وظایف روحانیت در جنگ اقتصادی چیست؟

عادل پیغامی:

روحانیت در فضای اقتصادی کشور، بسیار نقش دارد و در عرصه­‌های مختلف می­‌تواند ظهور و بروز کند. یکی از عرصه‌­های مهمی که طلاب می­‌توانند ورود کنند و شاید کسی جز حوزه نمی­‌تواند به این عرصه بپردازد، عرصۀ نظریه‌­پردازی و تولید علم است. مقام معظم رهبری در نشست اندیشه‌­های راهبردی صریحاً فرمودند که انقلاب اسلامی، نظریۀ عدالت ندارد. این وظیفۀ حوزه است که با توجه به ابزارهای فهم متن، به استنباط این موضوع از ادله بپردازد.

یکی دیگر از عرصه‌­هایی که روحانیت می‌­تواند و در واقع، باید به آن ورود پیدا کند، عرصۀ فکر است. مردم ما زیاد اهل فکرکردن نیستند. ضمن این­که زیاد اسلامی فکر نمی­‌کنند. مردم باید گزاره­‌های اقتصادی دین در ذهنشان باشد و رفتارهایشان را طبق آن ذهنیت، اسلامی کنند. روحانیت وظیفه دارد که در عرصۀ تبلیغی خود، به تبیین و توضیح گزاره­‌های اقتصادی دین اسلام بپردازد و جهان­‌بینی اسلامی در زمینۀ اقتصاد را برای مردم بازگو کند.

روحانیون، در عرصۀ معنویت جامعه نیز وظیفۀ تبلیغی دارند؛ مردمی که روحیۀ معنوی دارند، خدا را واقعاً رازق می‌­دانند و با ایمان به غیب، معنویت را بر مادیات ترجیح می­‌دهند، اقتصادشان متفاوت از اقتصاد مردمی است که این اعتقادها را ندارند. مردم باید در این زمینه هدایت شوند و این وظیفۀ روحانیت است.

ما خیلی از اوقات، مجبوریم که در چند جبهه گلوله بیندازیم و وارد شویم. نمی­‌توانیم نسبت به جنگ اقتصادی، جنگ سیاسی، جنگ فرهنگی، جنگ نرم و جنگ سایبری بی‌­توجه باشیم و بگوییم من فقط سایبری بلد هستم. یک طلبه باید در مورد همۀ این‌­ها، حداقل­‌هایی بداند.

متأسفانه حوزه، حوزه­ ای نیست که پای مسئله‌­های انقلاب آمده باشد. حوزه سؤال‌­های انقلاب را جواب نمی‌­دهد. در بسیاری از اوقات، مردم در سبک زندگی، رفتار، ذهنیت­‌ها و… دچار اشتباهات فراوانی هستند که روحانیت و در درجۀ بعد، صدا و سیما باید از رفتار مردم انتقاد و آن را اصلاح کنند. صدا و سیما همیشه مسئولین را می­‌کوبد. باید مقداری هم مردم را بکوبد تا مردم بفهمند اشتباه می‌­کنند و متوجه شوند خطایشان چیست.

اتراف، اسراف، تبذیر، فساد مالی و… در جامعه زیاد است و طبق دیدگاه اسلام، این­ها می‌­تواند مقدمه‌­ای برای فتنه و نابودی جوامع باشند، بنابراین، ما باید بیش از این­که از فقر بترسیم، از زیاده‌­روی در استفاده از نعمت‌­ها توسط عده‌­ای خاص بترسیم که جامعه را به هلاکت نکشانند. این مسئله، وظیفۀ روحانیت و رسانه­‌ها را خیلی سنگین می­‌کند.

مقام معظم رهبری می­‌گوید: «سلامت معنوی جامعه را باید حل کنید». از حوزه سؤال دارد، ولی حوزه جواب نمی‌دهد. سلامت معنوی مردم رها شده و دست جادوگرها و رمال‌ها افتاده است. در این زمینه نیز حوزه مسئول است.

در زمان جنگ، همه در مدارس و پایگاه‌­ها آموزش نظامی می­‌دیدند اما اکنون، پنج سال است که جنگ اقتصادی است ولی آموزش اقتصادی نداریم. کار اول، آموزش و بیان مفردات سخنان مقام معظم رهبری است. کار دوم، بیان تاریخ برای آن­هایی است که اهل مطالعه­‌اند تا پیشرفت­‌های اقتصادی کشور محسوس و ملموس شود. مردم باید بدانند که در این کشور، صد سال پیش چگونه زندگی می­‌کردند. برخی مردم گمان می­‌کنند ایران صد سال پیش، یا سی سال پیش، همین شکل کنونی را داشته است.

روحانی باید بتواند مسائل روز را به واقعۀ عاشورا وصل کند و برای مردم بیان کند. به عنوان مثال، باید برای مردم گفته شود که روابط نامشروع و نان حرام، اثرگذار است؛ در حدی که انسان می‌­تواند امام خود را به قتل برساند. فتنۀ کربلا ناشی از حرام‌­خوری و روابط نامشروع بود و اگر در جامعۀ ما چنین گناهانی وجود دارد، باید بترسیم.

ما اکنون با جنگ اقتصادی مواجهیم و این جنگ، شرایط خاص خودش را دارد و در چهار حوزه ما را به مبارزه می‌طلبد؛ حوزۀ اول، حوزۀ اخلاق اقتصادی است. از بحث سبک زندگی، رفتارها، انصاف، انفاق، گذشت و ایثاری که ممکن است در یک تعامل سادۀ روزمره بین افراد اتفاق بیافتد، تا کم­‌فروشی، همه مربوط به اخلاق اقتصادی است.

حوزۀ دوم، حوزۀ فقه است. فقه اقتصادی که دایرۀ وسیع خودش را دارد. احکام خمس و رهن و اجاره و خیارات و… باید برای مردم بیان شود. حوزۀ سوم، حوزۀ عقاید اقتصادی است. ما همان­‌طور که نیازمندیم بدانیم خداوند یکی است، باید دقیقاً بدانیم خداوند رزاق است؛ باید بدانیم یک ریال مال حرام چگونه گردش می‌­کند و چه تخریب­‌هایی می­‌کند.

باید بدانیم که صرفاً مکانیسم­‌های مادی تأثیرگذار نیست، بلکه گاهی اوقات، یک اشتباه معنوی باعث کاهش درآمد سرانۀ کشور می‌­شود. این مسائل را باید در حوزۀ هستی‌شناسی و عقاید جامعۀ امروزی بحث کرد. حوزۀ چهارم، حوزۀ دانش و علم اقتصاد است. بسیاری از جوان­‌های کشور، حتی تعریف کارآفرینی یا مفردات کلام­‌های اقتصادی مقام معظم رهبری را نمی‌دانند.

این چهار حوزه، چهار حوزه‌­ای  است که نبود و فقدانش یک نتیجه داده و آن نتیجه، این است که عملیات روانی دشمن در حوزۀ اقتصاد در مردم ما جواب داده‌­است. در جمهوری اسلامی ایران، آمار فقر خیلی پایین آمده است، اما احساس فقر، خیلی بالا رفته است. وضع اقتصادی به لحاظ مصرف اقلام کالایی در چند سال و چند دهۀ گذشته افزایش پیدا کرده، ولی ‌ناشکری مردم، به خصوص در جامعۀ متوسط شهری افزایش یافته است. این ناشی از جنگ روانی دشمن است.

ما اشکال داریم، اما این‌که فکر کنیم اقتصاد کشور در حال اضمحلال، فروپاشی و بحران است، یک تصویر ذهنی ساختگی است. این تصویر را دشمن ساخته است. علت ساخته‌­شدن این تصویر هم بی­‌سوادی ما نسبت به مسائل اقتصادی، شاخص‌­ها، آمارها و… است.

لحاظ­ کردن نرخ واقعی یا نرخ ‌اسمی، یک سواد بسیار سادۀ اقتصادی است که اگر تبدیل به فرهنگ شود، بسیاری از شبهات جواب داده می‌­شود. به عنوان مثال، در بحث مهریۀ زن، اگر پدربزرگ ما به مادربزرگ بگوید مهریه­‌ات شش تومان بوده، بیا بگیر و برو خانۀ پدرت، قانون و فقها می‌­گویند این درست نیست و باید به قیمت روز بدهد؛ شش تومان آن موقع ملاک نیست؛ یعنی باید عدد اسمی، به عدد واقعی‌­اش تبدیل شود. اگر ما نرخ‌­های واقعی را دنبال کنیم، خیلی از تحلیل­‌ها عوض می‌شود.

روحانیت باید ذهن مردم را نسبت به شرایط عوض کند و این نیازمند این است که ابتدا خودش دانش اقتصادی لازم را پیدا کند. افسر جبهۀ نرم، اول باید خودش واکسینه شود تا بتواند سواد اقتصادی، اخلاق اقتصادی، عقاید اقتصادی و فقه اقتصادی را به مردم منتقل کند.

در سال ۱۳۴۲ به امام خمینی رحمه‌الله گفتند در مراسم عاشورا و صفر، هر چه می­‌خواهید بگویید، ولی نگویید اسلام در خطر است، خطر اصلی اسراییل است و این حکومت همان طاغوت یزید و معاویه است. الآن هم اگر در منابر نگوییم که انقلاب اسلامی ایران دچار جنگ است و نگوییم که در این جنگ هم تا به حال انقلاب اسلامی موفق بوده یا نگوییم دشمن چگونه می‌خواهد به ما ضرر بزند و به مردم اطلاع ندهیم، این شرایط را درک نکرده‌ایم و مثل همان سال ۱۳۴۲ است.

آن موقع هم جنگ همین بود، با شاه و اسراییل جنگ داشتیم. اکنون جنگ­‌های ما در کنار جنگ با اسراییل، جنگ فرهنگی، امنیتی، سایبری و انواع جنگ‌های اقتصادی است. همه را باید به مردم گفت. پای برخی منابر که می‌­رویم، انگار نه انگار که سال، سال تولید ملی است و دشمن در حال جنگ اقتصادی با ماست.