غالب منتقدان علوم انسانی اسلامی درک عمیقی از علم اسلامی ندارند

به گزارش حلقه وصل، حجت‌الاسلام‌ والمسلمین رضا غلامی، رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا در مراسم افتتاحیه هم‌اندیشی نخبگان جوان علوم انسانیِ اسلامی که امروز (پنج‌شنبه ۱۹ مهر ماه) در دانشگاه امام صادق (ع) در حال برگزاری است، بیان داشت: در سال‌های گذشته، در کنار موجی از حمایت‌ها و هم‌افزایی‌های علمی اعم از دانشگاهی و حوزوی با شکل‌گیری و تکامل علوم انسانی اسلامی، شاهد برخی مخالفت‌ها و ناراحتی‌ها چه از پایگاه علمی و چه از پایگاه سیاسی با علوم انسانی اسلامی هستیم.

وی با بیان اینکه غالب منتقدان علوم انسانی اسلامی درک عمیقی از علم اسلامی ندارند، افزود: مطمئنا اگر مخالفت از پایگاه علمی و به‌ صورت نقد عالمانه و دقیق بروز و ظهور پیدا کند، فرصت‌های تازه‌ای را برای بحث، گفت‌وگو و رشد علمی در کشور فراهم خواهد کرد. اما واقعیت این است که غالب منتقدان علوم انسانی اسلامی درک صحیح و عمیقی از علوم اسلامی ندارند و تمایلی هم به کسب فهم درستِ علم دینی نشان نمی‌دهند.

حجت‌الاسلام غلامی تصریح کرد: شاید عجیب باشد، اما برای بعضی شنیدن سخنانی برخلاف چارچوب ایدئولوژی مدرن و دیسیپلین‌هایی که به آن‌ها به ‌سختی عادت کرده‌اند، ناراحت‌کننده شده است. 

وی درباره سابقه تاریخی علم مدرن ادامه داد: می‌دانید که علم مدرنی که در قرن هفدهم خود را مولود اسطوره‌زدایی معرفی می‌کرد، امروز به اذعان بسیاری از دانشمندان غربی، خود به یک اسطوره قرون‌ وسطایی تبدیل ‌شده است و ما نشانه‌های این اسطوره‌گرایی را در برخی مخالفت‌ها و معرکه‌گیری‌ها مشاهده می‌کنیم.

رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا با اشاره به اینکه بیشتر مخالفان علوم انسانی اسلامی نقد عالمانه‌ای را در تبیین مخالفت خودشان ارائه نکرده‌اند، ابراز داشت: مخالفان علوم انسانی اسلامی بعضاً با مخالفت‌های کلیشه‌ای و نخ‌نما شده، ناخواسته به رخ‌نمایی بیشتر منطق علوم انسانی اسلامی کمک کرده‌اند.

وی گفت: مجبورم که عرض کنم، معرکه‌گیری‌ها یا نشستن در اتاق‌های دربسته و بیانیه دادن، بدون آنکه مجالی برای شنیدن نقد باشد، مواجهه بعضی با علوم انسانی اسلامی را مضحک کرده است. حالِ صاحبان بت‌خانه‌های علم مدرن، با حال بت‌خانه‌های عصر جاهلیت که پایان بخشیدن به بساط بت‌خانه‌ها را پایان تجارت خود با مغزهای منجمد شده تلقی می‌کردند، یکسان است.

حجت‌الاسلام غلامی با بیان اینکه رسالت اصلی دین، معنادار کردن حیات انسان و معرفی بنیادی‌ترین حقایق هستی است، خاطرنشان کرد:‌ نمی‌توان دین را از ساحت شکل‌گیری علمی که بتواند باهم افزایی مثلث وحی، عقل و تجربه، قدرت واقع‌نمایی مضاعف و همچنین قدرت خوشبخت کردن بشر را داشته باشد، بیرون کرد. انکار این واقعیت ممکن نیست که مخالفان علوم انسانی اسلامی در شرایطی اصرار دارند از علم سکولار دفاع کنند که هیچ‌گاه قادر به توجیه ناتوانی علم سکولار در کشف و تبیین واقعیت‌های حاکم بر حیات اجتماعی، غلبه بر نیهیلیسم و آرامش بخشی به انسان نبوده‌اند.

وی ادامه داد:‌ امروز کسانی بالاترین رتبه ناکارآمدیِ اقتصادی و مدیریتی طی چهل سال گذشته را به دولت فعلی اختصاص داده‌اند که در این سال‌ها از هیچ کوششی برای تمسخر علوم انسانی اسلامی و در نقطه مقابل، تکریم و تعظیم علوم انسانی سکولار دریغ نکرده‌اند، اما به‌ رغم ده‌ها هزار میلیارد تومانی که در طول این سال‌ها صرف فربه کردن علوم انسانی سکولار در دانشگاه‌های ایران شده است، اصحاب این علوم نه ‌تنها قادر به خاموش کردن موتور تولید دردها و رنج‌های ناشی از فقدان عقلانیت و عدالت نیستند، بلکه خودشان در شکل‌گیری و تشدید این ناکارآمدی مشارکت مؤثر داشته‌اند.

رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا با تأکید بر اینکه گفتمان علوم انسانی اسلامی در ایران و جهان اسلام روزبه‌روز بیشتر تثبیت می‌شود، ابراز داشت: البته ما هیچ‌گاه به دنبال تحمیل علوم انسانی اسلامی به کسی نبوده‌ایم و نخواهیم بود و منطق علوم انسانی اسلامی در هر محفلی که وفادار به آزاداندیشی باشد طرفدار بحث و گفتگوست، اما طی چند سده اخیر، خط تحمیل علوم انسانی سکولار به جهان اسلام با روش‌های مستبدانه هیچ‌گاه متوقف نشده است.

وی مهم‌ترین رسالت امروز را سرمایه‌گذاری برای جبران ضعف‌ها و کاستی‌های علوم انسانی اسلامی و زمینه‌سازی برای نوآوری‌های جسورانه و عبور از انواع موانع در مسیر آوردن علوم انسانی اسلامی دانست و گفت: باید قبول کرد، قدرت فکری فوق‌العاده در حد نبوغ و دامن زدن به مطالعات بین علمی و بین‌رشته‌ای، فرصت‌های جدیدی را برای گسترش و تکامل علوم انسانی اسلامی به وجود می‌آورد.

حجت ‌الاسلام غلامی بیان داشت:‌ به نظر می‌رسد ظرفیت‌های موجود می‌بایست در جهت عبور از مرزهای علمی و شکل‌گیری کارهای عظیم تحقیقاتی و عرضه آن به جهان چند برابر شود. من معتقدم، حضور نخبگان جوان در میدان‌های درجه‌ یک پژوهشی می‌تواند موقعیت علوم انسانی اسلامی را چندین درجه ارتقاء دهد.

وی ادامه داد: ما باید کم‌کاری‌ها در به صحنه آوردن جوانان پراستعداد، بانشاط و انگیزه‌مند به میدان‌های پژوهشی مهم و اثرگذار را جبران کنیم. هرچند نمی‌توان انکار کرد که بعضی استانداردهای پژوهشی رایج در محیط‌های آکادمیک به نفع نوآوری نیست و بازنگری شجاعانه در آن‌ها کاملاً ضروری است.

رئیس مرکز پژوهش‌های علوم انسانی اسلامی صدرا با بیان اینکه تکامل علوم انسانی اسلامی و رساندن آن از نهالی جوان به درختی تنومند و پرثمر به سال‌ها وقت نیاز دارد، اظهار داشت: آنچه امروز در اختیار داریم تنها بخش کوچکی از نیاز ما را پاسخ می‌دهد. این هم‌اندیشی می‌تواند نقطه‌ای طلایی برای جهش در گسترش و تکامل علوم انسانی اسلامی قلمداد شود. مطمئن هستم این هم‌اندیشی فتح بابی برای نقش‌آفرینی ده‌ها چهره علمی جدید در گلوگاه‌های نظری و کاربردی علوم انسانی اسلامی خواهد بود.

منبع: فارس