تهران: ملاترین شاعر انقلاب

به گزارش حلقه وصل، یست و هشتمین شب شاعر ویژه سیدعلی موسوی گرمارودی است. به همین جهت مصطفی محدثی خراسانی این یادداشت را منتشر کرده است.

****

موسوی گرمارودی یکی از ملاترین شاعران روزگار ماست که این جایگاه، ناشی از اشراف او به میراث ادبی گذشته، زبان عربی و انگلیسی، علوم اسلامی و خصوصا تاریخ اسلام است، خوب است اشاره ای داشته باشیم به ترجمه متفاوتی که او از قرآن ونهج البلاغه و برخی متون دیگر مذهبی از جمله صحیفه سجادیه داشته است.

شعر آیینی خصوصا در سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به شدت مورد بی مهری جریان روشنفکری بیمار قرار گرفته بود و متاسفانه به گونه‌ای به جامعه ادبی القا شده بود که شعر سرودن در این حوزه، صرفا کار مداحان و مرثیه سرایان اهل بیت است که با توده‌های مردم در مساجد و تکایا سروکار دارند و حد و حدود آثارشان هم از نظم فراتر نمی رود به این دلیل که توده های مردم با کلامی که فراتر از نظم باشد ارتباط برقرار نمی کنند.

با این تمهید شعر سرودن در حوزه فوق را کاری دون حد شاعران رسمی و مطرح قلمداد می کردند و همین امر باعث شده بود که آثار ارزشمند و بهره مند از ذهن و زبان شاعرانه در این حوزه به شدت رو به کاستی گذارد، و تنها شعر هایی در محافل و مجالس مذهبی متداول باشد که نه از تنها ارزش ادبی قابل قبولی برخوردار نباشند که به لحاظ محتوایی هم در بیان و توصیف ابعاد واقعی زندگی و شخصیت و اهداف بلند اهل بیت علیهم السلام دچار عجز باشند ، در آن روزهای غریب صدای چند شاعر توانمند شنیده می شد که با جان و دل به میدان آمده بودند و تلاش می‌کردند نگذارند این باور غلط تبدیل به قاعده ای بدون استثنا شود، علی موسوی گرمارودی درخشانترین و فعال ترین و تاثیر گذار ترین  صدای آن روزها بود که شعر مذهبی ودر عین حال پیشرو او توانست در سطوح مختلف جامعه ، خصوصا دانشجویان و دانشگاهیان نفوذ کند.

در بین قالب‌های تثبیت شده شعر فارسی (قصیده، رباعی ، دوبیتی، غزل، مثنوی، نیمایی، سپید) البته قالب‌های دیگری هم هستند که یا مشتق از این قوالبند و یا نتوانسته اند به تثبیت برسند، در هر حال بین این قالب‌ها قدیمی‌ترین و  کلاسیک‌ترین آن قصیده است و مدرن‌ترین و به تعیبری، امروزی ترین آن، شعر سپید، به ندرت شاعری را در این روزگار می توان سراغ داشت که اولا در هر دوی این قالب ها کار کند و ثانیا اگر کار می‌کند در هر دو درخشان و یا حداقل قابل قبول ظاهر شده باشد.

علی موسوی گرمارودی یکی از بارزترین استثناهای این قاعده است، قصیده های بلند، مطنطن و سخته و پرداخته ، در کنار شعرهای سپید ساختمند و سرشار از خلاقیت های ذهنی و زبانی او را به عنوان توانمند ترین شاعر ازاین حیث به شعر این روزگار معرفی کرده است.

سید علی موسوی گرمارودی  به همراه تعداد انگشت شماری دیگر از جمله،  از پیشگامان شعر انقلاب و شعر روشنفکری مسلمان هستند، که البته در سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، جریان روشنفکری بیمار تلاش می‌کرد صدای آنها شنیده نشود و تا حد امکان آنها را طرد و حتی انکار می‌کرد، اما تنها شاعری که جریان روشنفکری آن زمان نتوانست او را نادیده بگیرد موسوی گرمارودی بود. حتی در شب‌های شعر «خوشه» که به سرپرستی احمد شاملو برگزار می شد، نیز نتوانستند ایشان را دعوت نکنند، او در آن شب های شعر شرکت کرد و شکوه شعر شیعی را در فضای غریب آن مراسم طنین انداز کرد.

شعر آیینی پس از انقلاب اسلامی دچار تحولی عظیم شد، این تحول از دو منظر حداقل مورد توجه می تواند قرار گیرد، اولا اینکه شعر آیینی از انحصار مداحان و مرثیه سرایان اهل بیت بیرون آمد و توانمند ترین شاعران روزگار بطور جدی و با افتخار وارد سرودن شعر در این حوزه شدند، ثانیا نگاه به شعر آیینی و زندگی و شخصیت اهل بیت تحت تاثیر آموزه های انقلاب متحول شد و ذهن شاعران از توصیف صرف و بیان چگونگی رخداد های صدر اسلام و زندگی اهل بیت به سمت تبیین و بیان چرایی آنها معطوف شد و علی  موسوی گرمارودی از جمله شاعران پیشگام  در افکندن این طرح نو است، در واقع، در شکل گیری رویکردی که انقلاب اسلامی به شعر آیینی داشت،شاعرانی مثل او ،متاثر و تاثیر گذار بودند ، در گردونه این تحول ،موضوعاتی چون، عاشورا، انتظار، غدیر، ولایت، جهاد، حج، بعثت و... متحول شدند و نگاه متفاوت شاعران انقلاب توانست افق های تازه‌ای بر روی این مضامین بگشاید

 شعر «خط خون» علی موسوی گرمارودی از اولین و تاثیرگذارترین شعرها در بوجود آوردن این تحول بود که توانست نگاه شعر معاصر را به سمت حماسه حسینی تغییر دهد و از توصیف به سمت وسوی تبیین متمایل سازد.

درختان را دوست می دارم
که به احترام تو قیام کرده‌اند،
و آب را که مهر مادر توست
خون تو شرف را سرخگون کرده است

شفق، آینه‌دار نجابتت،

و فلق محرابی ،

که تو در آن
نماز صبح شهادت گزارده‌ای ......