تهران: روایتی از دور زدن تحریم‌های آمریکا در کوبا

به گزارش حلقه وصل، فرناندو فیونس با همکاری خانم «ماریا دِل کارمِن پِرِز» مؤسس «گروه کشاورزی ارگانیک» هستند. برندگان جایزه «معاش درست» سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۹ که در عمل نشان دادند می‌توان با کشاورزی ارگانیک (غیر شیمیایی) برای پایداری زیست‌محیطی و امنیت غذایی در مقابل تحریم تلاش کرد و به نتیجه رسید.

دوازدهمین قسمت هم قصه با یادی از ارنستو چه‌گوارا آغاز شد. فرناندو در پاسخ به سؤال مجری برنامه راجع به چگونگی ارتباط و آشنایی‌اش با چه‌گوارا گفت: «ارنستو چه‌گوارا از زمان قدیم قهرمان من بود. اون فرمانده دوم در سیرا مایسترا، جنبش فیدل کاسترو علیه دیکتاتور زمان بود. در دومین سال کار من در مهندسی بذرشناسی، انقلاب در موقعیت سختی بود چون تحریم آمریکا شروع شد و تمام کارخانه‌های کوبا در موقعیت سختی بودند. تکنیسین‌ها و افراد فنی از آمریکا و خیلی از کوبایی‌هایی که در اون کارخانه‌ها کار می‌کردند کار خودشونو و کوبا رو ترک کردند. فیدل، چه‌گوارا و مدیران دیگه تصمیم گرفتن تا از دانشجویان دانشگاه در حرفه‌های مختلف استفاده کنن... ما کلاً تعداد کمی دانشجو بودیم که توی دانشگاه مونده بودیم. تقریباً ۲۰ هزار نفر. چه‌گوارا و معاونین وزیر خواستند که کار کنیم. ما هم‌زمان مشغول به تحصیل در دانشگاه بودیم. قانون اول ما ادامه تحصیلات بود، چون انقلاب نیاز داشت که ما متخصص بشیم.»

پس از پخش تصاویر کوتاهی از چه‌گوارا و کاسترو فرناندو راجع به حضور داوطلبانه‌اش در جبهه برای دفاع از کشوری به‌جز کوبا صحبت کرد. او گفت: «یک روز ساعت ۲ نصفه‌شب به پنجره زدن و منو بیدار کردن و گفتند فیونس شما باید به کمیته نظامی شهرداری بری. به ما گفتن شما رو اینجا آوردیم چون دوستان ما در یک جنبش انقلابی در یک جایی از دنیا... ما نمی‌دونستیم کجا... درخطر هستند. اونا به آزادی نزدیک هستن اما کشورهای دیگه که توسط کشورهای قدرتمند و مسلّما ایالات‌متحده حمایت می‌شن، اجازه نمیدن. گفتن که می‌تونیم بله یا خیر بگیم. [گفتن] شما سلاح‌های معمولی مثل کلاشینکف شوروی خواهید داشت. اما اونا هم مسلح خواهند بود. شما می‌تونید اونجا برید و ممکنه توی یه جعبه [تابوت] برگردید. من فکر کردم به همسرم، پسرام و مادر و پدرم. اما گفتم بله و داوطلب شدم.»

پس از عبور از داستان هیجان انگیز حضور دکتر فیونس در آنگولا برای حمایت از مردم در برابر دیکتاتور‌ها و قدرت‌های بیگانه، رضوی به سراغ داستان اصلی برنامه رفت. وی از فرناندو پرسید تحریم‌های آمریکا علیه کوبا از چه زمانی شروع شد و واکنش شما چه بود؟ فرناندو پاسخ داد: «تحریم‌ها خیلی سریع بعد از انقلاب اعمال شد. اولین قانونی که دولت وضع کرد اصلاحات بذرها بود. این قانون کارخونه‌های نیشکر رو ملی کرد و همین‌طور زمین‌های اطرافش که ۹۰ درصد برای آمریکایی‌ها [بود]؛ و پالایشگاه‌های نفت رو؛ و بسیاری از کارخونه‌های دیگه.

مثل کارخونه‌ای که توی اون کار می‌کردم. اونا به مردم می‌گفتن شما به اینجا می‌آیید و اونا از کوبا می‌رن و شما می‌میرید. اونا به یه تیپ از نیروهای ضدانقلابی کوبایی در میامی و با سربازان و افسران نظامی آمریکایی در گواتمالا حمله کردند. حمله‌ای با نام روز پیکس در ۱۹۶۱. در چند روز، کمتر از ۷۰ ساعت. فکر می‌کردند کمتر از ۷۰ ساعت می‌تونن کوبا رو تصرف کنن؛ اما دوباره خلاف اون اتفاق افتاد.

کوبایی‌ها آمادگی زیادی داشتن و در مبارزه علیه‌شون پیروز شدن. ما تعداد زیادی رو از دست دادیم. چون کوبایی‌ها با قلبشون رفتند. بدون آمادگی نظامی. بعدش کمتر از ۷۲ ساعت اونا رو شکست دادیم. اونا رو نابود کردیم. زمانی که ما توی اون وضعیت بودیم مثلاً در کشاورزی از تکنیک‌های آمریکا و کشورهای اروپایی، کشورهای ثروتمند اروپایی استفاده می‌کردیم. ما انقلاب سبز در کوبا رو دنبال می‌کردیم که سیستم پرخرجی هم بود. با حمایت تجارت منصفانه اتحاد شوروی و بقیه کشورها تونستیم سر پا بمونیم؛ اما پس از فروپاشی شوروی وضعیت کاملاً عوض شد.»

فرناندو پس از اشاره به دوره اول تحریم‌ها در آغاز انقلاب، درباره شرایط کوبا پس از فروپاشی شوروی و شدت گرفتن تحریم‌ها ادامه داد: «با فروپاشی بلوک سوسیالیست و شوروی، کوبا برای دومین بار، ۸۵ درصد تجارت خودش رو از دست داد. یه فاجعه بود. به‌عنوان‌مثال شخصاً 12 کیلو وزن کم کردم؛ اما این فقط یه مثاله و این اتفاق برای همه کوبایی‌ها افتاد. ما حتی بنزین برای ماشین و روغن برای پخت و پز نداشتیم. هیچی، هیچی نداشتیم و باید یه راهی برای پیشرفت پیدا می‌کردیم.»

رضوی مجری برنامه با کنایه به حقوق‌های نجومی برخی مدیران پرسید این شرایط فقط برای مردم بود یا مسئولین هم همین شرایط را داشتند؟ فیونس پاسخ داد: «من که مدیر یه موسسه پژوهشی بودم، ‌12-13 کیلو وزن کم کردم. توی تمام کشور ما گزینه‌ای نداشتیم. واقعاً اگه بعضیا توی کوبا می‌تونستن که مزیت‌هایی به خاطر موقعیت خودشون به دست بیارن فیدل کاسترو و دیگران اونو سر به نیست می‌کردن. چون اونا باید مثالی برای کل مردم می‌بودن. وگرنه موقعیت خودشون رو از دست می‌دادن.»

در ادامه دکتر فیونس در پاسخ به سؤال مجری برنامه به ذکر جزئیات فعالیت‌هایش در حوزه کشاورزی پرداخت. وی گفت: «ما شروع به پژوهش کردیم که خیلی سریع هر چیزی که برای کشاورزی پایدار لازم بود رو اجرا کنیم. برای این‌که کود رو جایگزین کنیم. می‌دونید که ما کودهای شیمیایی که ابتدا وارد می‌کردیم رو نداشتیم.

بعدش شروع کردیم تا کود خودمون رو تولید کنیم. ما حتی مجبور شدیم تراکتور رو با خیش جایگزین کنیم! بزرگ‌ترها به بقیه یاددادن که چطوری زمین رو شخم بزنن. در مورد انرژی، از انرژی خورشیدی و همین‌طور انرژی بادی استفاده کردیم. همین‌طور سال‌ها تلاش کردیم تا از زیست‌توده و انرژی زیستی برای خونه‌ها استفاده کنیم [که از زباله‌هایی که منشأ زیستی دارن استخراج می¬شه] به‌ویژه در روستاها خیلی فوق‌العاده ست و نتایج، بسیار بسیار خوبه و بعدش گاز زیستی داشتیم برای روشن کردن خونه‌ها.»

فعالیت‌های کوبا و دکتر فیونس در آن سال‌ها درزمینۀ کشاورزی فقط به این تحقیقات محدود نبوده است. او و دوستانش توانستند با استفاده از نتایج این تحقیقات و مشارکت مردم بر تحریم‌ها غلبه کنند. فرناندو درباره مشارکت کردم در تولید محصولات کشاورزی موردنیاز گفت: «۵۶ درصد افراد قبل از انقلاب توی روستا زندگی می‌کردن. بعد از بحران و فروپاشی شوروی تنها ۱۷ یا ۱۸ درصد توی روستا بودن و بحران بزرگی به وجود اومد.

مسئولین خواستن مردم رو به مناطق روستایی منتقل کنن اما این غیرممکن بود. بعدش در اون زمان ما گفتیم که نه به جای آوردن مردم از روستا بهتره که کشاورزی رو از روستا به شهر بیاریم. دولت گفت که مشکلی نیست به مردم زمین می‌دیم. زمین‌های کوچیک. به مردم نشون دادیم که توی ایوون، توی یه جای خیلی کوچیک حتی در حیاط می‌تونید برای خودتون و خانواده محصولات کشاورزی تولید کنید. اگه جای بزرگ‌تری دارید می‌تونید کاهو، گوجه یا فلفل یا چیزهای دیگه یا سیر برای افراد دیگه در محله بکارید. دولت زمین رو می‌داد و چیزی بابت اون نمی‌گرفت. نه حتی هیچ مالیاتی و مردم شروع به تولید کردن.»

در پایان روح‌الله رضوی مجری برنامه هم‌قصه از فرناندو خواست که اگر نکته‌ای باقی‌مانده با بینندگان در میان بگذارد که وی گفت: «باید بگم که چند روز گذشته با دوستان خیلی خوب و مهربانی بودم. واقعاً فکر کردم که توی خونه خودم هستم. بیشتر از اونی که فکر می‌کردم دوستان ایرانی من با مشکلات کنار اومدن. دوست دارم به این نکته هم اشاره‌کنم که همه به کوبا احترام می‌ذارن و فیدل کاسترو همه‌جا در دنیا شناخته‌شده است. از مرکز آفریقا تا قطب شمال و همه‌جا. چون نشون دادیم که افراد فقیرتر و کشورهای کوچیکتر و باقدرت کمتر هم می‌تونن اصول خودشون رو حفظ کنن درست مثل کاری که شما می‌کنید. چون خود ما هستیم که باید امور رو به دست بگیریم. ما به کسی نیاز نداریم که برای ما تصمیم بگیره.»