حمله به مهاجرین سوری در آنکارا، زنگ هشدار مهاجرستیزی در ترکیه

به گزارش حلقه وصل، دیشب و پریشب و در دو مقطع متوالی، در شهرستان آلتن داغ استان آنکارا، صدها تن از نیروهای پلیس، برای کنترل مردم خشمگینی به میدان رفتند که در محله اوندر، به سوی خانه ها و مغازه های مهاجرین سوری، حمله کرده بودند. اگر چه نقطه آغازین ماجرا، ارتباطی با تفکرات نژادپرستانه و مهاجرستیزی نداشت، اما طولی نکشید که خط سیر ماجرا و شعارها عوض شد.

ماجرا زمانی شروع شد که غروب روز سه شنبه، جوان ۱۸ ساله ای به نام امیرخان یالچین در یکی از پارک های آلتن داغ آنکارا، در درگیری با دو جوان مهاجر سوری، به ضرب کارد مجروح شد و پس از رسیدن به بیمارستان، جان خود را از دست داد.

دوستان و بستگان یالچین، همین مساله را بهانه کردند و یک هجوم گسترده به سوی خانه ها و مغازه های محله اوندر به راه انداختند که در چند سال اخیر، همواره محل اقامت ده ها خانواده مهاجر سوری بوده است. آنان چندین خودرو را واژگون کردند، با سنگ، شیشه های چندین مغازه سوری را پایین آوردند و به سوی خانه ها نیز سنگ پرتاب کردند.

در آغاز حملات، چند واحد گشت معمولی پلیس برای کنترل اوضاع به محله مزبور رفتند اما پس از دقایقی ناچار شدند از یگان ویژه پلیس ضربت و ضدشورش نیز کمک بگیرند. ماجرا در شب سه شنبه به ظاهر تمام شد، اما دیشب نیز حمله مهاجمین خشمگین ترک، در ابعادی وسیع تر تکرار شد و باز هم پلیس ضدشورش برای کنترل و تامین امنیت به میدان آمد و حتی گفته می شود که چند مغازه مهاجرین سوری نیز از سوی مهاجمین مورد هجوم و غارت قرار گرفت.

آیدین از مغازه داران آلتن داغ می گوید: «من در این چند سال، همسایه سوری خیلی خوب داشته ام، همسایه خیلی بد هم داشته ام. ولی اصناف و مغازه های اینجا به دست آنها افتاده است».

کسبه دیگری می گوید: سوری ها عادت دارند، یک مغازه اجاره می کنند اما سه نفر با سه شغل متفاوت در همان یک دکان فعالیت می کنند، مالیات هم نمی دهند، پروانه کسب هم ندارند و شهردرای و فرمانداری هم کاری به کارشان ندارد.

مغازه دار دیگری به نام دورسون گفته است: «وقتی که سوری ها به اینجا آمدند، هر کدام از ما از خانه خودمان برایشان قالیچه و ظرف و ظروف و وسایل آوردیم و تقدیم کردیم. اما بعد از چند سال، صاحب مغازه شده اند و حالا سوری ها، فقط از هموطنان خودشان خرید می کنند و پیش ما نمی آیند. آنها جز مبلغ اجاره ماهانه ای که به مالکین می دهند، برای ما یک گرم سود ندارند».

چند تن از شهروندان خشمگین با وجود حضور نیروهای پلیس، در برابر دوربین فریاد می زنند: «ما به آکپارتی رای دادیم. اما رئیس (اردوغان) بداند ما واقعاً به تنگ آمده ایم. یا این سوری ها را به کشورشان بازگردانید، یا ما را از اینجا بیرون کنید. خسته شدیم».

واکنش سیاستمداران

علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی، از نخستین سیاستمدارانی بود که در این مورد واکنش نشان داد. او ضمن ابراز همدردی با خانواده جوان متوفی ترک، مردم کشورش را به آرامش و حفظ خونسردی دعوت کرده و از آنان خواست، در قضاوت در مورد افعال و اقدامات مجرمانه، از هر گونه جانبداری قومی و نژادی پرهیز کنند.

وی همچنین از نیروهای امنیتی خواست، مانع از تکرار حملات خشونت آمیز در آلتن داغ شوند.

سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه، شخصاً در مورد واقعه آلتن داغ بیانیه نداده اما توییتی از استانداری پایتخت را بازنشر کرده که در آن آمده است: «برخی تظاهرات و رویدادهایی که عصر امروز در منطقه آلتن داغ ما رخ داد، به دنبال آرامش و حفظ خونسردی شهروندان و تلاش سخت نیروهای امنیتی ما به پایان رسیده است. از مردم  تقاضا می کنیم به اخبار و پست های تحریک آمیز اعتنا نکنند».

روزنامه سول، این بیانیه استانداری پایتخت ترکیه را به استهزا گرفته و اعلام کرده که قضیه بسیار مهم تر از آن است که بتوان با یک بیانیه فرمالیته و تشریفاتی از کنار آن گذشت.

عمر چلیک سخنگوی حزب عدالت و توسعه، ابراهیم کالن سخنگوی نهاد ریاست جمهوری و دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی و شریک اردوغان در ائتلاف جمهور، از مقاماتی هستند که در مورد واقعه آلتن داغ سکوت کرده اند.

اما کمال کلیچدار اوغلو رهبر بزرگترین حزب مخالف دولت (حزب جمهوری خلق) که دو هفته پیش، بارقه نخست اشاره به خطرات و پیامدهای منفی اقتصادی حضور آوارگان سوری در ترکیه را رقم زد، از مردم خواسته که خونسرد باشند و به حزب او اعتماد کنند. چرا که به گفته کلیچدار اوغلو به محض این که این حزب به قدرت برسد، آوارگان و مهاجرین سوری را با سلام و صلوات، احترام و دهل و سرنا به کشور خودشان بازخواهند گرداند، اما مردم باید صبور باشند و در برابر اقدامات تحریک آمیز، هوشیارانه عمل کنند.

منصور یواش شهردار آنکارا که از مخالفین اردوغان است و از او به عنوان یکی از شانس های آینده ریاست جمهوری ترکیه نام برده می شود، در مورد این واقعه چنین نوشته است: «برای فرزندمان امیرخان که او را در حادثه تلخ در آلتانداغ از دست دادیم، رحمت الهی می طلبم. امیدوارم قبل از این که این مشکل در بسیاری از مناطق کشور ما غیرقابل کنترل شود، مقامات دولت، یک برنامه اقدام اضطراری ایجاد کرده و بازگشت مهمانان را به کشورشان تضمین کنند. به عنوان شهرداری کلان شهر آنکارا، ما مسئولیت خود را به جا می آوریم و در مناطق و پارک هایی که دارای اختیارات قانونی هستیم، افزایش اقدامات امنیتی را در دستور کار قرار می دهیم».

منصور یواش از سیاستمداران وابسته به حزب جمهوری خلق است و این حزب، آشکارا از ایده ضرورت بازگرداندن آوارگان سوری به کشورشان، حمایت می کند.

بازتاب واقعه آلتن داغ در رسانه های ترکیه

اغلب رسانه های طرفدار حزب عدالت و توسعه، ترجیح دادند از کنار حملات صورت گرفته به مهاجرین سوری در محله اوندر آلتن داغ آنکارا بگذرند و به آن اشاره ای صورت نگیرد، اما بی. بی. سی ترک، یورو نیوز، روزنامه جمهوریت و بسیاری از روزنامه نگاران مستقل، این خبر را بازتاب دادند.

احمد خاقان سردبیر روزنامه حریت نیز نوشته است: «واقعه آلتن داغ، یک علامت و یک زنگ هشدار بود. دیدیدم که چگونه ممکن است یک نزاع کوچک بین چند نوجوان، به جنگ مردم سوریه و ترکیه تبدیل شود. بنابراین باید دست جنباند و سیاست سازی کرد. همین امروز باید تدابیر لازم را گرفت، ممکن است فردا دیر باشد».

فرات فیستک از روزنامه نگاران ترکیه، تصاویری از حمله به محله اوندر را در توییتر منتشر کرده که بیش از ۱ میلیون بازدید کننده داشته است.

او در توضیح تصاویر نوشته است: «مخالفت با ورود پناهجویان غیرقانونی و قاچاق یک چیز است و حمله به خانه ها و خانواده ها چیزی دیگر. وقتی که سیاستمداران، در سخنان خود در مورد آوارگان و مهاجرین، ابعاد دقیق مسائل را به درستی بیان نکنند، بروز چنین وقایعی، عجیب و دور از ذهن نخواهد بود».

ارتباط افغانستان با سوریه

دو حوزه جغرافیایی افغانستان و سوریه، با هم بسیار متفاوت است و علاوه بر زبان و فرهنگ، از حیث مشکلات سیاسی و حتی ویژگی های فرهنگی آوارگان و مهاجرین، بسیار با هم متفاوت هستند. اما واقعیت این است که در چند هفته اخیر، تحولات افغانستان بر نوع نگاه و رویکرد مردم ترکیه به آوارگان سوری هم اثر گذاشته است. با آمدن ده ها هزار آواره افغان به ترکیه برخی از مخالفین اردوغان، بر ضرورت بستن مرزها تاکید کردند و مردم نه تنها نسبت به آوارگان افغان، بلکه نسبت به کل مهاجرین حساس شدند.

در پایان باید گفت حضور نزدیک به ۴ میلیون مهاجر و پناهجوی سوری در ترکیه به خودی خود مساله سیاسی، امنیتی و اجتماعی بسیار مهمی است.

در برخی استان های ترکیه از جمله خاتای و کلیس، شمار آوارگان حتی از اهالی خود استان نیز بیشتر است و در نتیجه کنترل و مدیریت وضعیت موجود، نیاز به هوشیاری و حساسیت بالایی دارد.

در این میان، رفتار و مشی احزاب سیاسی و رهبران این احزاب، بسیار مهم و تعیین کننده است و در صورتی که مساله مهاجرین، به یک کارت و ابزار سیاسی در دست احزاب تبدیل شود، ما به ازای اجتماعی آن بسیار تلخ خواهد بود و با توجه به این که احزاب بزرگ ترکیه طرفداران میلیونی دارند، تهییج و تحریک افکار عمومی مردم، می تواند پیامدهای تلخی به بار بیاورد.

بسیاری از چهره های دانشگاهی و متخصصین موضوع  مهاجرت در ترکیه، معتقدند که خروج داوطلبانه آوارگان سوری از این کشور، بسیار دور از ذهن است و ترکیه باید رفته رفته این واقعیت را بپذیرد که بخش مهمی از ۴ میلیون شهروند سوری، در ترکیه خواهند ماند و به منظور مقابله با وقایعی نظیر حمله در آلتن داغ، لازم است در حوزه سیاست سازی و ترویج گفتمان تفاهم در رسانه ها و افکار عمومی، سیاست سازی و اقدامات دقیق و هدفمندی صورت بگیرد.

اگر نه، ممکن است که بسیاری از استان های ترکیه، به محلی برای نزاع مبتنی بر تفکرات ملی گرایانه و نژادپرستانه تبدیل شود و مهاجرستیزی به عنوان یکی از دردسرهای جدید دولت ترکیه برجسته شود.