به گزارش حلقه وصل، مهم‌ترین نتیجه تجربه دفاع در برابر تجاوز عراق، شکل‌گیری شالوده تفکر سیاسی، نظامی و امنیتی در ساختار سیاسی و جامعه ایران است. چنان که هم اکنون بخشی از مجادلات گفتمانی یا کنش ـ واکنش‌های سیاسی، اجتماعی و امنیتی و چشم‌انداز آینده در آیینه تجربیات گذشته با نظر به نتایج جنگ با عراق صورت‌بندی می‌شود.
در مطالبی از فرماندهان سپاه پاسداران، ارتش جمهوری اسلامی و برخی مقامات اجرایی هشت سال دفاع مقدس به بیان درس‌ها و دستاوردهای جنگ ایران و عراق پرداخته شده است که این موارد در کتاب «نقبی بر درس‌ها و دستاوردهای جنگ» به کوشش گروه مطالعات و جغرافیای نظامی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس منتشر شده است.
سران سیاسی کشور می‌گفتند: ما باید صلح کنیم؛ ارتش می‌گفت: می‌جنگیم
علی شمخانی که در هشت سال دفاع مقدس سمت جانشینی فرمانده سپاه را بر عهده داشت، با اشاره به روزهای ابتدایی جنگ و شرایط آن روزها بیان می‌دارد: ۲۵ سال ما در سپاه بودیم. اصولاً سپاه با رقیبی زنده (ارتش) وارد جنگ شود، در حالی که رأس (بنی‌صدر) مخالف بود، کار بسیار سختی بود. این یک تجربه از روزهای آغازین جنگ است که چگونه می‌توان یک راه درست را بر راه‌های غلط ترجیح داد و آن را وارد مدار تصمیم‌گیری کشور کرد؟ سران سیاسی کشور می‌گفتند: ما باید صلح کنیم. می‌گفتند: ما باید صلح کنیم، ما بهتر می‌جنگیم! چه کسی می‌گفت: ما بهتر می‌جنگیم؟ شهید چمران می‌گفت. ارتش می‌گفت. حال اینکه ما چه کاری باید انجام دهیم که بتوانیم بگوییم نه ما این پیروزی را تضمین می‌کنیم. هم به دلیل اهداف سیاسی و هم به دلیل وجود رقابت و حسد، مقبول شدنش کار بسیار سختی است. اینکه مرتب می‌گویید جنگ ادامه انقلاب است، درست هم است، جنگ ادامه انقلاب بود. دستاورد مدیریت جنگ، دستاورد بزرگی است که بریدگی در آن نیست.
باوری که رزمندگان از امام گرفتند
او گریزی دیگر به آن ایام می‌زند و ادامه می‌دهد: خاطرم هست در کربلای ۴ یا قبل از آن، برداشتم این بود که من تکلیفی دارم و باید آن را انجام دهم. من یک جوان ۲۱ ساله بودم. دنبال فرماندهی نبودم. آقا محسن به شخص دیگری پیشنهاد فرماندهی را داده بود. برای من مهم نبود، مهم تکلیف من بود. این روحیه اصلاً مختص من نبود. خیلی‌ها مأیوس بودند. اما چون امام گفته بود ما تا آخر ایستاده‌ایم، همه معتقد بودیم پیروز می‌شویم. این در حالی بود که دشمن در خاک ما بود... ما هیچ بازندگی برای خود قائل نبودیم. ما این باور را از امام گرفتیم.
روایتی از حال و روزهای ابتدایی سپاه
شمخانی با اشاره به تأسیس سپاه در اوایل انقلاب ابراز می‌دارد: سپاه ابتدا در جنگ نبود، اما مثل یک بوکسور که درگیر تجزیه‌طلبی است، وضعیت را قدری ارتقا داد. در جنگ کردستان این سطح ارتقا پیدا کرد و در مقابله با دخالت‌های امنیتی صدام و حزب بعث، پیچیده‌تر شد. در جنگ مرزی با عراق نیز رشد یافت و در شبیخون‌ها به قابلیت تبدیل شد. به شهید رجایی که نگران پیش‌روی دشمن بود، می‌گفتم ما جلوی صدام را با این شبیخون‌ها می‌گیریم.
هیچ وقت نگران تجزیه‌طلبی از سوی عرب‌های ایران نبودم
او با تأکید بر اینکه در هشت سال دفاع مقدس از ناحیه عرب‌های خوزستان نگرانی بابت تجزیه‌طلبی‌آن‌ها نداشته است، می‌گوید: هیچ وقت نگران نبودم. چون نیروهای من عرب بودند. من خودم عرب بودم. عرب‌ها را هم به کار گرفتم. عرب‌ها مقابل عرب‌ها ایستادند؛ یعنی عرب‌های انقلابی ما مقابل عرب‌های مزدور ایستادند و عرب‌های انقلابی هنوز هم جمعیتشان زیاد است. البته اگر بخواهیم با شرایط فعلی مقایسه کنیم. الان نگرانم. چون در آن زمان سپاه محور به کارگیری عرب‌ها بود. اما امروز در سپاه خوزستان یک عرب پیدا نمی‌کنید که فرمانده سپاه باشد. یک عرب پیدا نمی‌کنید فرمانده سپاه اهواز باشد، چرا؟ چون عرب‌ها را منقطع کردند.(بیش‌تر فرماندهان عرب هشت سال دفاع مقدس به شهادت رسیدند)
اولین کسی هستم که گفتم قطعنامه ۵۹۸ را باید بپذیریم
جانشین فرمانده سپاه در هشت سال دفاع مقدس درباره آن روزهای آتش و خون اظهار می‌دارد: من هیچ وقت نگران تجزیه‌طلبی در خوزستان نشدم. من این حرف را در سمیناری که در تهران برگزار شد، گفتم. گفتم وضع من این گونه است، من مسؤول مقابله با صدام نیستم. این به من ربطی ندارد، کشور باید بیاید در مقابل جنگ بایستد، نه فقط سپاه، اما تا آخر جنگ هم نتوانستیم این را حل کنیم... اختلاف بین تفکرات در کشور از همانجا شکل گرفت.در این فضاها جریانی رشد کرد و به جریان امروز تبدیل شد که بسیاری از پیروزی‌ها به اسم آن ثبت می‌شود، ولی در حوزه‌های دیگر مثل مقابله با تجاوز، یک تکه هم مسؤول اداره مردم بود. این‌ها هرگز همدیگر را رد نکردند. اولویت دومی که مسؤول اداره مردم بود، شد مسائل سیاسی و اولویت اولی هنوز مسائل انقلابی است... بعضی اختلاف‌ها نفسانی است و بعضی تزریقی؛ یعنی از بیرون به ما تزریق شد. ترکیب این ۲ باعث تضعیف ما می‌شود. همچنین باعث می‌شود ما نتوانیم قوای خود را به سرعت جمع کنیم. به همین دلیل است که می‌گویم من اولین کسی هستم که گفتم قطعنامه ۵۹۸ را باید بپذیریم.
حاشیه‌های جلسه معارفه شمخانی به عنوان فرمانده نیروی دریایی
او از چهار مفهوم دشمن، مخالف، رقیب و خودی در عرصه کارزار سخن به میان می‌آورد و با بیان اینکه هرگز در رشد سپاه شک نداشته است، درباره حاشیه جلسه معارفه فرماندهی نیروی دریایی‌اش می‌افزاید: من در پذیرش مسوولیت به خاطر آن روحیه و تجربه‌ای که از جنگ داشتم، یک لحظه به خودم تردید راه ندادم. بالای تریبون رفتم و گفتم: بسم الله الرحمن الرحیم. من از دریا فقط شنا کردن را بلدم. اما بدانید آنچنان بر شما فرماندهی خواهم راند که نه گذشتگان راندند و نه آیندگان... والسلام علیکم و رحمت الله و برکاته.... ما آدم‌های انقلابی هستیم، ولی فهمیده هستیم. این را با تجربه مدنی پیدا کردم. وقتی به نیروی دریایی رفتم، خیلی وضعیت بدی داشتند، ولی من آدم‌های خبره آن‌ها را شناسایی کردم و بالا آوردم.
شمخانی با اشاره به دستاوردهای هشت سال دفاع مقدس اظهار می‌دارد: همه این‌ها تجربه زمان جنگ است. این روحیات به زمان جنگ تعلق دارد. همین پایه‌گذاری‌هایی که کردم. ما بنیانگذار مقاومت هستیم. بنیانگذار نیروی دریایی، بنیانگذار حضور در فضا، بنیانگذار توان موشکی در برد، دقت، قدرت تخریب و رانش یعنی در روان‌سازی موشک جامد و مایع و همین‌طور بنیانگذار هسته‌ای کشور.
درباره علی شمخانی بیش‌تر بدانید
علی شمخانی در ۶ مهر ماه سال ۱۳۳۴ در شهرستان اهواز به دنیا آمد. او پس از انقلاب و با آغاز جنگ تحمیلی از اعضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بود و فرماندهی سپاه خوزستان را بر عهده داشت. او مهر ماه سال ۱۳۶۰ قائم مقام فرمانده کل سپاه شد. طی سال‌های ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۷ فرماندهی نیروی زمینی سپاه پاسداران را بر عهده داشت. او پس از جنگ، وزیر سپاه و معاون اطلاعات و عملیات ستاد کل نیروهای مسلح را بر عهده گرفت. شمخانی سپس به ارتش منتقل شد و در فاصله سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ فرماندهی نیروی دریایی ارتش و از سال ۱۳۶۹ با حفظ سمت، فرماندهی نیروی دریایی سپاه پاسداران را نیز عهده‌دار بود.
در فاصله سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۴ در دولت هفتم و هشتم به ریاست سیدمحمد خاتمی به عنوان وزیر دفاع فعالیت کرد. او در ۱۹ شهریور ماه سال ۱۳۹۲ با حکم روحانی رئیس جمهور، به سمت دبیر شورای عالی امنیت ملی منصوب و در پی آن، به عنوان نماینده رهبر انقلاب در این شورا نیز مشغول شد. او هم اکنون به عنوان نماینده رهبر انقلاب و دبیر شورای عالی امنیت ملی مسؤولیت دارد.