمنده با نگاهی جدی و عاری از لبخند قرار دارد. دو نوجوان خندان پیرمرد را محصور کرده‌اند گویی که فرزندان و پدری هستند که در کنار هم می‌جنگند و در گوشه و کنار و پشت سر آن‌ها رزمنده‌ها سرک کشان به دوربین لبخند می‌زنند.

از دیگر عکسهای این مجموعه می‌توان به عکسی از محمدحسین حیدری اشاره کرد. پسربچه‌ای که با ادوات جنگی که هر کدامشان بر تن او زار می‌زند با چهره‌ای شیرین و مصمم به نقطه‌ای خارج از قاب می‌نگرد. گویی که او نگاه دوربین را تحمل می‌کند تا با تمام شدن کار عکاس باز به آن هیبت کودکی خویش بازگردد. اورکتی بر تن دارد که فانوسقه‌هایی، بر روی آن بسته است که بخاطر گشادی‌اش مچاله شده است. کلاه خودش نیز با چپاندن کلاهی پشمی بر سر گذاشته است تا پایین نیاید و چشمانش را نپوشاند. کودکی او وقتی نمایان‌تر می‌شود که سربندهای بسته به پیشانی و کلاه خود او را می‌نگریم. سربند یاحسین شهید بر کلاه خود و سربند عاشقان کربلا بر پیشانی‌اش.

عکس دیگری که ترکیبی از جوانان و پیران را کنار یکدیگر قرار می‌دهد. تصویری است که «حمیدرضانجف‌زاده» ثبت کرده است. پیرمردی رو به دوربین که درون خندقی قرار گرفته است و با نگاهی خیره به عکاس تفنگش را در دست می‌فشارد. پشت سر او دو جوان قرار دارند که اولی نمایان است و دومی بخاطر عمق میدان وضوحی که اندک در نظر گرفته شده، ناواضح است. در واقع عکاس در این عکس با استفاده از عمق میدان کم سبب برجسته شدن پیرمرد رزمنده شده است و او را از محیط پیرامون جدا کرده است.

آنچه در این مجموعه عکس بیش از همه توجه را جلب می‌کند، نگاه رزمنده هاست. قهرمانی که صلابت، رافت، ایمان، صداقت و رشادت آن‌ها در این عکس‌ها نمایان است.

نمایشگاه «یاد یاران» با به نمایش گذاشتن مجموعه‌ای از عکس‌های دوران دفاع مقدس در فرهنگسرای آفتاب برگزار شد. این نمایشگاه شامل عکس‌هایی از سعیدصادقی، علی فریدونی، بهرام محمدی‌فر، محمدرضا شرف‌الدین، سیدمسعودشجایی طباطبایی، محمدحسین حیدری و... می‌شد.