به گزارش حلقه وصل، موضوع قرعه‌کشی فیلم‌های سینمایی کشور در ابتدای امسال و با تشکیل جلساتی میان رئیس سازمان سینمایی و برخی از سینماگران و مدیران سینمایی آغاز شد. موضوعی که از همان ابتدا بحث‌برانگیز بود و برخی موافق و برخی مخالف آن بودند. این روند بعد از چند ماه با خبر تشکیل جلسات دیگر در میان رسانه‌ها خبرساز شد تا اینکه در هفته‌ای که گذشت و بعد از اتمام جشنواره فیلم فجر بار دیگر با جدی شدن این شیوه جدید اکران فیلم‌های سینمایی در صدر اخبار سینمایی قرار گرفت.
موضوعی که اما و اگرها و شایعات درباره آن فراوان است و هر روز نیز خبر جدید غیرموثقی درباره آن چه در فضای مجازی و چه در روزنامه‌ها منتشر می‌شود. از این رو و همینطور به دلیل اهمیت مسأله عدالت در اکران در مصاحبه‌ای با «سید محمد مهدی طباطبایی‌نژاد» معاونت نظارت و ارزشیابی و همینطور از اعضای شورای اکران نوروزی سینماهای کشور به گفت‌وگو پرداخته ایم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
*شورای اکران نوروزی ربطی به شورای قرعه‌کشی فیلم‌ها ندارد
طباطبایی‌نژاد در ابتدا درباره شورایی که مسئولیت قرعه‌کشی اکران فیلم‌های نوروزی دارند و اینکه برخی از رسانه‌ها نام وی را به عنوان عضو این شورا برای قرعه‌کشی فیلم‌ها انتخاب کرده‌اند گفت: اعضای شورای صنفی نمایش مسئولیت قرعه‌کشی فیلم‌ها را دارد. اعضای آن شورا متشکل از دو نفر سینمادار، یک نفر پخش کننده، یک نفر تهیه‌کننده و یک نفر از کانون کارگردانان است.
بنابراین من اصلاً عضو شورای قرعه کشی نیستم و قرعه‌کشی آثار با ۵ نفر از اعضای شورای صنفی نمایش بعلاوه مدیر کل نمایش سینمای حرفهای یعنی آقای محمدرضافرجی به عنوان ناظر و ذینفعان فیلم‌ها که پخش‌کننده‌ها و تهیه‌کننده‌ها باشند انجام خواهد شد.
غیر از اکران نوروزی که شورای اکران نوروزی آن را انجام خواهد داد و من نیز عضو آن شورا هستم، شورای قرعه کشی توسط شورای صنفی نمایش انجام خواهد شد و هر خبری غیر از این اشتباه است. شورای اکران نوروزی شورایی است که ۷ فیلم نوروز را می‌بندد. من مسئول آن شورا هستم اما اساساً این شورا با شورای قرعه کشی و صنفی نمایش هیچ ارتباطی ندارد.
*نظام‌نامه اکران پخته شده است
وی در ادامه ضمن اشاره به اینکه اعضای شورا ثابت نیستند و فقط همین یک کار انجام می‌دهند بیان کرد: این شورا بعد از انجام این قرعه نیز تا سال آینده فعالیت دیگری در این زمینه ندارند. آن شورا نیز متشکل از مدیرعامل خانه سینما، رئیس شورای صنفی نمایش، بنده به عنوان مسئول این شورا که مدیرعامل نظارتم و مدیر کل نمایش حرفهای، و آقای دکتر محمود اربابی به عنوان نماینده رئیس سازمان است. اینکه همین جایگاه‌ها و مناصب نیز سال بعد در این شورا باشند یا خیر بستگی به نظام نامه اکران دارد. اگر نظام‌نامه اکران همین نفرات را پیشنهاد بدهد همین مسئولین باید در این شورا باشند و اگر نه مسئولین دگیری را پیشنهاد خواهد داد.
معاونت نظارت و ارزشیابی درباره این نظام‌نامه گفت: نظام‌نامه اکران نیز توسط شورایی زیر نظر رئیس سازمان تصویب می‌شود که البته محوریت آن شورا معاونت نظارت و ارزشیابی است. اما یک شورا هم که متشکل از رئیس سازمان سینمایی، معاونت نظارت ارزشیابی و ومشاورین رئیسند مجموعاً نظام‌نامه را در جلسات متعدد با سینماداران، تهیه‌کنندگان و دفاتر پخش مورد مشورت قرار دادند و آن را آماده کرده‌اند. وی درباره اینکه چه کسی پیشنهاد اولیه این نظام‌نامه جدید را داده است گفت: پیشنهاد اولیه قرعه‌کشی توسط تهیه‌کنندگان و پخش‌کنندگان ارائه شده است. بعد از آن هم جلساتی با دیگر تهیه‌کنندگان و پخش‌کنندگان و سینماداران داشتیم، آن را پخته کردیم تا نظام اکران سال آینده کشور غیر از اکران نوروزی بر اساس قرعه‌کشی باشد.
این نکته که می‌گویند این پیشنهاد از طرف رئیس سازمان برای اولین بار داده شده است صحیح نیست. اقای انتظامی در این باره نظراتی داشتند و به همین نتیجه شخصاً رسیده بودند اما برای اولین بار و به صورت عملیاتی این خود تهیه‌کنندگان بودند که این پیشنهاد را دادند که اکران فیلم‌ها را به صورت قرعه‌کشی انجام بدهیم. بعد از آنها پخش‌کننده‌ها و سپس سینمادارها نیز برخی متقاعد شدند و برخی خیر.
*سبدهای رنگارنگ برای قرعه‌کشی
این مدیر سینمایی درباره شیوه قرعه‌کشی گفت: قرعه‌کشی در سه سبد کمدی، عام و سایر انجام خواهد شد. سبد عام سبدی است که فیلم‌های پرفروش در آن قرار می‌گیرند و سبد سایر سبد فیلم‌های کم فروش فرهنگی سینمای ما است. شورای پروانه نمایش سازمان سینمایی اساساً امکان دارد پروانه نمایش سینمایی به برخی از فیلم‌ها ندهد و آن را مناسب گروه هنروتجربه بداند؛ مبنا این است که این فیلم‌ها درهیچ‌کدام از این سبدها اکران نمی‌شوند.
شورای پروانه نمایش امکان دارد به برخی از فیلم‌ها پروانه نمایش برای سینما ندهد و آن را مناسب شبکه نمایش خانگی بداند. طبق بند دستورالعمل شورای پروانه نمایش، این شورا اجازه دارد در مورد اکران یا عدم اکران فیلمی که دارای پروانه ساخت سینمایی است برای اکران در سینماهای کشور تصمیم بگیرد.
پس نگرانی که برخی از سینماگران ما چه تهیه‌کننده و دفاترپخش و یا سینماداران مبنی بر اینکه امکان دارد فیلمی که فروش چندانی نداشته باشد و در سینما اکران شود و جای فروش فیلم‌های دیگر را بگیرد بی‌مورد است. زیرا تمام فیلم‌هایی که مناسب اکران در گروه هنروتجربه‌اند یا مناسب شبکه نمایش خانگی‌اند، اصلاً در قرعه‌کشی راه پیدا نمی‌کنند.
* همه راه‌ها به قرعه‌کشی ختم می‌شود
وی در ادامه افزود: ما برای وضعیت نمایش و اکران فیلم‌ها چند وضعیت بیشتر نداشتیم: یا همین وضعیت بدی که در سال جاری داشتیم. چه اتفاقی افتاد؟ ما در چند ماه سال اصلاً فیلم خوبی نداشتیم اما از سوی دیگر در برخی از ماه‌های سال چند فیلم خوب پرفروش داشتیم. یا مثلاً در همین سه ماه پاییز ۵ فیلم کودک و نوجوان با یکدیگر اکران شد و نتیجه آن نابودی فروش فیلم بسیار ارزشمند «آخرین داستان» بود. اگر بخواهیم این موضوع را به حال خود رها کنیم تا سرگروه‌های سینمایی هرطور که بخواهند تصمیم بگیرند به وضعیت بدی که در سال جاری با آن مواجه بودیم می‌رسیم.
ما برای حل این موضوع باید یا یک شورایی را تشکیل می‌دادیم که مرکب باشند از تهیه‌کننده و پخش‌کننده وسینمادار که اکران را ببندند. اما این شورای فرضی باز این مفسده را دارد که عده‌ای متقاضی‌اند و عده‌ای مدام در حال پیگری اکران فیلمشانند و در کل وضعیت آشفته‌ای دارند.
راه دوم این بود که خود شورای صنفی نمایش اکران فیلم‌ها را با انتخاب خود و سرگروه‌ها بر عهده داشته باشد اما در آن صورت سرگروه‌های سینمایی نیز دچار مشکلاتی می‌شدند مانند اینکه که کدام فیلم به ما داده می‌شود و برخی از فیلم‌ها نیز از اکران باز می‌ماندند و در کل مشکلاتی که در حالت اول داشتیم باز عاید حالت دوم نیز می‌شد.
راه حل سوم ما این بود که نظام اکران مبتنی بر قرعه‌کشی مهندسی شده به معنای معقول آن نه دخالت در قرعه‌کشی طراحی شود. مثلاً درباره قرعه‌کشی سبد کمدی ما دو گونه کمدی پرفروش و سنگین و سبک داریم. قرعه‌کشی کمدی‌های پرفروش باهم انجام نخواهد شد بلکه به صورت انتخابی در طول سال تقسیم می‌کنیم. مثلاً اکران فیلم «خوب، بد، جلف» در نوروز است اما اکران فیلم انفرادی برای عید فطر است.
حالا درباره اکران فیلم‌های کمدی سبک‌تر در صورتی که به تعداد نباشند قرعه‌کشی انجام نخواهد شد،اما اگر به تعداد باشد قرعه بینشان خواهیم انداخت و به قید قرعه یک کمدی برای یک سرگروه انتخاب می‌کنیم؛ یک کمدی سبک که فروش فیلم‌های دیگر را تخریب نکند. به عنوان مثال اگر اکران خوب بد جلف همراه با انفرادی باشد شاید اکران یکدیگر را تخریب نکند اما قطعا به فروش فیلم‌های دیگر لطمه می‌زند.
*در شیوه جدید فقط قرعه‌کشی وجود ندارد
در این حالت ما ترکیب قرعه و انتخاب را می‌گذاریم و فیلم اصلی کمدی را انتخاب و با قرعه فیلم سبک‌تر کمدی را به سرگروه‌های سینمایی می‌دهیم و دو فیلم سبد کمدی را می‌بندیم.
در سبد دوم فیلم‌های پرفروش اجتماعی که شورای صنفی نمایش آن ها را پرفروش تخمین زده است نیز رویه به همین صورت است که از میان فیلم‌ها دو فیلم را با قرعه‌کشی انتخاب می‌کنیم و به دو سرگروه دیگر می‌دهیم. در اینجا ما با ۴ فیلم کمدی و اجتماعی بیشتر سینماهای کشور را پر کرده‌ایم می‌ماند ۳ فیلم دیگر فرهنگی ما که امکان دارد فروش خوبی نداشته باشند اگرچه که ارزش بالایی دارند. این فیلم‌های پیش‌بینی می‌شود که فروش و مخاطب خوبی نداشته باشند، اما این فقط یک پیش‌بینی است و امکان دارد که پیش‌بینی ما درست از آب درنیاید. اما در هر دو حالت هیچ اتفاق بدی برای این فیلم‌ها نخواهد افتاد. آن ها دو هفته نمایش خود را می‌گیرند و بین سه تا سرگروه سینمایی تقسیم می‌شوند و سرگروه‌ها موظفند که آن ها را مانند ۴ فیلم دیگر نمایش دهند.
اگر آنان کف فروش را پر کردند می‌توانند به اکران خود ادامه دهند. این همان احتمال است که امکان دارد فیلمی بتواند کف فروش خود را پر کند و به فروش خود ادامه دهد و سینماهای بیشتری را نیز جذب کند.
پس این شیوه جدید اکران از چند مزیت برخوردار است اولاً اینکه سینمای ایران همواره از یک تنظیم فروش برخوردار است. همواره ۴ فیلمی که مخاطب بپسنند را بر پرده سینما دارد. دو، همواره فیلم فرهنگی روی پرده دارد و علاقه‌مندان سینمای فرهنگی می‌توانند فیلم‌های مورد علاقه خود را در سینما ببینند. سه اینکه اگر فیلمی بخواهد روی پرده بماند باید از تبلیغات و برنامه رسانه‌ای بهتری برخوردار باشد. در غیر این صورت در سرگروه تا بیش از دو هفته و در زیر گروه حداکثر اگر از یک هفته گذشت می‌تواند حذف شود. پس در عین اینکه قرعه‌کشی وجود دارد رقابت هم هست. ضمن اینکه تمام سینماها، پردیس‌ها و کسانی که عضو سرگروه‌ها نیستند می‌توانند از میان این هفت فیلم‌ها هرکدام را که بخواهند انتخاب کنند و همواره سینماداران ۴ فیلم پرفروش برای انتخاب در اختیار دارند.
*سینمادرانی که با چشم گریان آمدند
طباطبایی‌نژاد تأکید کرد: بنابراین نگرانی از وضعیت جدید اکران برای سینمادران که بارها با آنان جلسه داشتیم و این مطالب را برایشان توضیح دادیم یا به علت این است که زبان ما گویا نبوده است و یا آنان متوجه حرفهای ما نشده‌اند یا نخواسته‌اند که بشوند. در همین شهریور ماه گذشته سینماداران کشور با وضعیت آشفته حال آمدند دفتر من و گفتند که یک فیلم خوب برای نمایش نداریم وسینماهای ما دارد ورشکسته می‌شود و هیچ فیلم خوبی برای اکران نیست و دو تا فیلم خارج از سیستم به ما بدهید تا اکران کنیم.
اگر من از قرعه دفاع می‌کنم تمام این موارد را شاهد بودم. در آبان ماه بیشتر سینماگران کودک آمدند و آنها نیز با وضعی نگران و پریشان گله از این داشتند که چرا ۵ فیلم کودک با هم اکران می‌شود؟ برای همین به راه‌حل‌هایی رسیدیم که عرض کردم یکی این بود که خود سازمان سینمایی بخواهد آن را اجرایی کند که نتیجه آن می‌شود هر روز دعوا و ناراحتی در پشت درهای دفاتر و اتاق‌های سازمان سینمایی که خواهش می‌کنیم که فیلم ما اکران شود و... اگر شورایی بخواهد مانند گذشته این کار را بکند مفسده‌اش می‌شود رانت و حرف و حدیث. تنها راه درست این است که یک نظام اکران معقول با سبندبندی صحیح فیلم کمدی، پرفروش و فرهنگی در کنار هم باشد تا این فیلم‌ها را در کنار هم در سینمای کشور اکران کنیم.
وی ادامه داد: پس ما هیچ وقت دو فیلم کمدی سنگین یا سبک را با یکدیگر نمایش نخواهیم داد یا هیچ وقت دو فیلم کودک را با یکدیگر اجازه نمایش نخواهیم داد و اگر دو قرعه فیلم برای کودک و نوجوان درآمد آن را برای اکران آینده واگذاری خواهیم کرد و نمی‌گذاریم که رقیب فیلم دیگری بشود و آن را بسوزاند. اما نکته مهم این است که به جای آنکه ما بخواهیم خودمان تعیین کنیم که چه فیلمی چه زمانی اکران شود که اختلافات و مسائل دیگر ایجاد بشود، این را به دست قرعه‌کشی سپردیم که اعتراضی هم نباشد.
*مقایسه قرعه‌کشی دهه ۹۰ با دهه ۶۰ اساساً اشتباه است
این مدیر سینمایی بار دیگر درباره نگرانی سینماداران کشور به جهت عدم فروش فیلم‌ها در سینماهای خود گفت: ناراحتی سینمادارن از اینکه این حرکت برگشت به عقب است، ناشی از عدم اطلاع درست آن از شیوه و روند اجرای این برنامه است. مقایسه‌ای که برای اکران فیلم‌ها در دهه ۶۰ انجام می‌شده است با این برنامه غلط است. آن شیوه قرعه‌کشی مهندسی نشده بوده است و در یک سبد همه فیلم‌ها را برای اکران می‌ریختیم و به هر سینمادرا می‌گفتیم که فلان فیلم را اکران کند.
*برنامه‌ریزی برای اکران‌های مناسبتی
طبطبایی‌نژاد درباره اکران‌های مناسبتی مانند ایام ماه مبارک رمضان و محرم گفت: همانطور که گفتم موضوع انتخاب نیز یکی از روش‌های ما است که در صورت لزوم می‌توانیم از آن استفاده کنیم. مثلاً برای ایام محرم، ماه مبارک رمضان و یا ایام دفاع مقدس فیلم‌هایی که با فضا و مضمون آن ایام نسبت دارد می‌تواند با نظر شورای صنفی نمایش خارج از قرعه‌کشی وارد اکران شود. یا برعکس فیلمی که قرعه‌اش زمانی درآمده است که مناسب با آن ایام نیست، با نظر شورای صنفی نمیاش از اکران خارج می‌شود و برای ایام مناسبتی خود برای سرگروه خود اکران خواهد شد یا نهایتاً با قرعه‌کشی برای سرگروه خود اکران خواهد شد.
وی درباره شرایط اکران بسیار بد برخی از فیلم‌های مناسبی در ایام ماه رمضان گفت: برای اکران ماه، رمضان ۴ هفته آن دو هفته حساب می‌شود تا کف فروش بیشتر بتواند ادامه پیدا کند و در حقیقت دو هفته تخفیف دارد. چنین مزایایی را این ماه دارد و در سال‌های قبل هم این مزایا بوده است یا اکران افطار تا سحر نیز تمهید دیگری بود برای اکران بهتر فیلم‌های سینمایی ما.
در نهایت این اطمینان را می‌دهم که سینمای ما از فروش خوب و تمام ذینفعان سینما از بهره خوبی در سینما برخوردار خواهند بود. نباید قانون به نحوی باشد که فقط برخی از گروه سینمایی ما از آن بهره ببرند و مثلاً تهیه‌کننده‌ها یا خود فیلم و یا مخاطب لطمه ببیند.
اگر نظام کنترلی وجود نداشته باشد نمی‌توانیم فردا سینما را به عنوان یک مجموعه فرهنگی نگاه کنیم. سینمای ما به عنوان یک بازار که کالا، تولید کننده، مصرف کننده دارد باید دارای سازوکار نیز باشد. ما گزینه آخر را در سینما به عنوان بازار نداشتیم و تمام مشکل اکران ما از اینجا ناشی می‌شده است. دولت به عنوان متصدی انجام امور کشور انجام این کار را با همکاری مشاوره صنوف سینمایی به عهده می‌گیرد و در تمام مراحل از مشورت صنوف و ذینفعان استفاده کردیم و این جمع بندی نظر ما است.
*فیلم‌هایی که خیلی وقت است منتظرند چه می‌شوند؟
وی همینطور در پاسخ به سوال خبرنگار درباره اکران فیلم‌هایی که از ساخت آنان دو سال می‌گذرد و هنوز نتوانستند وارد اکران شوند گفت: برای اکران نوروز تمام فیلم‌ها باید نو و متقاضی جشنواره فجر باشند. فیلم‌هایی که از دو سال قبل هنوز اکران نشده‌اند فقط می‌توانند در گروه آزاد نمایش داده بشوند. اکران گروه آزاد هم قرعه‌کشی نیست باید حداقل ۶ تا قرارداد سینما و حداکثر ۱۵ تا آماده کنند و در نوبت اکران قرار بگیرند. فیلمی که دو سال است نتوانسته است اکران شود نمی‌تواند چطور می‌تواند فروش خوبی را داشته باشد تا بخواهد وارد چرخه قرعه‌کشی شود؟ آن فیلم نتوانسته است در دو سال مشتری خود را پیدا کند و حالا هم نمی‌تواند وارد قرعه کشی شود. اما فیلمی که کمتر از دو سال است که از ساخت آن می‌گذرد می تواند وارد قرعه کشی شود.
* فیلم‌های توقیفی قرعه‌کشی می‌شوند؟
معاونت نظارت و ارزشیابی درباره اکران فیلم‌های توقیفی که رفع توقیف می‌شوند گفت: هر وقت این فیلم‌ها رفع توقیف شوند می‌توانند وارد قرعه‌کشی و اکران شوند. زیرا آنان گناهی نداشتند که اکران نشدند و تصمیم سازمان این بوده بنابراین باید عدالت را برای آنان اجرا کنیم و آنان نیز در قرعه‌کشی وارد می‌شوند.