سناریوی سانسور سردار سلیمانی در فضای مجازی تکرار شد

به گزارش حلقه وصل، در آستانه سالگرد شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی، اقدام شبکه‌های اجتماعی خارجی در حذف و سانسور محتواهای مرتبط با این واقعه، یادآور محقق نشدن وعده‌های مسئولان در دو سال گذشته در مقابله با اقدامات یکجانبه، مغرضانه و خلاف آزادی بیان این پلتفرم‌ها است.

انتقادی که بارها از سوی بسیاری از کارشناسان و فعالان فضای مجازی مطرح و مقابله با پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام مورد مطالبه جدی قرار گرفت.

این کارشناسان تنها دلیل همراهی اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی با اقدامات تروریستی کشورهای متخاصم از طریق حذف اکانت و پست کاربران ایرانی و جلوگیری از آزادی بیان ایرانیان در فضای مجازی را نبود قدرت سایبری و حاکمیت ایران در فضای مجازی و رویکرد منفعلانه مسئولان عنوان کردند.

پیگیری‌های بین المللی ناکام ماند

در سال ۹۸ محمدجواد آذری جهرمی وزیر وقت ارتباطات، اقدام شبکه‌های اجتماعی نسبت به سانسور شهادت سردار سلیمانی را بی آبرویی سردمداران آن شبکه‌ها عنوان کرد و گفت: «قطعاً مقابل سانسور آمریکا در اینستاگرام می‌ایستیم.» وعده‌ای که تاکنون محقق نشده است و متولیان فضای مجازی نیز هنوز نتوانسته اند برای حمایت و اجرای یک پلتفرم جایگزین بومی، اقدام مناسبی انجام دهند.

در آن زمان ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی نیز از اقدامات آمریکا در محدودسازی شبکه‌های اجتماعی به عنوان سیاستگذاری و حکمرانی آن کشور در توافق با پلتفرم‌ها نام برد و گفت: مردم باید توجیه شوند که نمی‌توانند کارهای جدی خود را بر بستر پیام‌رسان‌های خارجی انجام دهند که یک طرفه نسبت به فیلتر کردن برخی از صفحات اقدام می‌کنند.‌

وی در سال ۹۹ نیز گفت: به دوستان وزارت ارتباطات مجوز داده‌ایم که با گوگل، اینستاگرام و واتس اپ وارد مذاکره شوند که آنها به مقررات ما تمکین کنند؛ البته ما معتقدیم تلاش لازم در این زمینه صورت نگرفته است.

در این راستا عیسی زارع پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم نیز در آغاز به کار فعالیت خود از پیگیری استیفای حقوق کاربران ایرانی در مجامع بین المللی خبر داد و گفت: ابزار مناسب در اختیار داریم و با دست پر می‌توانیم با پلتفرم‌های خارجی مذاکره کنیم.

وی در خصوص برنامه‌های دولت سیزدهم برای مذاکره با پلتفرم‌های خارجی و حضور قاعده‌مند آنها در کشور در جهت تحقق حاکمیت سایبری گفت: موضوع حکمرانی فضای مجازی و عدم ضابطه‌مند بودن پلتفرم‌های اجتماعی، یک مشکل جهانی است به همین دلیل کارگروهی در سازمان ملل متحد تشکیل شده که با حضور کشورهای مختلف در حال تهیه پیش‌نویسی برای قاعده‌پذیر کردن پلتفرم‌های اجتماعی در دنیا هستند.

وی افزود: یکی از اعضای فعال در این کارگروه، ایران است که این موضوع را پیگیری می‌کند.

وزیر ارتباطات با بیان اینکه بحث قاعده‌مند کردن فعالیت شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌ها یک نگاه جهانی است و مسئله ایران نیست، گفت: همه کشورها به این نتیجه رسیدند که این مسئله را به طور ویژه دنبال کنند. ما نیز این مسئله را به جد دنبال خواهیم کرد و یکی از برنامه‌های اصلی‌مان تحقق این موضوع خواهد بود. در این راستا نیازمند فعال‌تر شدن دستگاه‌های دیپلماسی کشور نیز هستیم.

حذف پوسترهای برنامه دانشگاه تهران برای سالگرد شهید سلیمانی

حال در آستانه دومین سالگرد شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی، شاهد اقدام مجدد شبکه‌های اجتماعی خارجی در سانسور محتوای منتشر شده در خصوص این واقعه هستیم.

برای مثال اینستاگرام در اقدامی غیرحرفه‌ای، پوسترها، اخبار و کلیپ‌های منتشرشده در صفحه رسمی دانشگاه تهران و صفحه شبکه اینترنتی این دانشگاه درباره برنامه‌های «سرو ماندگار» ویژه دومین سالگرد شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی را حذف کرده است.

کاربران شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی نیز با انتشار هشتگ هایی مانند «#Hero» (قهرمان)، «#سرباز» و «#پدر» و نیز با اشتراک گذاری عکس‌هایی از اقدام حذفی اینستاگرام با محتوای منتشر شده در خصوص سردار سلیمانی، اعتراض خود را به این نحوه برخورد اعلام کردند.

برای مثال یکی از کاربران در این باره گفته است: ۱۰ ثانیه از مستند تلویزیونی در مورد سردار سلیمانی را در اینستاگرام استوری کردم اما این شبکه، آن را با یک اخطار حذف کرد.

کاربر دیگری می‌گوید: دو بار عکس سردار سلیمانی را در اینستاگرام گذاشتم هر دو بارش حذف شد.

کاربری نوشته است: یک نفر در دنیا در بین ۶ میلیارد انسان وجود دارد که شما حتی اجازه ندارید اسمش را در اینستاگرام بیاورید. آیا نمونه‌ای دیگر در طول تاریخ سراغ دارید؟

کاربری هم می‌گوید: چه می‌شود که از تصاویر و نام #سردار هم ترس دارند.

روز گذشته رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در دیدار خانواده و اعضای ستاد بزرگداشت سردار شهید حاج قاسم سلیمانی، برخورد حذفی مستکبران با شهید سلیمانی در فضای مجازی را نشانه ترس آنها حتی از اسم شهید و واهمه‌شان از رواج و تکثیر آن الگوی گران‌سنگ دانستند و گفتند: «در دنیای امروز، فضای مجازی زیر کلید مستکبران است و این واقعیت باید مسئولین فضای مجازی کشور را نیز هوشیار کند تا به‌نحوی عمل کنند که دشمن نتواند به هر شکل و هر جا که اراده کرد، در فضای مجازی برخورد کند.»

امیر خوراکیان معاون و سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی در یک گفتگوی تلویزیونی، در خصوص اقداماتی که می‌شود برای مقابله با این رفتار شبکه‌های اجتماعی خارجی به کار گرفت توضیح داد و گفت: یکی از راهکارها می‌تواند بحث روشن گری آزادی‌خواهان و فعالان عرصه اجتماعی در سراسر دنیا باشد. این محدودیت‌ها و اقدامات باید به گوش آنها برسد. هر زمان که این اتفاق افتاده با واکنش‌های عمده ای همراه بوده است. از سوی دیگر راهکار بعدی می‌تواند مستندسازی باشد.

وی ادامه داد: به هر حال ما تلاش می‌کنیم که در حد توان به مراجع بین المللی و ذی‌ربط این موضوع را منتقل کنیم. خاطرم هست که در ابتدای شهادت سردار سلیمانی سامانه‌ای برای کسانی که مطالب و محتوایشان سانسور شده بود، اعلام شد تا اطلاعات خود را به صورت مستند در آن صفحه بارگذاری کنند و در آن زمان بیش از ۲ هزار نفر با اسم و مشخصات و اطلاعات دقیق از مطالب حذف شده خود، در آن سامانه ثبت شکایت کردند و این اسامی به وزارت امور خارجه و قوه قضائیه منتقل شد.

سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی با اشاره به اینکه هم اکنون نیز به طور قطع این آمار افزایش یافته است، خاطرنشان کرد: باز هم امکان پیگیری حقوقی فراهم است. وزارت امور خارجه از جهت ارتباطات بین المللی و دیپلماتیک و قوه قضائیه از زاویه حقوقی می‌توانند به این مساله ورود کنند.

وی گفت: البته صاحبان پلتفرم‌ها به بهانه تحریم، پاسخگوی مراکز و نهادهای رسمی در این حوزه نیستند. مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات مکاتبات و پیگیری‌هایی در این حوزه‌ها داشته اند و حتی موضوعات شفاف‌تری مانند صیانت از کودکان را پیگیری کرده اند که از سوی این شبکه‌ها برای تمام دنیا رعایت می‌شود، اما اینها در این زمینه هم به ما پاسخگو نبوده اند.

مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات مکاتبات و پیگیری‌هایی در این حوزه‌ها داشته اند و حتی موضوعات شفاف‌تری مانند صیانت از کودکان را پیگیری کرده اند که از سوی این شبکه‌ها برای تمام دنیا رعایت می‌شود، اما اینها در این زمینه هم به ما پاسخگو نبوده اند

خوراکیان با اشاره به اینکه تلاش برای برقراری ارتباطات رسمی با این پلتفرم‌ها صورت گرفته اما تاکنون این اتفاق نیافتاده است، گفت: حتی ارتباطات در قالب دیپلماسی عمومی نیز تاکنون به نتیجه نرسیده است.

در این زمینه حمید فتاحی معاون وزیر ارتباطات نیز با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص هشیاری مسئولان فضای مجازی در مواجهه با برخورد حذفی مستکبران در این فضا، تاکید کرد: این رفتار دور از ذهنی از دولت تروریستی مانند آمریکا نیست و بعد از تروری که در فضای حقیقی نسبت به سردار حاج قاسم سلیمانی انجام دادند، همان روند ترور را در فضای مجازی نیز به کار گرفته اند.

وی گفت: ما در وزارت ارتباطات از همه ظرفیت‌های موجود از جمله مکاتبه با مراجع ذیصلاح تنظیم‌گر بین المللی، برای پیگیری این موضوع استفاده خواهیم کرد.

حکمرانی در فضای مجازی تنها با توسعه پلتفرم‌های بومی اتفاق می‌افتد

در این رابطه رسول جلیلی عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی با اشاره به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم «هوشیار بودن مسئولان فضای مجازی کشور» و اقدامات خصمانه پلتفرم‌های خارجی مانند اینستاگرام در برخورد حذفی با محتوای مرتبط با سردار سلیمانی، اظهار داشت: فرمایش روز گذشته مقام معظم رهبری در ادامه و استمرار فرمایشات مرتبط قبلی ایشان در خصوص فضای مجازی است. به نحوی که ایشان اخیراً نیز در فرمایشاتی به ول بودن فضای مجازی انتقاد کردند و هم اکنون نیز همان سیر در فرمایشات ایشان دیده می‌شود.

وی گفت: نکته اصلی این است که وقتی سکو و پلتفرمی مربوط به یک شرکت ثبت شده در کشور دیگری است، قاعدتاً مقررات خود را اعمال می‌کند و مقرراتش برگرفته از مصالح سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و قوانین کشوری است که در آن ثبت شده و مجوز فعالیت گرفته است. بر این اساس این کاملاً طبیعی است که اجازه انتشار به محتوا و کارکردی برخلاف مقررات و مصالحش را ندهد.

عضو حقیقی شورای عالی فضای مجازی خاطرنشان کرد: اگر ما فکر می‌کنیم که آن پلتفرم باید مقررات ما را به اجرا بگذارد و به آن عمل کند، سخت در اشتباه هستیم. چرا که آن پلتفرم کار خود را انجام می‌دهد و توجهی به ما ندارد؛ از این رو ما باید تحلیل درستی از وضعیت داشته باشیم و بدانیم خیر و صلاح ما چیست و مبتنی بر آن عمل کنیم.

دکتر جلیلی افزود: اگر ما نیازمند به حکمرانی جمهوری اسلامی و قوانین خودمان در فضای مجازی هستیم باید یا سکو و پلتفرم‌های خودمان را داشته باشیم یا اینکه سکوهایی که در کشور ما فعالیت می‌کنند را مجاب کنیم که در چارچوب قوانین ما فعالیت داشته باشند. در غیر این صورت این گلایه مندی که مقام معظم رهبری از این فضا دارند، استمرار خواهد داشت.

برای پلتفرم‌های خارجی منبع داده فراهم کردیم

وی گفت: اگر افرادی از نخبگان، مدیران و مسئولان کشور متوجه این سناریو نیستند که با اتکای بیش از حد به یک پلتفرم خارجی، داده‌ها و اختیار تحلیل داده‌هایمان را به آنها می‌سپاریم و برای آنها منابع داده ای فراهم می‌کنیم باید به آنها شک کرد. مسئولان باید بدانند و این موضوع را درک کنند که با اتکا به این پلتفرم‌ها، در میان مدت اختیار پیش بینی خودمان در مورد خواسته‌ها و سبک زندگی مان را نیز به صاحبان آن سکوها خواهیم سپرد. اما متأسفانه بسیاری از مسئولان ما در این پلتفرم‌ها زندگی کاری، شخصی و اداری دارند و باید به جد به این مدیران و مسئولان و افرادی که سطح بالاتری از انتظار شاملشان می‌شود تذکر داد و این موارد را یادآوری کرد.

جلیلی با اشاره به عدم تحقق راه اندازی پلتفرم و شبکه اجتماعی بومی قوی در کشور گفت: ممکن است به هر دلیلی در یک مقطعی نتوانستیم و یا شرایط فراهم نبوده که برخی از سکوهای داخلی را تقویت کنیم اما این به معنای پاک کردن صورت مساله نیست. ما باید برای نیاز آحاد جامعه پلتفرم‌های کیفی بومی داشته باشیم. سکوهایی که توسط بخش خصوصی و با حمایت دولت شکل گرفته اند. در حال حاضر شاهد فعالیت سکوهای بومی خوب و قابل قبولی در حوزه‌های حمل و نقل، بانکی و مالی، خرید و فروش و نقشه هستیم که ما را از نمونه خارجی بی نیاز کرده اند. اگر در مواردی هم با کمبود پلتفرم‌هایی در کشور مواجه هستیم باید چاره اندیشی کنیم که آن سکوها را ایجاد کنیم و یا سکوهای خارجی که در حال خدمت در کشور هستند را مجاب کنیم که در چارچوب مقررات ما فعالیت کند.

ما خیلی ساده لوح هستیم اگر فکر کنیم که می‌توانیم در مجامع بین المللی برویم و بگوییم چرا محتوای ما را حذف کردید؟ مانند این است که انتظار داشته باشیم که فلان شبکه ماهواره‌ای به قوانین فرهنگی ما احترام بگذارد و اگر احترام نگذاشت بگوییم چرا؟

این عضو شورای عالی فضای مجازی در پاسخ به این سوال که آیا بهتر نیست که از طریق تعاملات بین المللی این مساله را پیگیری کنیم که چرا این سکوها به حقوق کاربران ایرانی احترام نمی‌گذارند؟ گفت: مگر ما حق داریم که به آنها بگوییم که چرا به محتوای ما احترام نمی‌گذارید؟ اگر ما این موضوع را پیگیری کنیم آیا آنها قبول می‌کنند؟ مگر از ما مجوز فعالیت گرفته اند؟ مگر قبول کرده اند که چنین حقی را برای ما قائل باشند؟ به طور قطع آنها می‌گویند طبق مقرراتشان نباید این محتوا را انتشار دهند. ما خیلی ساده لوح هستیم اگر فکر کنیم که می‌توانیم در مجامع بین المللی برویم و بگوییم چرا محتوای ما را حذف کردید؟ مانند این است که انتظار داشته باشیم که فلان شبکه ماهواره‌ای به قوانین فرهنگی ما احترام بگذارد و اگر احترام نگذاشت بگوییم چرا؟

ساده لوحی است که بخواهیم در مجامع بین المللی پیگیر این مساله باشیم

دکتر جلیلی بر لزوم تقویت توان بومی برای مقابله با اقدامات یکجانبه سکوهای خارجی در فضای مجازی تاکید کرد و گفت: غیر از این راه، راه دیگری ممکن نیست. این ساده لوحی است که بخواهیم در مجامع بین المللی پیگیر این مساله باشیم که چرا اینستاگرام محتوای مربوط به سردار قاسم سلیمانی را حذف کرده است. اصلاً جواب نمی‌گیریم. اینکه به اینستاگرام گلایه کنیم که چرا مطالب مرتبط با شهید سلیمانی را حذف کرده است، راه حل درستی نیست. مسئولان باید از بومی سازی سکوهای داخلی حمایت کرده، پلتفرم‌های خارجی را مجاب به پذیرفتن قوانین کشور ما کنند و نیز این پلتفرم‌ها را بخشی از زندگیشان ندانند.