تهران: امیری اسفندقه: شاعر عاشورایی درگیر مدح و عشق‌هایی کز پی رنگی بود نیست

به گزارش حلقه وصل، دومین نشست پاتوق ادبی «شب‌های شعر تهران» با حضور مرتضی امیری اسفندقه و حسن صنوبری در کافه کراسه تهران برگزار شد.

حسن صنوبری دبیر شب‌های شعر تهران، در ابتدای این برنامه که اختصاص به موضوع «شعر عاشورایی» داشت در ابتدا مختصری از وضعیت شعر عاشورایی دیروز و امروز و نیز ارادت دیرینۀ ایرانیان و فارسی‌زبانان به ساحت ائمه اطهار به ویژه حضرت سیدالشهدا (ع) گفت و تاکید کرد ادبیات عاشورایی در شعر بهترین شاعران دیروز و امروز، به ویژه آنانکه نمایندگان فرهنگ ایران هستند حضور داشته است.

صنوبری در ادامۀ سخنانش به معرفی شعرها و کتاب‌های برتر شعر عاشورایی معاصر پرداخت؛ «گنجشک و جبرئیل» سرودۀ زنده‌یاد دکتر سیدحسن حسینی، «مجلس حر» سرودۀ استاد علی معلم دامغانی، «با کاروان نیزه» سرودۀ دکتر علیرضا قزوه از جمله کتاب‌های معرفی شده توسط صنوبری بود، او همچنین از شعرهای عاشورایی درخشان شاعرانی چون دکتر سیدعلی موسوی گرمارودی و زنده‌یادان دکتر طاهره صفارزاده و سلمان هراتی تجلیل کرد.

وی در ادامۀ بخش معرفی کتاب به معرفی دیوان و شعرهای عاشورایی «نیر تبریزی» شاعر آیینی دوران مشروطه و میزان نفوذ و تاثیر او در هیئات مذهبی و ادبیات عاشورایی پس از خود پرداخت.

صنوبری در بخش دوم سخنان خود از ویژگی‌های شعر و اندیشۀ ادبی مرتضی امیری اسفندقه –میهمان ویژه برنامه- سخن گفت. وی ضمن بیان نکاتی در مورد دو قالب کلاسیک و مدرنِ قصیده و نیمایی و تخصص امیری در هردو، به معرفی اجمالی مجموعه کتاب‌های اسفندقه در این زمینه‌ها پرداخت و سپس به طور خاص درباب مجموعه شعر عاشورایی او یعنی کتاب «قتیل قبله» سخن گفت. صنوبری در این بخش از سخنانش ضمن بیان اهمیت و جذابیت غزل‌ها و قصیده‎های عاشورایی امیری در این کتاب گفت: «علی‌رغم عدم انتشار دوبارۀ این کتاب خوشبختانه همۀ شعرها در کتاب «کوار» استاد بار دیگر منتشر شده‎اند. آنچه در این عدم بازنشر کتاب جای تاسف و تحسر دارد، مقدمۀ خواندنی امیری اسفندقه بر کتاب قتیل قبله است که به نوعی مانیفست شعر آیینی امروز است».

دبیر شب‌های شعر تهران همچنین با یاد خیری از مقالات ادبی آقای زهیر توکلی شاعر و منتقد ادبی از مقاله‌ای که او درباب دو غزل زیبای «حر» اسفندقه نوشته بود سخن گفت. ولی همچنین تاکید کرد: «باید توجه داشت در سال‌های اخیر شعرهای بسیاری برای شخصیت حضرت حر و با واکاوی شخصیت این بزرگمرد توسط شاعران انقلاب سروده‌شده‌اند، از جمله قصیده حر جناب قزوه و نیمایی حر استاد معلم، اما همگی متاخر بر دو غزل حر جناب امیری هستند.»

پس از پایان سخنان صنوبری، مرتضی امیری اسفندقه پس از تشکر از صنوبری و دیگر برگزارکنندگان این محفل ادبی سخن خود را دربارۀ پیشینه و پسینۀ با یادکردی از دیگر شعرها و شاعران عاشورایی که از آن‌‌ها یاد نشده بود از جمله غزل «خیز و جامه نیلی کن روزگار ماتم شد» سرودۀ یوسفعلی میرشکاک و مثنوی «خوشا از نی خوشا از سر سرودن» سرودۀ قیصر امین‌پور آغاز کرد و در ادامه به تجلیل از مثنوی عاشورایی معروف علی معلم «روزی که در جام شفق مل کرد خورشید...» و ارزش‌های هنری والایش پرداخت. وی همچنین با اشاره به سخنان صنوبری ضمن بیان خاطراتش درباب چگونگی و حواشی سرایش دو غزل حر، از استاد خود زنده‌یاد احمد کمال‎پور (کمال) یاد کرد و نظر او درباب زیبایی و ارجمندی شعر حر سروده شده توسط استاد علی انسانی را برای حاضران بازگفت.

اما بخش عمده و اصلی سخنان امیری اسفندقه به یکی از شاعران کهن یعنی «کسایی مروزی» اختصاص پیدا کرد. امیری اسفندقه با تاکید بر اینکه سخن گفتن از حقیقت وقتی حقیقت منزوی و مظلوم است دشوارتر و ارزشمندتر است گفت: کسایی نخستین کسی بود که در روزگار فراموشی، چشم از دنیا بست و با طبع نظرکرده و مسلم خود برای عاشورا شعر سرود و جو خفقان پیش از خود را تا حد زیادی از بین برد. شعر کسایی چنانچه خودش می‌گوید تازه شدن تولی و تجدید بیعت شعر پارسی با ادبیات عاشورایی است» وی تاکید کرد: ما امروز، پس از انقلاب اسلامی و با همت شاعران انقلاب در دوران درخشش شعر عاشورایی به سر می‌بریم، اما همۀ این درخشش‎ها و پیشرفت‎ها مدیون شجاعت و شرافت کسایی در قرن چهارم است» اسفندقه با خوانش و تفسیر ابیاتی از قصیدۀ کسایی، از جمله این بیت:

«دست از جهان بشویم عز و شرف نجویم

مدح و غزل نگویم، مقتل کنم تقاضا»

تاکید کرد: «کسایی در این بیت «مقتل»سرایی را به عنوان گونه‌ای محترم و گرامی به دو گونۀ شعر رایج آن روزگار یعنی مدح پادشاهان و غزل و «عشق‌هایی کز پی رنگی بود» برتری می‌دهد.»

امیری اسفندقه همچنین گفت: «از همین بیت معلوم می‌شود کسایی براین باور است که سراینده شعر عاشورایی سه ویژگی مهم دارد: شاعر عاشورایی دست از جهان شسته است، شاعر عاشورایی عز و شرف نمی‌جوید و شاعر عاشورایی درگیر مدح و عشق‌هایی کز پی رنگی بود نیست.»

امیری اسفندقه در بخش دیگری از سخنانش آرزو کرد بیش از پیش در رسانه‎ها و تصمیم‌گیری‎ها کسایی مرزوی مورد توجه قرار بگیرد و پیشنهاد داد تا جایزه‎ای ادبی با نام کسایی، ویژۀ سرایش شعر عاشورایی به وجود بیاید.

در ادامۀ برنامه امیری اسفندقه به خوانش گزیده‎ای از شعرهای عاشورایی خود برای حضار پرداخت. همچنین پس از شعرخوانی او، تعدادی از شاعران جوان برنامه –از جمله آقایان سامانی و موسوی و خانم انتظاریان- برای شعرخوانی به جایگاه آمدند و شعرهایشان توسط امیری اسفندقه نقد و بررسی شد.

گفتنی‌ است، شب‌های شعر تهران عنوان یک پاتوق ادبی است که دو هفته یکبار در روزهای سه شنبه از ساعت 16 الی 18 با حضور شاعران دانشجو و دانش‌آموز، و با همکاری دبیرستان تخصصی علوم انسانی شرف‌الدین در محل کافه کراسه (به نشانی خیابان 16آذر، خیابان پورسینا) برگزار می‌شود و شرکت در این پاتوق ادبی برای عموم علاقه‌مندان آزاد است.