الگوگیری از شیوه‎های مناظراتی امام رضا(ع) در اصلاح سبک زندگی

به گزارش حلقه وصل، از مسائلی که در مناظرات امام رضا(ع) باعث جذب قلوب و آرای اندیشمندان نسبت به حضرت می‎شد، حفظ اخلاقیات و شأن آنها در کنار علم لدنّی امام (ع) بود. در این بخش به بازخوانی شیوه رفتاری امام رضا (ع) در مناظرات بر اساس سخنرانی حسن رحیم‌پورازغدی که در دانشگاه علوم اسلامی رضوی و سخنرانی دیگر در مرکز نمایشگاه‎ها و همایش‌های آستان قدس رضوی انجام دادند، می‎پردازیم تا تذکری برای اهل علم و دانش و نیز اهل رسانه باشد.

حفظ اخلاقیات در مناظره

* مناظرات حضرت رضا علیه السلام با پیروان فرق، مذاهب و مخالفان گوناگون، بسیاری را به راه آورد و در برابر حق، قانع و خاضع ساخت. این شیوه مؤثر اخلاقی، حتی گاهی دشمنان اسلام را مسلمان می‌کرد. در مناظرات با لجاجت وارد نشوید و انتقادپذیر باشید. مناظره اسلامی مناظره‌ای است که پس از تمام شدن آن یکی از مشکلات امت اسلامی حل شود.

* امام رضا(ع) با شیوه گفت و گوی منطقی با رعایت ادب و پرسش‌های کلیدی با رهبران مخالفان مناظره می‌کردند و شبهات را پاسخ می‌دادند.

* امام رضا(ع) هیچ گاه در مناظرات به دنبال اثبات برتری خود نبودند بلکه همراه اثبات، حق را مدنظر داشتند؛ بنابراین در مناظرات هیچ گاه درصدد تخریب فرد مقابل نبودند و با همین روش بسیاری را به دین اسلام وارد کردند.

* اصل کلی که امام رضا(ع) در برخورد با مخالفان فکری و اعتقادی داشتند، بحث تبیین، روشنگری و ارتباط بود، تا با این راه بتوانند حداکثر هدایت و ارشاد را در شخص مقابل داشته باشند. ائمه معصومین(ع) در تمام جهات چه در قول و فعل و چه در اخلاقیّات و اجتماعیات برای ما مقتدا، نمونه و راه نجات هستند.

* مدارا یکی از روش‌های حضرت ثامن الحجج علی بن موسی الرضا علیه السلام برای تعامل با مخالفان بود. مدارا با دیگران از جمله صفات نبوی است که در زندگی حضرت رضا(ع) متجلی شده و در طول حیات گرامی ایشان این صفت بارز بود.

* امام رضا(ع) در مناظرات خود با نظریه‌پردازان مخالف در اوج آزادی و اخلاق می‌فرمودند: هر کس با هر عقیده و اندیشه می‌تواند به هر جای اسلام پرسشگری و نقد بدون هیچ نگرانی و اضطراب داشته باشد و پاسخ خود را دریافت کند.

الگوپذیری حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌ها از شیوه مناظرات امام رضا(ع)

* حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های ما تاکنون نتوانسته‌اند به لحاظ عملی به این قدرت برسند و به لحاظ بیانی و نظری شاهد کرسی‌های خالی آزاداندیشی هستیم و این نشانگر این است که حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های ما با رضوی شدن هنوز فاصله دارند.

* هنگامی حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های ما رضوی می‌شوند که مانند امام رضا(ع) در فلسفه، کلام، حدیث، اقتصاد، سیاست، مدیریت، انسان‌شناسی، هستی‌شناسی و در تمام مباحث عملی و نظری با تمام مکاتب و نظام‌های شرق و غرب حاضر به گفت‌وگو با رعایت آزادی و اخلاق باشند و در آن زمان می‌توان گفت زیارت امام رضا(ع) با معرفت‌شناسی آن امام همام شفاعت بهشت را برای ما به همراه دارد. علت اصلی مخاطب یافتن گفتمان‌های غیردینی در جامعه‌ای دینی، رکود تولید علم و فکر در حوزه‌ها است. حب اهل ‌بیت(ع) صرف سینه‌زنی و عزاداری و ... نیست و وظیفه علما تربیت متخصص علوم اسلامی است و اکنون متأسفانه دانشگاه‌های ما دارالترجمه بوده و حوزه‌های ما کارآمد نیستند و سنگرهای خالی مشهود است.

*بیماری‎ای که در حوزه و دانشگاه‌های ما وجود دارد این است که هیچ‌گاه احساس نکرده‌ایم به معرفت‌شناختی امام رضا(ع) نیازمند هستیم. بدون تخصصی‌شدن و مشورتی‌شدن و ظهور عقل جمعی در عرصه‌های مختلف امکان ندارد بتوانیم با همه مکاتب و ادیان رقابت کرده و تمدن‌سازی کنیم. بدون مناظره‌های سالم امکان تولید علم به طرز مؤثر و سرنوشت‌ساز نیست و اگر مدعی علم، اصول، فقه، کلام و... هستیم باید به قواعد علمی توجه کرده و به آن عمل کنیم. نتیجه عدم برگزاری مناظرات در حوزه‌ها با وجود 100 تا 150 هزار طلبه، خالی بودن 80 درصدی عرصه‌های علمی حوزوی است.

* اگر جلسات مناظره برگزار نشود رکود حاکم شده و قدرت علمی و نظری کاهش می‌یابد و این فقط به نفع مدیریت‌های راحت‌طلب و منفعت‌طلب است. وقتی قدرت خلاقیت و فرهنگ در جامعه‌ای نباشد دشمن به راحتی می‌تواند نفوذ کند.

تعبدی که با تعقل و گفت‌وگو و اختلاف نظر منافات دارد، اهل بیتی نیست چرا که قرآن یعنی علم‌محوری و علم با پاسخ به سؤالات پیدا می‌شود.

* اگر سبک زندگی دیگران در جامعه ما وجود دارد به دلیل عرضه نشدن به موقع و یا به قدر کافی نبودن سبک زندگی شیعی و عملی است که تولید نشده و یا اگر تولید شده توزیع نشده و این نشان از ضعیف بودن نظام تفکر جمعی و عرضه جمعی ما دارد. از معضلات اجتماعی حکومتی ما مورد بررسی قرار ندادن سبک زندگی مردم است و بحث و مناظره و مطالعه انتقادی در میان ما وجود ندارد.

* عقاید ما بسیار خام است و باید در فهم مفاهیم قرآن و اسلام، با هم به بحث و گفت‌وگو بپردازیم تا دریای عمیق قرآن و زندگی اهل بیت (ع) را دریابیم.