ریزش‌ها، ناگوار اما حیاتی

به گزارش حلقه وصل، هر انقلاب و فکر نو، افراد و افکاری را به خود جذب می کند و عده ای مخالف را نیز به خود می بیند. جدا از افرادی که از همان ابتدای کار، با طرح و ایده نو به مخالفت می پردازند، از میان طرفداران نیز به مرور زمان افرادی بر طبل ناسازگاری می کوبند و از راه گذشته برمی گردند.

مفهوم ریزش در یک انقلاب، در مورد چنین افرادی به کار می رود. تفاوتی هم ندارد که فکر و ایده چه باشد، ریزش امری اجتناب ناپذیر است.

در تاریخ صدر اسلام نیز همه، افرادی را می شناسیم که در ابتدا با تمام توان در خدمت رسول خدا صلی الله علیه آله و سلم بودند و بازوان توانمندی در پیشبرد اهداف الهی محسوب می‌شدند اما در میانه راه به دلایل مختلف از صف اسلام اصیل خارج شده و به راه انحراف کشیده شدند. مسأله ریزش تا حدی جدی است که حتی خداوند در قرآن درباره آن فرموده است:

«یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکافِرینَ یُجاهِدُونَ فی‌ سَبیلِ اللَّهِ وَ لا یَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ ذلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتیهِ مَنْ یَشاءُ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلیم؛ [۱] ای اهل ایمان! هر کس از شما از دینش برگردد [زیانی به خدا نمی ‌رساند] خدا به زودی گروهی را می‌ آورد که آنان را دوست دارد، و آنان هم خدا را دوست دارند؛ در برابر مؤمنانْ فروتن‌ند، و در برابر کافرانْ سرسخت و قدرتمندند، همواره در راه خدا جهاد می‌ کنند، و از سرزنش هیچ سرزنش کننده‌ ای نمی ‌ترسند. این فضل خداست که به هر کس بخواهد می‌ دهد؛ و خدا بسیار عطاکننده و داناست.» 

ریزش کننده ها زیان می بینند!

نکته قابل تأمل این است که این آیه شریفه، در واقع هشداری است به انسان ها که بر عهد و پیمان خود استوار باشند و به خاطر مطامع دنیوی و منافع شخصی از حق روی گردان نشوند؛ اما اگر چنین اتفاقی افتاد، که قطعاً رخ داده است [۲] این انحراف و ارتداد هیچ خللی در مسیر اصلی دیانت ایجاد نخواهد کرد.

وجود چنین آیه ای در قرآن به خاطر شفقت و مهربانی خداوند نسبت به بندگان است که دوست ندارد آنها به وادی هلاکت افتند، نه اینکه وجود چنین افرادی، ضرری به خدا و اهل دین رساند.  

رویش جوانه های نو در اثر ریزش ها

نه تنها ریزش ها تهدید و خطر نیستند که خود فرصت هستند. سنت خدا و اولیاء الهی این نیست که کسی را از خود برانند و دفع کنند. تا کسی خود مسیرش را از جاده حق جدا نکرده، می تواند در صف دینداران حضور داشته باشد. اما حقیقت آن است که بسیاری لیاقت حضور در جبهه حق را ندارند و حضور آنها فرصت سوزی و مانع پیشرفت به حساب می آید. اما اگر چنین افرادی خود مسیرشان را عوض کنند، فرصت ابراز وجود برای افراد دیگر که از لیاقت و شایستگی برخوردارند، به وجود می آید.

آیه شریفه قبل به زیبایی به این نکته اشاره کرده که هرکس از دین خدا برگردد، نتیجه آن شکوفایی انسان هایی لایق و توانمند در اردوگاه دینداری است.

ریزش ها در انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی نیز از قاعده ریزش ها و رویش ها مستثنی نیست. این انقلاب در چهار دهه ای که از عمرش سپری شده، ریزش ها و رویش های فراوانی را به خود دیده است. در مجموع می توان سه نوع ریزش را در جبهه انقلابیون مشاهده نمود:

نخست: افرادی که در واقع دلبسته افکار انقلابی نبودند و ایدئولوژی مستقلی داشتند و تنها در پی عبور از نظام شاهنشاهی بودند و همراهی آنها با تفکر انقلابی، در واقع مصلحتی بوده است.

دوم: ریزش افرادی که نه دلبسته جبهه انقلاب بودند و نه جهان بینی دیگری داشتند و تنها از سر کنجکاوی و هوس تجربه کردن ایده نو به صف انقلابیون پیوسته بودند.

سوم: ریزش اشخاصی که ایدئولوژی و فکر انقلابی را قبول داشتند اما در طی زمان به دلایل گوناگون –که اکنون مجال بررسی آن نیست- از آن تفکر برگشتند و مسیر دیگری را پیمودند. از میان این سه دسته، دو گروه اول را با تسامح باید ریزش به حساب آورد و تنها دسته سوم است که ریزش حقیقی به حساب می آید.

ریزش ها و رویش ها در کلام رهبر انقلاب

رهبر عظیم القدر انقلاب اسلامی نیز در این باره بیانات مهم و مکرری داشته و در موارد متعدد به مسأله ریزش ها و رویش ها اشاره کرده‌اند. [۳] نکته مهم در بیانات ایشان این است که برای قضاوت درباره ریزش ها و رویش های انقلاب، باید برآیند آن دو را سنجید و صرف وجود ریزش را معیار ارزیابی قرار نداد.

هرچند از نظر ایشان مسأله ریزش نیز مهم است و باید علل آن بررسی شود. ایشان در این باره گفته است:

«ریزش و رویش همه‌ جا هست ... ولی ملاک این است که انسان ببیند غلبه با ریزش‌ ها است، یا غلبه با رویش ‌ها است ... کسی اعتراض نکند که خب بالاخره یک ریزش ‌هایی هم داشتیم؛ بله داشتیم، همه ‌جا هست، همیشه هست؛ ملاک این نیست، ملاک این است که مقایسه کنیم، ببینیم رویش‌ها چگونه است و ریزش‌ها چگونه است.»[۴]

پی نوشت:

[۱] مائده، آیه: ۵۴.

[۲] تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، ج‌۴، ص: ۱۴۱.

[۳] فیش های رویش ها و ریزش های انقلاب اسلامی، رک: https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=۱۰۲۵

[۴] رک: https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?tid=۱۰۲۵#۸۱۱۷۶

به قلم: علی روشن