آیت‌الله مشکینی؛ فقیه مجاهدی بدون انحراف

به گزارش حلقه وصل، امروز هشتم مرداد، سالگرد رحلت مجاهد فی‌سبیل‌الله و عالم متقی  آیت‌الله علی مشکینی است. این فقیه مجاهد و پارسا که عمر با برکت خود را در خدمت به نظام اسلامی‌، مردم و حوزه‌های علمیه سپری کرد از سال ۱۳۶۱ تا سال ۱۳۸۶ ریاست مجلس خبرگان رهبری را برعهده داشت.

آیت‌الله مشکینی در جایگاه رفیع و خطیر ریاست مجلس خبرگان رهبری و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و در سنگر امامت جمعه، نماد اعلایی از سلوک انقلابی و حرکت در صراط مستقیم ولایت بود. ایشان از برجسته‌ترین رهروان و مروجان مکتب تعالی‌بخش امام خمینی(ره) و ولایت مطلقه‌فقیه بود و در همراهی با مقام معظم رهبری، اسوه‌ای کم‌نظیر محسوب می‌شد.

آیت‌الله علی اکبر فیض معروف به مشکینی در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در روستایی از توابع مشکین استان اردبیل و در خانواده‌ای متدین و اهل علم چشم به جهان گشود.

پدر ایشان از اهل علم بود و در کسوت روحانیت به تحصیل علم و رتق و فتق امور مردم می‌پرداخت. آیت‌الله مشکینی هنگامی که همراه با پدر در نجف اشرف مقیم بود، به مکتب خانه رفت و سپس همراه پدر به وطن بازگشت و مقداری از مقدمات علوم دینی را نزد پدر فرا گرفت.

با رحلت پدر و به سفارش وی برای تحصیل علوم دینی به شهرستان اردبیل سفر کرد و مقداری از صرف و نحو را در آنجا فرا گرفت. سپس در معیّت عالم بزرگواری که از زخمیان حادثه مسجد گوهرشاد مشهد در زمان رضاخان بود، به شهر قم آمد و در آن دیار به تحصیل علوم دینی پرداخت. در آن زمان سایه منحوس رژیم پهلوی بر کشور مستولی و تحصیل در حوزه‌های علمیه بسیار دشوار بود. با این حال آیت‌الله مشکینی دروس دوره سطح را به خوبی به پایان رساند و در درس خارج فقه و اصول استادان مشهور دوره خود حاضر شد.

وی نزدیک به هفت ماه نیز در نجف اشرف حضور داشت و در درس‌های خارج استادان آن دیار، به ویژه امام خمینی (ره) شرکت می‌کرد، اما به دلیل هوای گرم نجف و ضعف مزاجی مجبور به بازگشت به ایران شد. آیت‌الله مشکینی در سال‌های تحصیل خود، به محضر عالمان بسیاری شرفیاب شد. وی در دروس خارج فقه و اصول آیت‌الله بروجردی (ره) و آیت‌الله محقق داماد (ره) شرکت می‌کرد. در نجف نیز به محضر عالمان و استادان آن دیار شرفیاب می‌شد و در درس خارج امام خمینی (ره) شرکت جدی داشت.

فعالیت‌های علمی و فرهنگی آیت‌الله مشکینی در عمر بابرکتشان بسیار زیاد بود. بسیاری از استادان و علمای امروز از شاگردان وی به شمار می‌آیند که در درس‌های وی شرکت جدی داشته‌اند. وی کتب دوره مقدمات و سطح را بارها تدریس کرده و سال‌ها به تدریس خارج فقه و اصول اشتغال داشته است. همچنین درس تفسیر آیت‌الله مشکینی از دروس مشهور حوزه علمیه قم بوده است. از فعالیت‌های مهم وی در این عرصه، تأسیس مؤسسه الهادی است که به چاپ کتب مفید و اسلامی برای سطوح گوناگون جامعه می‌پردازد و مردم را با حقایق و معارف اسلامی آشنا می‌سازد.

آیت‌الله مشکینی، خود نیز کتاب‌های فراوانی در زمینه‌های گوناگون علوم اسلامی تألیف و منتشر ساخته از جمله اصطلاح الاصول، مصطلحات الفقه، الفقه الماثور (دوره فقه به طرزی نوین)، دروس فی الاخلاق (یک دوره اخلاق عربی)، ازدواج در اسلام، المنافع العامه (شرح کتاب احیاالموات شرایع)، مفتاح الجنان (کتاب دعا تکمیل مصباح المنیر)، المواعظ العددیه، واجب و حرام احکام الزامی (دوره فقه)، قصار الجمل (احادیث کوتاه تحت عناوین لغوی دو جلد)، ترجمه قرآن کریم به زبان فارسی و ...

همچنین زندگی آیت‌الله مشکینی سرشار از مبارزات و تلاش‌های سیاسی برای تحقق حکومت اسلامی است. وی از نخستین افرادی بود که به نهضت امام خمینی (ره) پیوست. آیت‌الله مشکینی در جلسات مخفی مبارزان علیه رژیم ستمشاهی شرکت می‌کرد از این رو حدود چهار ماه در تهران متواری شده بود و سپس ایران را به مقصد عراق ترک کرد.

با بازگشت به قم در همان روز اول دستگیر شد و ساواک از او خواسته بود تا ۴۸ ساعت بعد از قم خارج شود. از این رو به مشهد رفت و ۱۵ ماه در آنجا مشغول تدریس شد و بار دیگر به حوزه علمیه قم آمد و مبارزات را پی گرفت؛ اما پس از مدتی به همراه ۲۷ نفر از اساتید و فضلای حوزه تبعید شد. از این رو به زادگاه خود رفت ولی پس از سه ماه ساواک وی را دستگیر و به ماهان کرمان و گلپایگان تبعید کرد. وی پس از دو سال نیز به کاشمر تبعید شد و در طول دوره تبعید نیز دست از مبارزه برنمی‌داشت؛ این گونه بود که ساواک او را به مکان دیگری منتقل می‌کرد.

آیت‌الله مشکینی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بود. با پیروزی انقلاب اسلامی ایران، آیت‌الله مشکینی در مسئولیت‌های گوناگونی به ایفای نقش پرداخت از جمله عضویت در خبرگان تدوین قانون اساسی، مسئول گزینش و اعزام قضات با حکم امام (ره)، ریاست مجلس خبرگان رهبری در سه دوره نخست این مجلس ، امامت جمعه قم با حکم امام (ره) و رهبر انقلاب و ریاست شورای بازنگری قانون اساسی.

آیت‌الله مشکینی در روز دوشنبه ۸ مرداد ۱۳۸۶ پس از عمری مجاهدت در راه تحقق و پیشبرد اسلام ناب و حرکت در مسیر امام(ره) و مقام معظم رهبری، به لقاء الله پیوست.

مقام معظم رهبری در پیامی تسلیتی که  به مناسبت رحلت آیت‌الله مشکینی در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۶ صادر کردند، بیان داشتند: «رحلت فقیه مجاهد و پارسا حضرت آیت‌الله آقای حاج میرزا علی مشکینی اعلی‌اله مقامه موجب تأسف و تأثر شدید اینجانب گردید. این روحانی عالیقدر از جمله‌ی شخصیت‌های نادری بود که در سراسر عمر بابرکت و در مراحل گوناگون زندگی نورانی خویش منشأ برکات فراوان برای حوزه‌ی علمیه و مردم مؤمن و اسوه‌ی اخلاقی و عملی برای شاگردان و ارادتمندان خود بود.

در دوران طاغوت جزو پیشگامان نهضت اسلامی و در دوران جمهوری اسلامی در شمار مجاهدان واقعی و معلم اخلاص و پرهیزگاری و پارسائی محسوب می‌گشت. رفتار و عمل او بیش از بیان شیرین و رسایش، دعوت‌کننده‌ی به ایمان و پارسائی و حق‌طلبی و حقگوئی بود. جایگاه رفیع او در نظام جمهوری اسلامی و ریاست مجلس خبرگان رهبری از آغاز تشکیل این مجلس که نشانه‌ی حرمت و مکانت او در چشم نخبگان و علمای بزرگ و اساتید مبرّز روحانی کشور است، هرگز نتوانست در تواضع و فروتنی او یا در زندگی زاهدانه و دامن پاک او کمترین خدشه‌ئی وارد آورد. او جامع علم و عمل، و جهاد و زُهد، و تشخیص و سلوک صائب و مستقیم و بدون انحراف بود. فقدان این عالم ربانی و این روحانی جلیل‌القدر، ضایعه‌ئی بزرگ است. از خداوند متعال علوّ درجات و مغفرت و رحمت واسعه‌اش را برای روح مطهر ایشان مسألت می‌کنم و به ملت ایران و حوزه‌های علمیه و مراجع عظام و علمای اعلام بویژه به خاندان مکرم و بازماندگان محترم و همه‌ی ارادتمندان و شاگردان ایشان تسلیت عرض میکنم».