تمدن اسلامی بر علوم انسانی غربی سوار نخواهد شد

حجت‌الاسلام ایزدهی، پژوهشگر علوم انسانی گفت: وقتی در جمهوری اسلامی تمدن جدیدی تعریف شده است، نمی‌توانیم برای آن بر پایه علوم انسانی غربی، ایسم‌هایی را تعریف کنیم. در این صورت با پارادوکس مواجه می‌شویم.

به گزارش حلقه وصل: حجت‌الاسلام سید سجاد ایزدهی، رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره تمدن‌سازی اسلامی گفت: وقتی در جمهوری اسلامی تمدن جدیدی تعریف شده است نمی‌توانیم برای آن بر پایه علوم انسانی غربی، ایسم‌هایی را تعریف کنیم که در این صورت با پارادوکس مواجه می‌شویم.

وی افزود: انسان دارای روح و جسم به طور توأمان است، اما در منطق غربی انسان موجودی مادی قلمداد می‌شود و علومی که برای رفاه انسان و ناظر به انسان است، مانند جامعه‌شناسی و روان‌شناسی صرفاً به جسم انسان توجه می‌کند که در دنیای مادی هم به اتمام می‌رسد. در چنین شرایطی اگر انسان صرفاً موجودی مادی باشد، علوم انسانی فقط در اختیار رفاه او قرارخواهد گرفت، اما وقتی نگاه به انسان به گونه دیگری بازتعریف شود و برای او فقط جنبه مادی و دنیوی در نظر گرفته نشود، علوم انسانی دیگری با رویکرد انسانی برای او تعریف می‌شود.

او اضافه کرد: ما در حوزه علم با دانش‌هایی سروکار داریم که مؤلفه‌های آن تجربی هستند و در عمل درک و تحلیل‌های انسان در حاشیه قرار می‌گیرد اما از سوی دیگر با دانش‌هایی از جمله علوم انسانی مواجه هستیم که موضوع آن انسان است و فهم و درک انسان بر آن تأثیرگذار می‌شود.

ایزدهی بیان کرد: برای علومی مانند علوم پزشکی که برای جسم انسان است و درباره روح و روانش نیست، البته به جز روانشناسی داشتن نگاه مادی مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی نکته مهم این است که ماهیت و غایات انسان مادی نیست.

وی با اشاره به اینکه علوم انسانی غربی که بعد از رنسانس شکل گرفت، انسان را محور دنیا قرار می‌دهد، افزود: علوم انسانی، اسلامی برای انسان پیش و پس از خلقت دنباله‌ای درنظر می‌گیرد که فقط معلول این دنیا نباشد.

رئیس پژوهشکده نظام‌های اسلامی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: در کشورهای غربی با تمدنی مواجه هستیم که فارغ از فناوری‌ها، ابزارها و روش‌ها با هدف خدمت به انسان غربی شکل گرفته و تمدن آنها هم مبتنی بر علوم انسانی‌شان شکل گرفته است. در شرایطی که ابزارها و روش‌های آنها در راستای خدمت به علوم انسانی‌شان ایجاد شده است، ما برای انسان غایات ویژه‌ای درنظر داریم که باید علوم انسانی متناسب با همین انسان بازتعریف کنیم.

وی تصریح کرد: وقتی در جمهوری اسلامی تمدن جدیدی تعریف شده است نمی‌توانیم برای آن بر پایه علوم انسانی غربی، ایسم‌هایی را تعریف کنیم که در این صورت با پارادوکس مواجه می‌شویم. بنابراین نیاز به بازتعریف علوم انسانی داریم.

ایزدهی با اشاره به اینکه علوم انسانی، اسلامی اختصاص به ایران ندارد، گفت: همچنان که غرب علوم خود را به همه جوامع صادر کرده است، علوم انسانی، اسلامی هم باید در سطح جهانی مطرح شود. شکل‌گیری علوم انسانی رایج در فرآیند ۲۰ تا ۳۰ ساله‌ای صورت نگرفته بلکه در مسیر خود در میان اندیشه‌ها، نقدها و باورها بارور شده و امروز به اندازه‌ای قدرت پیدا کرده است که حذف آن ساده نیست. اکنون چنین علومی رقیب جدی علوم انسانی ما است که سال‌های زیادی برای آن کار شده است در حالیکه ما اکنون در ابتدای راه هستیم.

یادآور می‌شود هفتمین کنگره بین‌المللی علوم انسانی، اسلامی و ششمین دوره اعطای جایزه جهانی علوم انسانی، اسلامی ۲۲ آبان‌ماه سال جاری در فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران برگزار می‌شود.