گام بلند ایران برای شکست حصر ۱۰ ساله فضایی

به گزارش حلقه وصل،   یک ماهواره زمانی که در مدار (orbit) قرار دارد، طی بازه‌های زمانی مشخص از عملگرهایی برای تصحیح مسیرش به منظور حفظ جایگاه خود در مدار استفاده می‌کند و زمانی که ماموریتش به پایان می‌رسد، فرآیندی تحت عنوان Deorbit را آغاز می‌کند که طی آن ماهواره از مدار خارج شده و به مدار مربوط به زباله‌های فضایی می‌رود و یا اینکه به درون جو زمین سقوط می‌کند و نابود می‌شود.

۱۰ سال تعطیلی شورای عالی فضایی بعنوان عالی‌ترین نهاد تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار حوزه فضایی کشور، تقلیل جایگاه سازمان فضایی از معاونت رییس جمهور به معاونت وزارت ارتباطات و فناوری، بی‌مهری و کم توجهی و کوچ دانشمندان حوزه فضایی به خارج از کشور و یا فعالیت در حوزه‌های دیگر و ...؛ اینها تنها بخشی از عملکرد دولت یازدهم و دوازدهم طی ۱۰ سال گذشته است که منجر به Deorbit شدن صنعت فضایی کشور و توقف روند رشد شتابنده فضایی کشور در دهه ۸۰ شمسی و به دنبال آن عدم توفیق‌های سریالی در برنامه فضایی ایران در دهه ۹۰ شد.

البته در میان عدم توفیق‌های بخش دولتی در پیشبرد برنامه فضایی کشور که وجه غالب آن، عدم موفقیت در تزریق ماهواره‌ها به مدار و یا تعلیق پرتاب‌های فضایی به دلایل مختلف از جمله موضوع مذاکرات برجام بود، برخی دیگر از بازیگران صنعت فضایی کشور از جمله سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توانستند توفیقاتی را برای کشور کسب کنند که از جمله آنها طراحی، تولید و آزمون موفق موتورهای فضایی سلمان و رافع و همچنین پرتاب و تزریق موفق ماهواره نور به مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین در اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹ بود.

** جلسه‌ای پس از ۱۰ سال

پس از انتخاب سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ۲۸ خرداد سال جاری و پس از آن معرفی اعضای پیشنهادی کابینه به مجلس، در برنامه‌های وزیر پیشنهادی ارتباطات و فناوری اطلاعات اولین سرفصل در حوزه فضایی، تشکیل جلسه شورای عالی فضایی به ریاست رئیس جمهور عنوان شده بود؛ وعده‌ای که دقیقا ۳ ماه پس از آغاز به کار دولت محقق شد و در روز ۴ آذرماه ۱۴۰۰ پس از ۱۰ سال وقفه جلسه شورای عالی فضایی در دولت سیزدهم با حضور رئیسی و دیگر اعضای این شورا و بازیگران حوزه فضایی کشور تشکیل شد.

رئیس جمهور که در همان روز از نمایشگاه دستاوردهای فضایی کشور هم بازدید کرده بود، تشکیل این جلسه را نشان‌دهنده عزم این دولت برای توسعه صنعت فضایی عنوان کرد و تاکید کرد که همه بخش‌های فعال در این صنعت باید با هم‌پوشانی و هم‌گرایی و استفاده از تجربیات یکدیگر و پرهیز از کارهای موازی دست به دست هم بدهند و خواسته مقام معظم رهبری را برای رسیدن به مدار ۳۶ هزار کیلومتری محقق سازند.

رئیسی بر این نکته نیز تأکید کرد که اگر در صنعت فضایی حضور نداشته باشیم مجبور خواهیم شد در اتوبان ساخته شده توسط دیگران حرکت کنیم و صنعت فضایی یک نوع بازدارندگی برای تعرض دشمنان به کشور ایجاد می‌کند.

** شروعی دوباره از کویر شاهرود

حالا سه ماه پس از تشکیل نخستین جلسه شورای عالی فضایی، روز گذشته سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بعنوان یکی از بازیگران کلیدی حوزه فضایی کشور ماهواره نور۲ را توسط ماهواره‌بر سه مرحله‌ای و سوخت ترکیبی قاصد از کویر مرکزی شاهرود به فضا پرتاب و با موفقیت در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین تزریق کرد تا کشور یک گام دیگر به تثبیت فناوری تزریق ماهواره در مدار پایین زمین (LEO) نزدیک‌تر شود.

تثبیت فناوری ماهواره‌برها از آنجا مهم است که با این اقدام می‌توان گام‌های بعدی را برای حرکت به سمت مدار ۳۶ هزار کیلومتری با اطمینان بیشتری برداشت و هدف کشور را در این حوزه تحقق کرد.

نشانه دیگر تأثیر تشکیل جلسه شورای عالی فضایی بر شتاب گرفتن روند رشد صنعت فضایی را می‌توان نمایان شدن نشانه تاکید رئیس جمهور بر هم‌پوشانی و همگرایی بخش‌های فعال فضایی کشور عنوان کرد تا جایی که سردار علی جعفرآبادی فرمانده فضایی نیروی هوافضای سپاه گفته است ما برنامه‌هایی داریم که موتورهای آپر استیج (مرحله بالا) را در اختیار وزارت دفاع قرار دهیم که اکنون هم توافق‌نامه‌ای میان سپاه و وزارت دفاع برای این موضوع منعقد شده است.

موتور فضایی رافع آخرین دستاورد سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حوزه فضایی است که با برخورداری از بدنه سبک کامپوزیتی و سامانه کنترل بردار رانش (از نوع نازل متحرک) می‌تواند ۶۸ تن نیروی رانش را تولید کند که قابلیت بکارگیری به عنوان مرحله نخست ماهواره‌برهای آینده را خواهد داشت. موتور رافع را می‌توان عملا رفع کننده گلوگاه پرتابگرهای فضایی در کشور عنوان کرد.

موتورهای مرحله بالا یکی از دستاوردهای مهمی است که در نیروی هوافضای سپاه توسعه یافته است و محصول آن موتور فضایی سوخت جامد و بدنه کامپوزیتی سلمان با نازل متحرک است و این موتور در صورتی که در اختیار دیگر بازیگران صنعت فضایی کشور قرار بگیرد، می‌تواند به افزایش قابلیت اطمینان ماهواره‌برهای دیگر کشور منتهی شود.

** از شکستن حصر تا خرمشهرهای پیش روی صنعت فضایی

آنچه مسلم است، شروع دوباره روند رو به رشد توسعه صنعت فضایی کشور در دوره دولت سیزدهم است، موضوعی که شخص رئیس جمهور و ارکان مختلف دولت و همچنین سایر بازیگران صنعت فضایی در نیروهای مسلح پای کار آن آمده‌اند و طبعا به دلیل بی‌توجهی‌ها در ۱۰ سال گذشته، مسیری طولانی و دشوار پیش روی صنعت فضایی کشور قرار دارد. شاید بتوان شرایط امروز صنعت فضایی کشور را به شکست حصر آبادان تشبیه کرد که حصارهای ساخته شده به دور آن در ۱۰ سال گذشته در حال شکسته شدن است و خرمشهرهای زیادی پیش روی آن قرار دارد. البته با روند طی شده در این مدت کوتاه به نظر می‌رسد با رفع گلوگاه‌های این صنعت در حوزه پرتابگرها، در سال آینده شاهد تعدد پرتاب‌های فضایی کشور خواهیم بود.