نگاهی به روند تمدید یک‌ ماهه تفاهم ایران و آژانس

به گزارش حلقه وصل، امروز (دوشنبه) سوم خرداد ماه تصمیم ایران برای تمدید تفاهم اسفند ماه ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و ادامه ضبط داده‌های دوربین‌های آژانس حداکثر تا یک ماه دیگر از سوی سازمان انرژی اتمی به اطلاع دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل رسید.

در همین خصوص «کاظم غریب آبادی» سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد آژانس اظهار داشت: داده‌های سه ماه گذشته همچنان در اختیار سازمان انرژی است و به آژانس منتقل نمی‌شود و داده‌های یک ماه پیش روی نیز صرفا نزد ایران خواهد ماند. در رابطه با حذف یا انتقال داده‌ها، همان شرایط تفاهم مشترک سه ماهه همچنان حاکم خواهد بود.

«رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز در نشستی خبری ضمن تایید تمدید یک ماهه تفاهم مزبور تا ۲۴ ژوئن (سوم تیرماه) اعلام کرد: اطلاعات [دوربین‌ها] تا یک ماه آینده نیز تحویل آژانس نخواهد شد و در خصوص تأثیر روند  انتخابات ریاست‌جمهوری ایران بر تداوم همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت: «من نگرانی ندارم، اطمینان دارم دولت بعدی ایران نیز به همکاری با آژانس ادامه خواهد داد. این به نفع همه خواهد بود».

دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی نیز در بیانیه‌ای، توضیحی در این خصوص صادر و  اعلام کرد: امروز سوم خردادماه ۱۴۰۰ فرصت سه ماهه در خصوص نگهداری داده‌های دوربین‌های نظارتی نصب شده در تاسیسات هسته‌ای ایران به پایان می‌رسد. شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر تداوم توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی از سوی ایران بر اساس قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» در مورد نحوه ادامه کار پس از انقضای زمان توافق قبلی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تصمیم گرفت؛ «با توجه به در جریان بودن مذاکرات فنی پیرامون حل و فصل موضوعات پادمانی بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که به موازات مذاکرات وین در جریان است، حفظ داده‌های دوربین‌های نظارتی را به مدت یک ماه از تاریخ سوم خردادماه ۱۴۰۰ ادامه دهد تا از این طریق فرصت لازم برای پیشرفت و به نتیجه رسیدن مذاکرات فراهم شود.»

پیش از این نیز «سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست امروز خود با خبرنگاران با بیان اینکه در صورت تمدید تفاهم قبلی ایران و آژانس، دسترسی فراپادمانی به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی داده نخواهد شد، گفت: اگر در پایان فرآیند گفت‌وگوها در وین، به نتیجه مشخصی برسیم، فیلم‌های ضبط‌شده می‌تواند در اختیار این سازمان قرار گیرد.

«میخائیل اولیانوف» نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی نیز از تمدید یک ماهه تفاهم ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی استقبال و آن را برای روند گفت‌وگوها در وین مفید توصیف کرد.

«جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در این باره با بیان اینکه بیشترین نظارت‌ها در جهان بر تأسیسات هسته‌ای ایران انجام می‌شود، گفت در صورت التزام واشنگتن به بخش اقتصادی توافق هسته‌ای، تهران نیز آماده است تا به اجرای کامل تعهدات برجامی بازگردد.

وزارت خارجه اتریش هم با استقبال از تمدید تفاهم ایران و آژانس اعلام کرد که چنین رویدادی به دیپلماسی فرصت بیشتری برای حفظ برجام می‌دهد.

پس از آن‌که طرح دوفوریتی اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران ۱۲ آذر ۱۳۹۹ در مجلس شورای اسلامی اصلاح و توسط شورای نگهبان تایید شد، رئیس مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای آن را به رئیس جمهور ابلاغ کرد. بعد از تصویب در هیأت وزیران، دولت ایران در نامه‌ای آژانس بین‌المللی را از قصد خود برای توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و نظارت‌های فراتر از پادمان مطلع کرد.

براساس ماده ۶ این طرح، دولت جمهوری اسلامی ایران موظف شد در صورت عدم اجرای کامل تعهدات کشورهای متعاهد از جمله کشورهای ۱+۴ (آلمان، فرانسه، انگلستان، چین و روسیه) در قبال ایران و عادی نشدن روابط کامل بانکی و عدم رفع کامل موانع صادرات و فروش کامل نفت و فرآورده‌های نفتی ایران و برگشت کامل و سریع ارز منابع حاصل از فروش، دو ماه پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون در مجلس شورای اسلامی، نظارت‌های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه سند (پروتکل) الحاقی را متوقف کند. (اینجا بخوانید)

پیش از اجرای این ماده از قانون مزبور و در روزهای آغازین اسفند ماه رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران آمد وی سوم اسفند ماه ۱۳۹۹ (۲۱ فوریه ۲۰۲۱) ضمن دیدار و گفت‌وگو با علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی به دیدار محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه نیز رفت.در پایان این سفر نیز ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیانیه‌ای مشترک صادر کردند.

براساس این بیانیه، سازمان انرژی اتمی، آژانس را مطلع کرد که به منظور پایبندی به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی (قانون) تحت عنوان «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران» (قانون)، ایران اجرای اقدامات داوطلبانه، آنگونه که در برجام آمده است، را از ۵ اسفند ۱۳۹۹ متوقف خواهد کرد و یک تفاهم فنی دوجانبه موقت نیز حاصل شد.

 با در نظر گرفتن موارد فوق و به منظور تداوم فعالیت‌های راستی آزمایی و نظارت آژانس، سازمان و آژانس نسبت به موارد زیر توافق کردند: ۱. ایران به اجرای کامل و بدون محدودیت موافقتنامه جامع پادمان خود با آژانس، همانند قبل، ادامه خواهد داد. ۲. یک تفاهم فنی دوجانبه موقت، سازگار با قانون، که به موجب آن آژانس به فعالیت‌های ضروری راستی آزمایی و نظارت خود (طبق فهرست فنی پیوست) برای مدت تا سه ماه ادامه خواهد داد. ۳. مرور منظم این تفاهم فنی با هدف اطمینان از حصول به اهداف آن.

براساس، ضمیمه فنی تفاهم مشترک ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ایران برای مدت تا سه ماه اجازه داد تا دوربین‌های نصب شده در ۸ تاسیسات یا ساختمان به منظور ضبط داده‌ها در محل خود حفظ و به کار خود ادامه دهد و همچنین در این مدت سوابق کامل برخی فعالیت‌ها مانند کیک زرد، آب سنگین و ماشین‌ها را حفظ کند.

ضمیمه تفاهم ایران و آژانس

«کاظم غریب آبادی» سفیر و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی در وین، در این باره گفت: همانگونه که در بند دو این تفاهم آمده است، آژانس به فعالیت‌های ضروری راستی آزمایی و نظارت خود برای مدت تا سه ماه طبق فهرست فنی پیوست این تفاهم ادامه خواهد داد. این ضمیمه، کمتر از یک صفحه و نیم است و محتوای آن (بدون ذکر نام تأسیسات هسته‌ای به دلیل محرمانگی) به شرح زیر می‌باشد:

- ایران برای مدت تا سه ماه اجازه خواهد داد تا دوربین‌های نصب شده در هشت تاسیسات یا ساختمان به منظور ضبط داده‌ها در محل خود حفظ شده و به کار خود ادامه دهند.

- دوربین‌های نصب شده در راستای فعالیت پادمانی در تأسیسات اظهار شده نیز در محل خود حفظ شده و به کار خود ادامه می‌دهند.  

- ایران برای مدت تا سه ماه سوابق کامل برخی فعالیت ها مانند کیک زرد، آب سنگین و ماشین ها را حفظ خواهد کرد.

- داده‌ها و سوابق مزبور در این دوره سه ماهه در صورتی و زمانی به آژانس ارائه می‌شود که ایران تصمیم بگیرد اجرای تعهدات مرتبط هسته ای خود تحت برجام را در همین دوره از سربگیرد که طبیعتا بعد از رفع کامل تحریم‌هاست. در غیر این صورت، تمامی این اطلاعات در پایان ماه سوم حذف و پاک خواهند شد.

- ایران در این دوره سه ماهه، بروزرسانی اظهارنامه‌های پروتکل الحاقی را ارائه نخواهد کرد، مگر زمانی که تصمیم بگیرد اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای خود تحت برجام را در همین دوره از سربگیرد که طبیعتا بعد از رفع کامل تحریم هاست.

نماینده دائم ایران در آژانس در مورد علت ذکر سه ماه نیز با رد هرگونه گمانه زمانی در مورد ارتباط این موضوع با مباحث داخلی، گفت: این تاریخ به پیشنهاد آژانس در متن قید شد، چرا که اجلاس‌های شورای حکام هر سه ماه یک بار برگزار می‌شود و مدیرکل نیز به شورا از روند تحولات گزارش می‌دهد. پیشنهاد ما دو ماه بود که بعد از بحث و بررسی و برخی نکات فنی بر دوره زمانی سه ماهه تفاهم شد.

در نهایت و در راستای اجرای مصوبه مجلس، همه نظارت‌های فراپادمانی از پنجم اسفند متوقف شد و سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی هم قبل از اجرای این مصوبه اعلام کرد که اجرای قانون مجلس به منزله خروج ایران از برجام و قطع همکاری با آژانس نیست.

بحث تمدید تفاهم ایران و آژانس از چه زمانی مطرح شد؟

پس از آن‌که مذاکرات وین در راستای احیای برجام از ۱۳ فروردین ماه به صورت مجازی کلید خورد و پس از آن شهر وین شاهد حضور هیأت‌های ایران و گروه ۱+۴ بود، سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران و رئیس هیأت ایرانی شرکت کننده در مذاکرات وین در چارچوب کمیسیون مشترک برجام روز جمعه ۱۷ اردیبهشت ماه در گفت‌وگویی با خبرگزاری ژاپنی ان.اچ.کی از احتمال تمدید توافق اخیر ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص بازرسی‌ها از تأسیسات هسته‌ای ایران خبر داد.

قبل از آن نیز، «وندی شرمن» معاون وزیر خارجه آمریکا ابراز امیدواری کرد واشنگتن بتواند به تفاهمی در مذاکرات وین دست پیدا کند تا بتوان توافق فنی میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در پایان ماه جاری میلادی منقضی می‌شود را تمدید کرد.

«سید عباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه و رئیس هیأت مذاکره کننده ایرانی در وین (چهارشنبه) ۲۲ اردیبهشت ماه در توئیتر نوشت: از سرگیری اجرای پروتکل الحاقی توسط ایران، مستلزم رفع تحریم‌هاست. علاقه‌مندیم این کار تا قبل از ۳۱ اردیبهشت انجام شود، البته اگر مقدور باشد. ما جدی و مصمم هستیم و حتی از همین فردا آماده‌ایم که اگر تحریم‌ها به شکلی که قابل راستی آزمایی باشد، برداشته شوند به اجرای کامل برجام بازگردیم.

خطیب‌زاده: در پایان سه ماه می‌توانند این نوارها برای همیشه پاک شوند یا تصمیم داخلی گرفته شود که یک ماه یا هر مقداری که دستگاه‌های فرادستی در موضوع سیاست خارجی تصمیم می‌گیرند،  تمدید شود

«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه ۲۷ اردیبهشت ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران در پاسخ به پرسش خبرنگاری درباره این‌که چند روز دیگر به پایان توافق سه ماهه ایران و آژانس نزدیک می‌شویم و آیا با توجه به بحث‌های مطرح شده قرار است این توافق دوباره تمدید شود؟ اظهار داشت: به چند نکته باید توجه کرد اول این‌که قانون مجلس الزام آور است و آن‌چه بین ایران و آژانس توافق شده، در همان چارچوب است. قانون مجلس توقف دسترسی‌های فراپادمانی آژانس بوده و این هم در سه ماه گذشته آغاز شده است و الان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ دسترسی فراپادمانی ندارد. توافق ما هم این بوده که فیلم‌ها ضبط شود، ولی در اختیار آنها قرار نگیرد. یک تصمیم داخلی در داخل ایران بوده است.در پایان سه ماه می‌توانند این نوارها برای همیشه پاک شوند یا تصمیم داخلی گرفته شود که یک ماه یا هر مقداری که دستگاه‌های فرادستی در موضوع سیاست خارجی تصمیم می‌گیرند، این‌ها (توافق) تمدید شود.

خطیب‌زاده ادامه داد:‌ ‌آن‌چه مهم است این است که از همان تاریخی که مجلس مشخص کرده دسترسی‌های فراپادمانی‌ آژانس بین‌المللی انرژی اتمی متوقف شده است و این توافقی که بین ایران و آژانس کردیم برای این است که اگر گفت‌وگوها به نتیجه رسید، آن نوارها و فیلم‌ها در اختیار آژانس قرار بگیرد. طبیعی است یک موضوع داخلی و یک موضوع بین ما و آژانس است و این‌که ادامه دهیم هم نقض قانون مجلس نخواهد بود. صحبت‌هایی شده با توجه به پیشرفت‌های خوبی که صورت گرفته، به این فرصت فرجه‌ای داده شود که بررسی‌ها در حال انجام است و اگر مذاکرات تا آن روز در مسیر درستی قرار داشته باشد شاید جمهوری اسلامی این تصمیم داخلی را بگیرد، ولی در هر دو صورت دسترسی‌های فراپادمانی به آژانس داده نخواهد شد.

 آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز (پنجشنبه) ۳۰ اردیبهشت ماه در بیانیه‌ای اعلام کرد که در حال رایزنی با مقام‌های جمهوری اسلامی برای تمدید توافقی هستند که (۲۱ می ۳۱ اردیبهشت ماه) منقضی می‌شود. آژانس با تأکید بر این که توافق سه ماهه ایران و آژانس که در تاریخ ۲۱ فوریه حاصل شد، «همچنان جاری و پابرجا» است، افزود: «مدیرکل (آژانس)، طی روزهای آینده، به روزرسانی‌هایی را در اختیار شورای حکام آژانس قرار خواهد شد».

در همین خصوص نیز حسن روحانی رئیس جمهور روز (یکشنبه) دوم خرداد ماه در اظهاراتی با تاکید بر پیروزی ملت ایران در جنگ اقتصادی، گفت: ارقام رشد تولید در بخش های مختلف صنعتی کشور، بهترین شاهد بر بی ثمر بودن سیاست فشار حداکثری آمریکا است که خود آنها را به اعتراف به شکست این سیاست ها وادار کرده است و با توجه با مذاکرات اخیر انجام شده در وین، به صراحت آمادگی خود را برای رفع تحریم‌ها وفق برجام اعلام کرده‌اند. ما به مذاکرات تا توافق نهایی ادامه خواهیم داد.