شهید رئیسی و بخش‌هایی از خدمات و سیره کاری او؛ به دنبال گره‌گشایی بود نه اختلاف‌آفرینی

حلقه وصل: نشریه حلقه‌وصل تصمیم گرفته‌ است تا به مناسبت سالگرد پرواز تلخ اردیبهشت‌ماه به‌ بازخوانی نشریه شماره 118 خود بپردازد.

شما سخنان دکتر انسیه خزعلی معاون امور زنان و خانواده دولت سیزدهم را می‌خوانید:

شهید رئیسی پیش از انتخابات با جدیت مطرح کردند که باید وضع زنان سرپرست خانوار بهبود پیدا کند و اقدامات لازم برای توانمندسازی آنان صورت گیرد. ظرف دو سال‌ و‌ نیم اخیر، برای زنان سرپرست خانوار حرکت‌های خوبی انجام شد: اولین مطلب، توانمندی زنان سرپرست خانوار از طریق طرحی بود که در معاونت تدوین شد. این طرح در ۲۹ استان انجام شد و در دو استان دیگر هم مقدمات طرح فراهم شده است. این طرح برای ایجاد کسب‌ و‌ کار پایدار خانواده‌محور انجام گرفت و با حمایت از زنان سرپرست خانوار، از کارآفرینانی که بتوانند خانم‌های سرپرست خانوار را تحت پوشش قرار دهند، حمایت شد. کارآفرینان باید چهار سال با آن‌ها همراه باشند، کار آن‌ها را به مرحله‌ پایدار برسانند و از تأمین مواد اولیه تا آموزش و رساندن محصول به بازار، آنان را همراهی کنند. اقدام دیگر، ایجاد بازارچه‌هایی برای عرضه‌ صنایع‌دستی بود. در صحبت‌های ایشان، خصوصاً در سفرهای استانی، مکرر می‌شنوید که به بازارچه‌هایی اشاره می‌کنند که برای خانم‌ها و کسانی که در خانه مشغول هستند، در نظر گرفته شده است.

کمک به زنان سرپرست خانوار
برای اولین‌بار نهادی به نام صندوق ضمانت برای حمایت از خانم‌های سرپرست خانوار تشکیل شد. در سفرهای استانی، معمولاً خانم‌ها اعلام می‌کردند امکان استفاده از تسهیلات را ندارند، چون نمی‌توانند ضامن فراهم کنند. گاهی اوقات، گرفتن این تسهیلات نیازمند حضور دو تا سه ضامن بود. لذا صندوق ضمانت زنان سرپرست خانوار ذیل صندوق تعاون تدارک دیده شد تا دولت ضامن این افراد شود. این حرکت بسیار خوبی بود و افراد زیادی را تحت پوشش قرار داد.

بند «ت» برنامه ششم مرتبط با زنان سرپرست خانوار بود، ولی مورد غفلت واقع شده بود. با رفت‌ و‌ برگشت‌های زیادی که در کمیسیون‌ها انجام گرفت، در نهایت مصوبه‌ای به‌عنوان آیین‌نامه‌ پنجره‌ واحد زنان سرپرست خانوار تنظیم و نوع خدماتی که به آن‌ها ارائه می‌شود، مشخص شد.

صفر شدن صف زنان سرپرست خانوار در نوبت بهزیستی یکی از دستاورد‌های دولت بود. ضمن این‌ که با تغییراتی که در دستورالعمل‌ها داده شد، برخی از شیرخوارگاه‌ها تعطیل و بچه‌ها به دامان خانواده‌ خود بازگشتند.

اهمیت خانواده
حفظ و ارتقای جایگاه خانواده و ایجاد زمینه برای تشکیل خانواده از اهداف مهم دولت بود. در بسیاری از برنامه‌های شورای‌عالی جوانان، تلاش بر این بود که زمینه‌های تشکیل خانواده فراهم شود. ساخت خوابگاه‌های متأهلی و استفاده از امکانات دولتی و سالن‌ها و مراکزی که می‌توانست برای ازدواج تسهیلاتی را فراهم کند، به‌عنوان دو طرح ارائه شد. آقای رئیسی به‌صورت مستقیم می‌خواستند که این موارد به‌سرعت انجام شود. ضمن این‌ که پیگیر افزایش تسهیلات ازدواج بودند. ارائه‌ تسهیلات اشتغال و خرید جهیزیه از دیگر برنامه‌های ایشان بود.

برنامه‌هایی نیز برای آسیب‌زدایی از خانواده مطرح می‌شد. در همان ماه‌های اول، در سفری که به ایلام داشتند، مسئله‌ افزایش طلاق مطرح شد. بلافاصله دستور دادند برنامه‌ای برای پیشگیری از طلاق تنظیم شود. به همین منظور، برنامه‌ نوهمسران تدوین شد و در حال حاضر در چند استان، در حال پیاده‌سازی است.

در این طرح، مشاورینی برای همراهی با خانواده تعیین می‌شوند – شبیه پزشک همراه خانواده – که خدمات آنان در سال اول برای همه و از سال دوم تا پنجم برای دهک‌های یک تا هفت، رایگان است. این برای اینکه زوجین بتوانند مشاوری را کنار خودشان داشته باشند، آموزش ببینند و مهارت‌های مورد نیاز را به‌صورت مستقیم دریافت کنند، بسیار مؤثر بود. این طرح قصد داشت قبل از اینکه مشکل به وجود بیاید، آن را حل کند. بیشتر مشاوره‌ها در قوه‌ قضاییه یا بهزیستی یا نیروی انتظامی ارائه می‌شود، آن هم زمانی که اختلاف به وجود آمده است، ولی این سبک مشاوره پیشگیرانه است.

بیمه‌ زنان خانه‌دار خدمت دیگر دولت بود. بیمه‌ زنان خانه‌دار از دوره‌های قبلی ریاست‌جمهوری مطرح می‌شد، حتی جزء شعارهای انتخاباتی بود، ولی در این دولت عملیاتی شد. این طرح از زنان روستایی شروع شد. زنان روستایی دارای سه فرزند، بیمه‌ اجتماعی شدند.

این‌ها مسیرهایی بود که برای حمایت از خانواده انجام گرفت. ریاست محترم جمهور بارها دستور دادند که مهدکودک باید در ادارات برپا شود یا جاهایی که امکانش وجود ندارد، اتاق مادر و کودک تدارک دیده شود. به عقیده‌ ایشان، چنین مکان‌هایی جزء لوازمی است که خانم‌ها بتوانند با آرامش کار کنند. بعد از کرونا، دورکاری مادران را با مجوز ایشان مدتی ادامه دادیم. البته این موضوع هم به مدیران بستگی داشت، ولی توصیه‌ رئیس‌جمهور این بود که این تسهیلات را فراهم کنید.

وعده‌هایی که تحققش دور از تصور بود
در همین دو سال‌ و‌ نیم، تسهیلاتی برای پشتیبانی از خانواده ارائه شد، از جمله: بیمه زنان باردار تا پایان دوره‌ شیردهی، بیمه‌ ناباروری، بیمه‌ کودکان تا قبل از هفت‌سالگی و سبدهای غذایی که برای مناطق محروم، زنان باردار و زنان شیرده در نظر گرفته شد. پوشش ناباروری به تدبیر دولت صددرصدی شد، به‌طوری که حتی مجوز درمان ناباروری بیمارستان‌های خصوصی، در صورتی که این بیمه را نپذیرند، لغو می‌شود. این نشانه‌ جدیت دولت در این مسئله‌ مهم است.

در کنار این تسهیلات، قانون‌هایی مثل جمعیت تازه مصوب شده بود ولی هنوز به عرصه‌ اجرا نرسیده بود. تأکید ایشان این بود که مردم باید آثار این قوانین و مصوبات را ببینند. ایشان در پی شرایط مطلوبی بودند که رسیدنش به آن زمان نیاز دارد. سال‌ها فرهنگ خراب شده بود و یک‌باره نمی‌شد این فرهنگ اصلاح شود. همین که آن را از سراشیبی خارج کنند و نگذارند بیش از این به سقوط برسد، کار بزرگی بود. وعده‌های زیادی قبلاً داده شده بود و هیچ‌کس فکر نمی‌کرد این‌ها اجرایی شود، مثل تعرفه‌ پرستاران یا رتبه‌بندی معلمان. این‌ها عملی شد و دستاورد کمی نبود، آن هم در حالی که وضعیت بودجه مناسب نبود و دولت بدهی‌های زیادی داشت.

پایبندی به اخلاق
در جلسه‌ آخری که خدمتشان بودیم، گلایه‌هایی بود از برخی ناملایمت‌ها. ایشان گفتند: من به هیچ‌وجه بنا ندارم حرفی بزنم که اختلافی بین قوا ایجاد شود. رهبری به وحدت توصیه کرده‌اند. می‌توانم خیلی حرف‌ها را بزنم، می‌توانم خیلی موضع‌گیری‌ها را داشته باشم ولی هیچ‌وقت این کارها را نمی‌کنم. ایشان نسبت به این مسائل بسیار حساس بودند. بارها در هیئت‌ دولت تأکید می‌کردند که ما با هیچ‌کس عقد اخوت نبسته‌ایم. وقتی مدیری ببینید که به قول‌هایی که داده عمل نمی‌کند، مرتکب کم‌کاری یا ترک فعل می‌شود، رودربایستی را کنار بگذارید و سریع عوضش کنید!

به مسیری که دولت در پیمودن آن عهد بسته است، با پشتکار و جدیت متعهد بودند. روی استفاده از فرصت‌ها و افزایش بهره‌وری تأکید فراوان داشتند. می‌گفتند باید از بودجه و نیروها خوب استفاده کنیم و از شرایطی که داریم به‌صورت کامل بهره ببریم. در سال‌های فعالیت دولت شاهد افزایش بهره‌وری هم بودیم، ولی باز با مطلوب ایشان فاصله داشت. بعضی وقت‌ها برای انجام یک کار هزار استدلال می‌آورند، ولی برای هر کاری، یک دلیل بس است: خدمت به مردم. اگر در کاری نفع مردم نهفته بود و آن کار به گره‌گشایی از کار مردم ختم شد، باید انجام شود.

وزیر تراز جمهوری اسلامی
آقای امیرعبداللهیان از همه‌ جهت وزیر تراز جمهوری اسلامی بودند. از نظر اخلاق، تواضع، علم و دانش و حکمت، دوراندیشی، مدیریت و تدبیر در اوج بودند. می‌دانستند کجا باید با شدت و حدت برخورد کنند و قوت و قدرت ایران را نشان دهند و کجا ملاطفت و دوستی نشان دهند و همسایگان را با خود همراه کنند تا جبهه‌ متحدی تشکیل گیرد. این‌ها اثر درایت بسیار خوب ایشان بود.

وضعیتِ ایرانِ امروز در جهان، به‌گونه‌ای است که با احترام و ترس از ایران یاد می‌کنند. حواسشان هست که ایران یک قدرت بزرگ است و باید ملاحظه کنند هر سخنی به زبان نیاورند. دیگر جرات نمی‌کنند بگویند گزینه‌ها روی میز است. باید بدانند ایران قدرتی است که بر مبنای ارزش‌های خودش ایستاده و برای آن احترام قائل است. دفاع از مظلوم و ایستادگی در برابر ظالم برای کشور ما احترام می‌آورد.

همه می‌دانند ایران حق را می‌گوید و از هیچ‌چیز نمی‌ترسد. خیلی از کشورها ملاحظه‌کار هستند ولی شرایط خوبی ندارند. روحیه‌ این شهید بزرگوار، دفاعی که از مقاومت و ارزش‌ها و قدرت ایران کرد و حرکتی که در این مدت کم در جهان به وجود آورد، بی‌نظیر است، طوری که الان همه با عظمت و تعظیم با ایران برخورد می‌کنند.

اقدامات مهم دولت در حوزه زنان
یکی از اقدامات دولت، برگزاری همایش زنان تأثیرگذار بود که در همان ایام پایانی اغتشاشات انجام گرفت. این همایش یک حرکت بسیار بزرگ بود که نمایندگانی از صد و چند کشور در آن حضور داشتند. وزیر شهید در فرصت خیلی کوتاه توانستند این جمع را دعوت کنند و آن‌ها هم با وجود شرایطی که بود، در آن حاضر شدند.

سمپاشی‌های زیادی شده بود. در آمدن برخی مهمانان مانع می‌شدند، حتی آنان را تهدید می‌کردند. آمریکا صراحتاً بعضی مسئولین کشورها را تهدید کرده بود که حق ندارید به ایران بروید، با این وجود چنین نشستی با حمایت جدی آقای رئیس‌جمهور برگزار شد. پیام این همایش حمایت از زنانی بود که در جهان مؤثر هستند.

ایشان اصرار داشتند که ارتباطاتی با وزرای زن کشورهای دیگر برقرار کنیم. در دو نشستی که در نیویورک داشتیم، ایشان تأکید داشتند حرفمان را برسانیم و بتوانیم ارتباط مناسبی با کشورهای مختلف برقرار کنیم. در نشستی با رویکرد علمی که برگزار می‌شد، ایشان می‌گفتند حداقل یکی از خانم‌ها بروند تا تأکید کنیم خانم‌های فاضلی در ایران حضور دارند و در فضای بین‌الملل جایگاه خانم‌های ایرانی را نشان دهیم. دائماً از ما می‌خواستند فعالیت بیشتری در زمینه‌های بین‌الملل داشته باشیم.

خادمان گمنام
باید به همه‌ عزیزانی که با جان باختن در مسیر خدمت، الگویی برای همه‌ مردم شدند، ادای احترام کنیم. خیلی از این افراد گمنام هستند. شاید زندگیِ سراسر درس آن‌ها، پنهان مانده باشد و دیگران آن‌ها را نشناسند.

کسانی که مسئولیتی داشتند تا حدودی شناخته شده هستند، حتی اگر ابعاد وجودی آن‌ها ناشناخته مانده باشد؛ کسانی مثل آیت‌الله آل‌هاشم که سبک مدیریت مردمی و دردمندی ایشان با این که مدت کمی امامت جمعه‌ تبریز را به عهده داشتند، قابل توجه و شایسته‌ الگوبرداری است.

آقای رحمتی هم در دانشگاه رضوی اهل مشکل‌گشایی و پیگیری بودند. وجود ایشان بسیار تأثیرگذار بود. ایشان بسیار مخلص بودند و قدرت اجرایی خوبی داشتند. همین ویژگی سبب شد به جاهای مختلف دعوت شوند و مسئولیت‌های مختلفی را هرچند کوتاه‌مدت، پشت سر بگذارند…

همین‌طور شهید موسوی دیدگاه وسیعی داشتند و مفتخر بودند به این که همسر و دخترانشان تحصیلات عالیه دارند. ایشان یکی از محافظان را که با تحصیلات عالیه‌ همسرش مخالف بود، نصیحت می‌کردند و او را به کمک و پشتیبانی همسرش دعوت می‌کردند. شهید موسوی همیشه خود را مدیون همسرشان می‌دانستند و می‌گفتند نمی‌توانم آن‌طور که شایسته است، برای ایشان وقت بگذارم.

در مراسم تشییع به همسر این شهید بزرگوار که انصافاً روحیه‌ خوبی از خود نشان می‌دادند، گفتم ایشان خیلی ناراحت بودند که هیچ وقت خانه نیستند. گفتند: نه! همین‌که من می‌دانستم ایشان در حال خدمت است، احساس می‌کردم بزرگ‌ترین نعمت از جانب خداوند متعال به من ارزانی داشته شده است.