آیا پیام رسان های داخلی میتوانند کاربران را راضی نگه دارند؟

سرویس حاشیه نگاری_میکائیل دیانی: هنوز بحث بر سر تلگرام و رفع فیلتر یا عدم رفع فیلتر آن وجود دارد. مقامات دولتی از یک‌طرف برای خوشامد مخاطبان صحبت از موقتی بودن فیلترینگ می‌کنند و از طرفی دستور به فیلترینگ نیز توسط همین دولت انجام می‌شود. از سوی دیگر وزیر ارتباطات دولت با فیلترینگ به لحاظ حفظ امنیت ملی در وضعیت موجود موافق است، اما از طرفی معتقد است که جوانان ما توانایی توسعه تکنولوژی در داخل و ایجاد پیام‌رسان قوی داخلی را دارند.

مخالفان پربسامد فیلترینگ تلگرام

در این وضعیت اما در فضای تلگرام هم اتفاقات جالبی افتاده است. عمده مخالفت‌های پربسامد در تلگرام مربوط به کانال‌هایی با مخاطب میلیونی است که درآمدزایی چند‌ ده‌میلیونی روزانه از حوزه تبلیغات در تلگرام داشته‌اند. اینها از طرفی شامل «اولین»ها هم به حساب می‌آیند. طبق نظریه «اورت‌ام راجرز» انسان‌ها در مواجهه با تکنولوژی و بدیعیات چند دسته‌اند؛ «اولین»ها یا «نوآوران» که کمتر از پنج درصد جامعه‌اند و افرادی جسور و خطرپذیر که بیش از بقیه علاقه‌مند به آزمایش اندیشه‌های جدید هستند، اینها بیشتر به تکنولوژی می‌پردازند و بیشتر برای پذیرش چیزهای جدید سعی می‌کنند. حالا اولین‌های فعال در تلگرام، تبدیل به عناصر «عقب‌مانده» در نظر راجرز شده‌اند، کسانی که به دلایل مادی خواستار حفظ وضع موجود و ماندن در گذشته‌اند. اینها اما اگر نگاهی عمیق‌تر و استراتژیک به مساله و همچنین قدرت و خلاقیت موجود را داشته باشند، می‌توانند ریسک حضور فعال در شبکه‌های جدید را انجام دهند و در آنجا نیز به اولین‌های پردرآمد تبدیل شوند بدون اینکه مخالفتی با تغییرات تکنولوژی داشته باشند.

رقابت بر سر تثبیت جایگزینی

اگر به کف میدان فضای مجازی برویم شاهد رقابت سه پیام‌رسان برای جایگزینی تلگرام می‌شویم؛ «سروش»، «ویسپی» و «آی‌گپ» سه پیام‌رسانی هستند که امروز در حال جذب مخاطب و تبدیل شدن به رسانه فراگیر کشور هستند. می‌توان با توجه به امکانات، مزایا و معایب هرکدام از نرم‌افزارها و همچنین درصد رجوع به آنها به نکات قابل توجهی رسید و تحلیلی درمورد آینده آنها داشت.

براساس آخرین آماری که از نصب و دانلود پیام‌رسان‌ها وجود دارد، «آی‌گپ» از «کافه بازار» و «گوگل‌استور» حدود «200 هزار» دانلود و نصب داشته؛ «ویسپی» حدود «یک‌میلیون» و «سروش» قریب به «سه‌میلیون» نصب و دانلود داشته‌اند. احتمالا نسبت‌ها در «اَپِل‌استور» هم به این صورت است. ویسپی یک نرم‌افزار چینی است و در این بین تقریبا نیم بیشتری از مخاطبان آن غیرایرانی‌اند و با توجه به ضعف‌های بسیاری که دارد که در ادامه خواهیم گفت، می‌توان رقابت را بین دو نرم‌افزار «سروش» و «آی‌گپ» دانست!

سروش تا چند روز قبل روزانه با حدود 200‌‌ تا300 هزار افزایش مخاطب مواجه بود که این روند چند روزی است شیب نزولی پیدا کرده است اما‌ آی‌‌گپ با شیب روزانه 10 تا20 هزار نفری افزایش دارد و این روند برخلاف سروش، روند صعودی دارد.

در مقایسه این دو نرم‌افزار باید گفت شاید این تفاوت در اتصال مخاطبان نیز به‌خاطر آن باشد که «سروش» متعلق به «صداوسیما» است و از ظرفیت تبلیغات 24 ساعته «رسانه‌‌ملی» هم برخوردار است!

اما طی چند روز گذشته چه اتفاقی افتاده است که روند اتصال به «سروش»، «نزولی» و «آی‌گپ»، «صعودی» بوده است؟! سروش در این مدت یک‌بار به‌روزرسانی داشته و سرعتش نیز همچنان بسیار پایین است و این احتمال می‌رود که دیگر قدرت تحمل این بار ترافیکی را نداشته باشد و البته نقص‌های فنی نیز دارد، اما «آی‌گپ» تاکنون سه‌بار به‌روزرسانی و خودترمیمی داشته و توانسته در مواجهه مخاطب پویایی و زنده بودن خود را نشان دهد و سرعتش بعد از هر بار به‌روزرسانی بالاتر رفته است، اگرچه هنوز بار ترافیکی آن چندان بالا نرفته که کارآمدی‌اش در جمعیت زیاد مشخص شود! عنوان دولتی سروش در مقابل برند جذاب و غیردولتی ‌آی‌گپ هم شاید در این مساله بی‌اثر نباشد.

مقایسه «سروش» و «آی‌گپ» با «تلگرام»

یکی از مهم‌ترین نکاتی که اقبال به یک پیام‌رسان را معین می‌کند، امکانات آن است. ویسپی بسیاری از قابلیت‌های تلگرام را ندارد، اما می‌توان درمورد آ‌ی‌گپ و سروش نکاتی را ذکر کرد.

سه ویژگی مشترکی که «سروش»، «آی‌گپ» و «تلگرام» دارا هستند عبارتند از «گفت‌وگوی انفرادی»، «ساخت گروه و کانال» و «ارسال عکس و فایل» اما آنچه این دو نرم‌افزار به‌نسبت تلگرام ندارند؛ «فضای ابری اختصاصی» برای کاربران است؛ آنچه در یک واکنش سریع مدیران‌ آی‌گپ نوید اضافه کردنش را به این پیام‌رسان داده‌اند. اما یک ویژگی دیگر که ‌آی‌گپ به‌نسبت سروش داراست و شاید به‌عنوان برگ برنده‌ای به حساب آید؛ «قابلیت رمز‌گذاری مطالب» در این پیام‌رسان است. رمزگذاری مطالب به‌ویژه برای کاربران ایرانی که مساله حریم خصوصی برایشان با اهمیت است یکی از امتیازات ویژه این نرم‌افزار به حساب می‌آید.

این پیام‌رسان در سه مرحله پیام‌های بین فرستنده و گیرنده را رمزگذاری می‌کند به‌گونه‌ای که حتی در صورت حمله‌های بین مسیری هم قدرت رمزگشایی پیام وجود ندارد و تمامی پیام‌ها و حتی فایل‌های کاربران در پیام‌رسان‌ آی‌گپ رمزگذاری شده و هیچ فردی به‌جز خود فرستنده و گیرنده امکان دسترسی به آن را ندارد. آی‌گپ یک مرورگر اختصاصی و متصل به خود نیز دارد که اهمیت آن در انتقال لینک‌هاست. این مرورگر کمک می‌کند بدون اینکه از پیام‌رسان خارج و وارد برنامه‌ای دیگر مانند گوگل‌کروم برای باز کردن لینک شوید مستقیما به مرورگر ‌آی‌گپ رفته و با سرعت بالاتری به محتوای لینک دسترسی پیدا می‌کنید. سروش البته یک قابلیت نیز به‌نسبت‌ آی‌گپ دارد و آن دسته‌بندی موضوعی کانال‌ها برای کاربر است. این قابلیت البته در حال حاضر به یک نقطه منفی برای این پیام‌رسان تبدیل شده است؛ چراکه حجم نرم‌افزار را بالا برده، سرعت آن را کند کرده و دسترسی را برای کاربر پیچیده کرده است؛ خصوصا برای کاربری که به پلتفرم ساده تلگرام عادت کرده است.

یک واقعیت و یک پیشنهاد به داخلی‌ها

برخلاف تصور عمومی و ساده‌انگارانه سیاستگذاران در باب «پیام‌رسان»ها راه‌اندازی یک پیام‌رسان صرفا به‌معنای برنامه‌نویسی یک پیام‌رسان نیست، تصوری که باعث شده است پیشنهادهایی از آن جنس که «برویم یک نرم‌افزار نوشته شده را تمام و کمال از خارج بخریم» را نتیجه می‌دهد. واقعیت آن است که «پیام‌رسان» امروز در نقطه مرزی دانش فناوری اطلاعات قرار دارد و یکی از پیچیدگی‌های آن از این جهت است که باید آن را موجودی زنده در نظر گرفت و همه کسانی که این نرم‌افزار را طراحی کرده‌اند-که طبیعتا جزء نخبگان این حوزه هستند- باید مدیریت اجرا و پشتیبانی تمام‌وقت آن را نیز داشته باشند تا بالانس ترافیک آن پیام‌رسان و سرعت و... را به انجام رسانند. لذا پیشنهاد ایجابی آن است که همه نیروها و شرکت‌های ایرانی تحت یک نهاد بالادستی چون شورای عالی فضای مجازی کنسرسیومی تشکیل بدهند و به‌جای پخش بیهوده نخبگان در این نرم‌افزارها یکی از آنها را که قابلیت‌های بیشتری دارد و اقبال بیشتری هم داشت، توسعه دهند.