تهران: کاکایی: موضوع حکمت و عرفان از موضوعاتی است که به ترانه‌سرایان کمک می کند به نگاه عمیقی برسند

به گزارش حلقه وصل، تازه ترین مراسم محفل شعر و موسیقی «اتفاق ترانه» با حضور و شعرخوانی جمعی از شاعران و ترانه سرایان کشور و با اجرای علیرضا بدیع، شاعر و ترانه سرا، برگزار شد.

عبدالجبار کاکایی، نویسنده، شاعر و زبان‌شناس کشورمان که در بخش معرفی کتاب، میهمان این محفل ادبی شده بود، در سخنانی درباره ترانه و تعریف آن گفت: مدتی است که استفاده از زبان گفت‌وگوی روزمره و محاوره در ترانه مرسوم شده است. این نوع استفاده از زبان محاوره بعد از دوران مشروطه در کشورمان باب شده است. پیش از این در ترانه های شفاهی، دو بیتی ها بین مردم وجود داشت و گویندگان گمنامی داشته است و عموما هم ترانه سرایان موضوعات جدی را دنبال نمی کردند.

وی ادامه داد: ترانه و تصنیف در گذشته، در روحوضی‌ها، مجالس و محافل عمومی اجرا و خوانده می‌شد و از زبان محاوره به عنوان گونه هنری استفاده می‌کردند. بعد از مشروطه، به دلیل این ظهور روزنامه ها و اینکه همه چیز به نوعی سیاسی و فلسفی شد، شعر محاوره و تصنیف و خیلی از مصالح هنری در خدمت ادبیات انقلاب قرار گرفت و شکل جدیدی به خود گرفت. به ویژه زبان محاوره و گفت‌وگو به اوج خود رسید. ترانه در زبان اردلان و جنتی عطایی و دیگران هویتی پیدا کرد که پهلو به پهلوی شعر می زد و خود جنتی عطایی هم جایزه فروغ را به اعتبار استفاده از ظرفیت‌های جدید شاعرانه در زبان محاوره برد.

کاکایی همچنین با بیان اینکه در چند دهه گذشته از قالب ترانه به عنوان قالبی ادبی استفاده می شود، عنوان کرد: دوستانی که حرفه‌ای‌تر هستند سعی می‌کنند ترانه را تابع عروض کنند. برخی از شاعران زبان محاوره را در خدمت شعر گرفته‌اند و اصطلاحا به آن شعر محاوره می‌گوییم. اگر به چنین قالبی ترانه به معنای همان قولی که در قدیم گفته می شد بگوییم، لزوما باید به کلامی ترانه بگوییم که به نیت تخلیط با موسیقی خلق شده است. کلامی که می خواهد در موسیقی قرار بگیرد، از ابتدا تکلیفش با شعر فرق می‌کند؛ چرا که جملات موسیقایی تابع منطق گفتاری متفاوتی هستند.

این شاعر کشور اظهار داشت: ملودی شاعر را از مسیر شعر منحرف می‌کند و جملات موسیقایی در دست شاعری که تصنیف‌ساز است، حکم عصا در دست یک نابینا را دارد. بنابراین برای تلفیق کلام با موسیقی، ابتدا باید منطق موسیقی در ذهن ترانه‌سرا متبادر شود.  من در ترانه هایی که می سرایم، عموما صدای یکی از خواننده ها را در ذهنم تصور می کنم و حتی بدون اینکه خودم بخوانم، با صدا و نوا و احساس او ترانه‌ام را می‌گویم.

وی همچنین در بخش معرفی کتاب گفت: خوب بود که خیلی از برنامه‌های ادبی ما بخش معرفی کتاب را در برنامه خود قرار می دادند؛ یک ترانه سرا باید همه چیز بخواند، برخی راحت طلب هستند و دوست دارند ترانه بشنوند و بر اساس آن شنیده ها ترانه بگویند. در حالی که ترانه یک رسانه عام است و در آن روان‌شناسی، تاریخ، جامعه شناسی، ادبیات و ... وجود دارد. شعرای ما حکیم بودند. حتی اگر ترانه‌سرا بخواهد تنها احساسات خود را در قالب ترانه بریزد، باید ژرف‌نگر باشد و نسبت به محیط خود نگاه متفاوتی داشته باشد. کسی که دنبال موضوع شعر و ترانه است باید ابزارهای مطالعاتی فراوانی داشته باشد.

کاکایی با تاکید بر لزوم فهم و مطالعه تاریخی از سوی ترانه سرایان، عنوان کرد: یرواند آبراهامیان در زمینه تاریخ معاصر چندین کتاب دارد و من روی کتاب «ایران بین دو انقلاب» ایشان تاکید می کنم. «تاریخ مدرن ایران» هم اثر شاخصی است از ایشان و این دو کتاب به شما کمک می‌کند تحلیلی جامع از وقایع سیاسی و اجتماعی ایران بین دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی سال 57 به دست آورید. هر کسی که میل به سرودن ترانه‌های اجتماعی دارد، این آثار می تواند به او کمک کند.

وی افزود: موضوع حکمت و عرفان نیز از موضوعاتی است که به ترانه‌سرایان کمک می کند به نگاه عمیقی برسند. عرفان مشربی است که توانایی ما ایرانی ها را برای بسط فرهنگی بالا می برد. یکی از بی نظیرترین مغزهای بشریت که خوشبختانه ایرانی است، مولانا جلال‌الدین بلخی است. کتاب‌های فراوانی راجع به مولانا نوشته شده است. جدای از توصیه به خواندن کتاب مثنوی و دیوان شمس ایشان، اگر بخواهیم دو کتاب بی نظیر راجع به مولانا نام ببریم، یکی «شرح مثنوی شریف» مرحوم بدیع الزمان فروزانفر است و یکی هم کتاب «مولوی چه می گوید» جلال‌الدین همایی است. برازنده‌ترین لقب استاد که متاسفانه این روزها بار همه می کنند را می توان به بدیع‌الزمان و همایی نسبت داد. در بلاغت اثر و شکل نوشتار و مجموعه منابع و ماخذی که در پژوهش خود ارائه می‌کنند، بی‌نظیر هستند. کتابی اخیرا درباره آثار مولانا مطالعه کرده‌ام و آن «مولوی و تفسیر عارفانه» نوشته مریم مشرف است که این اثر را هم به دوستداران مولانا توصیه می‌کنم.

این شاعر تصریح کرد: دو کتاب دیگر هم خیلی روی ذهنیت من نسبت به جهان اثر گذاشت؛ یکی از این دو کتاب را پانزده سال پیش خواندم که نگاهم را به جهان تغییر داد. کتاب «آسیا در برابر غرب» دکتر شایگان بود. ایشان از منظر هایدگری به جهان می‌پردازد و از نظام اشراقی در مقابل پدیده ای به نام غرب و جهان توسعه دفاع می کند. فیلم «هامون» را هم آقای مهرجویی با الهام از این کتاب ساختند. مهرجویی به نوعی در فیلم از شخصیت شایگان تقدیر می کند. جدای از این اثر، کتاب «افسون‌زدایی» از دکتر شایگان را هم توصیه می کنم. این اثر هم از منظر تاریخ ادیان نگاشته شده است و نگاه عرفانی به جهان را شرح و بسط می دهد.

کاکایی همچنین گفت: کتاب «بنیاد ترانه» علی کمارجی منتشر کرده است که به تاریخ ترانه مدرن و صنایعی که در ترانه‌های پاپ استفاده می‌شود، می‌پردازد و به این اثر هم می تواند برای ترانه‌سرایان مفید واقع شود.

وی در ادامه، با اشاره به غزلی که به‌تازگی و به درخواست محمد معتمدی، خواننده، سروده است، اظهار کرد: این غزل را دیروز گفتم. ابتدا قرار بود این غزل را برای محمد معتمدی بگویم، اما در نهایت دیدم که غزل را برای خودم گفتم و نشد که شعر را به او بدهم.

کاکایی در پایان غزل تازه‌اش را برای حضار خواند و با استقبال مخاطبان مواجه شد.

در این مراسم، شاعران و ترانه‌سرایانی همچون رضا احسان‌پور، حسین زحمتکش، امین صدیقی، احسان انصاری، آیسان نظر محمدی، علیرضا رمزی، محسن صدر، نوید کلانکی، علیرضا تقی‌پور، پری پورسکوتی، محمدحسن جمشیدی، افسانه غیاثوند، علی مقیمی، بهروز پورمحمد، احسان امیدی، خانم فراهانی و ... تازه‌ترین آثار خود را برای حضار خواندند.

در پایان، ماکان شیرازی به اجرای زنده 3 قطعه موسیقایی برای حضار پرداخت.